Tết Nguyên Tiêu diễn ra vào ngày 15 tháng Giêng âm lịch. Tết Nguyên Tiêu năm 2025 sẽ diễn ra vào ngày 12/2 dương lịch.
Trong tiếng Hán, “Nguyên” có nghĩa là thứ nhất, “Tiêu” là đêm, nên ngày này được hiểu là đêm rằm đầu tiên trong năm mới. Tết Nguyên Tiêu còn được gọi là Tết Thượng Nguyên để phân biệt với Tết Trung Nguyên (Rằm tháng bảy) và Tết Hạ Nguyên (Rằm tháng mười).
Tại Việt Nam, ngày lễ này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn là dịp để gia đình sum vầy và cầu mong những điều tốt lành cho năm mới.
Nguồn gốc của Tết Nguyên Tiêu bắt nguồn từ Trung Quốc cổ đại, nơi mà vào đêm rằm tháng Giêng, người dân tổ chức lễ hội đèn lồng và cúng bái để cầu may mắn cho năm mới.
Khi du nhập vào Việt Nam, ngày lễ này đã được kết hợp với phong tục thờ cúng tổ tiên và các nghi lễ Phật giáo đặc trưng của người Việt.
Ngày Tết Nguyên Tiêu là thời điểm thiêng liêng để cầu nguyện và làm lễ dâng sao giải hạn. Nhiều người tin rằng vào ngày này, việc thắp hương, tụng kinh sẽ giúp hóa giải những điều không may và mang lại sự an lành.
Ngày Tết Nguyên Tiêu cũng đánh dấu sự kết thúc tháng ăn chơi của người nông dân và chuẩn bị bước vào vụ mùa mới. Trước khi xuống đồng, người dân làm lễ cúng để tỏ lòng biết ơn tổ tiên, cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
Cúng Tết Nguyên Tiêu-Rằm tháng Giêng như thế nào?
Câu nói: “Lễ Phật quanh năm không bằng Rằm tháng Giêng” thể hiện niềm tin rằng lòng thành kính và những lời cầu nguyện vào ngày này sẽ được thần linh chứng giám.
Cúng Rằm tháng Giêng thường diễn ra vào giờ Ngọ (từ 11 giờ trưa đến 1 giờ chiều) – thời điểm được cho là thần Phật giáng thế để chứng nghiệm lòng thành. Nếu không kịp làm lễ vào giờ này, các gia đình có thể thực hiện trong khoảng thời gian từ sáng ngày 14 tháng Giêng đến trước 19 giờ ngày 15 tháng Giêng.
Gia đình Việt thường chuẩn bị mâm cỗ đầy đủ các món ăn truyền thống như: Xôi gấc đỏ – biểu tượng cho may mắn; Gà luộc – thể hiện lòng thành kính; Bánh chưng, bánh tét – tượng trưng cho sự đủ đầy;Các món chè trôi nước, chè đậu đỏ – mang ý nghĩa hạnh phúc và suôn sẻ…
Trên mâm cỗ còn có thể có thêm các món ăn khác như nem rán, nộm, canh măng… tùy thuộc vào từng gia đình và vùng miền.
Một số gia đình thường lựa chọn cỗ chay để cúng vào ngày rằm tháng Giêng để bày tỏ lòng thành kính. Các món chay có nguyên liệu gần gũi có 5 tông màu chủ đạo tượng trưng cho ngũ hành (như bánh trôi, chè, xôi đậu hoặc hoa quả,…).
Lưu ý, các gia đình nên chuẩn bị số lượng món ăn theo số lượng 5 – 10 – 15 món.
