56 cá thể tê tê được cứu hộ tại Thanh Hóa trong tháng 8 vừa qua. Ảnh: Save Vietnam’s Wildlife
Chết tại nơi bảo quản vì...vướng luật
Tháng 8 vừa qua, chương trình Bảo tồn và Nghiên cứu Tê tê Thú ăn thịt và Tê tê (CPCP) đã cứu hộ hơn 60 cá thể Tê tê từ buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp. Cộng với số tê tê đang được chăm sóc tại trung tâm, có 70 cá thể đạt tiêu chuẩn sức khỏe để được tái thả về tự nhiên.
Tuy nhiên, việc tái thả các động vật này vừa qua đã không được suôn sẻ vì đây là tang vật vụ án mua bán động vật hoang dã trái phép do các cơ quan chức năng xử lý và tịch thu. Vì theo Điều 76 Bộ Luật tố tụng hình sự 2003: “Việc xử lý vật chứng do Cơ quan điều tra quyết định, nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn điều tra; do Viện kiểm sát quyết định, nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn truy tố; do Tòa án hoặc Hội đồng xét xử quyết định ở giai đoạn xét xử”.
Điều này đồng nghĩa với việc động vật hoang dã sau khi tịch thu là vật chứng của vụ án và chỉ có quyết định tịch thu và xử lý sau khi vụ án kết thúc. Do đó, động vật chỉ được thả lại tự nhiên sau khi vụ án được xử lý.
Trên thực tế, có nhiều vụ án có thể bị kéo dài trong nhiều tháng, dẫn đến tình trạng phần lớn động vật hoang dã sau khi bị bắt giữ chết tại cơ quan bảo quản tang vật hoặc các cơ sở cứu hộ.
Ông Trần Quang Phương, cán bộ quản lý Chương trình Bảo tồn Thú ăn thịt và Tê tê, cho biết, đặc thù 2 loài Tê tê tại Việt Nam (Tê tê Java và Tê tê Vàng) chỉ ăn mối và kiến. Chi phí thức ăn rất cao, mỗi cá thể Tê tê ăn hết 1.410.000 đồng/tháng. Thêm vào đó, Tê tê là loài sống đơn lẻ. Vì thế, khi nhốt nhiều hơn 1 cá thể trong một chuồng sẽ gây hiện tượng ức chế, căng thẳng, dẫn đến bị chết rất nhanh. Ngoài ra, điều kiện cơ sở vật chất của Trung tâm có hạn không thể nuôi số lượng lớn động vật trong một thời gian dài.
Ảnh: Save Vietnam’s Wildlife
Cần thay đổi biện pháp xử lý
Còn theo ông Nguyễn Văn Thái, Giám đốc Trung tâm Nghiên Cứu và Bảo tồn Động vật hoang dã (Save Vietnam’s Wildlife), Phó Chủ tịch Hiệp hội bảo tồn Tê tê thế giới IUCN cho biết, Tê tê là loài động vật cực kỳ khó nuôi và sinh sản chậm. Hiện nay trên thế giới chưa có bất kỳ đơn vị nào sinh sản thành công Tê tê vì mục đích kinh tế. Tất cả Tê tê tịch thu đều có nguồn gốc do săn bắt trái phép ngoài tự nhiên. Mọi hành vi mua bán, vận chuyển, săn bắt Tê tê đều là trái pháp luật. Những cá thể Tê tê sau khi tịch thu đó cần được thả về tự nhiên trong thời gian nhanh nhất. Đó cũng là biện pháp xử lý Tê tê sau khi bị tịch thu với tất cả các nước trên thế giới.
Cũng theo ông Thái, khi bắt giữ vận chuyển hoặc tiêu thụ động vật hoang dã mà đối tượng vi phạm không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp của động vật. Trong trường hợp khởi tố cơ quan điều tra chỉ cần có đầy đủ thông tin về loài, số lượng cá thể, trong lượng và lưu giữ lại hình ảnh để tiến hành khởi tố vụ án mà không phải lưu giữ vật chứng là động vật hoang dã còn sống cho đến khi kết thúc vụ án.
Đây không chỉ là vấn đề riêng với Tê tê, mà là vấn đề chung cho tất cả các loài động vật hoang dã sau khi bị bắt giữ từ buôn bán, săn bán trái phép. Vì vậy, việc để các cá thể động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được thả lại tự nhiên sớm nhất sau khi bị bắt giữ từ buôn bán và vận chuyển trái phép là vô cùng cần thiết.
