Theo thống kê sơ bộ từ Tổng cục Hải quan, Tính đến giữa tháng 9/2024, Việt Nam đã xuất khẩu gần 6,5 triệu tấn gạo, đạt doanh thu hơn 4 tỷ USD.
Dù khối lượng xuất khẩu chỉ tăng nhẹ 6,2% so với cùng kỳ năm ngoái, giá trị xuất khẩu lại tăng đột phá 21,2%, tương đương 710 triệu USD. Sự gia tăng này chủ yếu đến từ việc giá gạo xuất khẩu trung bình đã tăng lên 625 USD/tấn, cao hơn 14,8% so với năm 2023.
Các quốc gia ở Đông Nam Á đang có nhu cầu mua lượng gạo lớn từ Việt Nam
Các quốc gia Đông Nam Á, đặc biệt là Philippines, Indonesia và Malaysia, hiện đang là những khách hàng lớn nhất của gạo Việt Nam. Trong 8 tháng đầu năm, Philippines nhập khẩu 2,81 triệu tấn gạo, trị giá gần 1,72 tỷ USD, tăng 39,8% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái. Đáng chú ý, Malaysia đã nhập khẩu gần 582.900 tấn gạo, mang về 345,9 triệu USD, với mức tăng trưởng 152,8% về giá trị.
Giá gạo xuất khẩu trung bình của nước ta trong 8 tháng năm nay đạt 625 USD/tấn, tăng 14,8% so với cùng kỳ năm ngoái.
Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho biết, ngày 18/9, giá xuất khẩu gạo 5% tấm của nước ta đạt 565 USD/tấn, gạo 25% tấm có giá 535 USD/tấn, gạo 100% tấm giá 455 USD/tấn.
Theo các chuyên gia và doanh nghiệp xuất khẩu gạo, giá gạo sẽ khó giảm bởi nguồn cung dành cho xuất khẩu không còn nhiều.
Ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), chia sẻ rằng: "Đây là tín hiệu tích cực cho ngành gạo Việt, nhưng chúng ta cũng đang đối mặt với nguồn cung khan hiếm do ảnh hưởng của thiên tai và nhu cầu tăng đột biến."
Cạnh tranh quốc tế và những biến động bất ngờ
Mặc dù thị trường Đông Nam Á đang mở ra nhiều cơ hội cho Việt Nam, thị trường quốc tế lại tiềm ẩn nhiều rủi ro do biến động chính sách của các quốc gia lớn. Gần đây, Ấn Độ đã gỡ bỏ mức giá sàn đối với gạo Basmati, dự kiến sẽ đẩy giá loại gạo này xuống, tạo áp lực cạnh tranh trực tiếp với gạo Việt trên thị trường toàn cầu.
Ngoài ra, Indonesia – một trong những khách hàng lớn của Việt Nam – đã công bố mời thầu gần 450.000 tấn gạo vào tháng 9/2024. Mặc dù đây là cơ hội lớn, nhưng các điều kiện đấu thầu khắt khe và việc phải cạnh tranh với các nhà cung cấp khác như Thái Lan, Myanmar, Pakistan cũng tạo ra không ít thách thức cho doanh nghiệp Việt.
Ông Nguyễn Ngọc Nam, Chủ tịch VFA, nhận định: “Việc Ấn Độ nới lỏng chính sách không gây tác động lớn đến Việt Nam, do sự khác biệt về phân khúc chất lượng giữa gạo Việt và gạo Basmati của Ấn Độ. Thậm chí, đây còn là cơ hội để chúng ta tiếp tục củng cố vị thế tại các thị trường truyền thống như Philippines, Indonesia và Malaysia.”
Cơ hội và thách thức xuất khẩu gạo cuối năm 2024
Dự báo cho cả năm 2024, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kỳ vọng ngành gạo Việt có thể đạt mốc xuất khẩu 8 triệu tấn và doanh thu hơn 5 tỷ USD, đánh dấu một kỷ lục mới cho ngành. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo cần linh hoạt trong việc đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ thị trường quốc tế, đồng thời đảm bảo nguồn cung ổn định trong bối cảnh thiên tai và biến đổi khí hậu.
Indonesia và Philippines, hai thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam, đều đang có kế hoạch tăng cường nhập khẩu gạo trong các tháng cuối năm. Riêng Philippines dự kiến sẽ nhập thêm khoảng 1 triệu tấn gạo, trong khi Indonesia mời thầu thêm gần nửa triệu tấn gạo trắng 5% tấm.
Theo các chuyên gia, không chỉ có Indonesia và Philippines, nhiều quốc gia khác cũng đang có nhu cầu gia tăng nhập khẩu do tình trạng thiếu hụt lương thực toàn cầu.
Báo cáo của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) dự đoán rằng gần 30 quốc gia sẽ thực hiện các biện pháp hạn chế hoặc tạm dừng xuất khẩu lương thực để bảo vệ nguồn cung nội địa, mở ra cơ hội xuất khẩu lớn cho Việt Nam.
Sự linh hoạt và chiến lược của doanh nghiệp gạo Việt
Các doanh nghiệp gạo Việt cần có chiến lược dài hạn để đảm bảo đáp ứng được nhu cầu quốc tế trong khi giữ vững chất lượng và uy tín. Ông Nguyễn Ngọc Nam cho rằng: "Việc gia tăng sản lượng xuất khẩu trong thời gian ngắn không phải là giải pháp bền vững. Chúng ta cần tập trung vào việc nâng cao giá trị hạt gạo Việt, từ khâu canh tác, chế biến đến xuất khẩu."
Để đảm bảo tính cạnh tranh, nhiều doanh nghiệp đang đầu tư vào việc nâng cấp công nghệ sản xuất, cải thiện quy trình canh tác bền vững và áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ các thị trường quốc tế.
Ngành gạo Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để tạo ra những kỷ lục mới về cả sản lượng và giá trị xuất khẩu. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, các doanh nghiệp và cơ quan quản lý cần phối hợp chặt chẽ, vừa đảm bảo nguồn cung vừa nâng cao giá trị sản phẩm.
Sự linh hoạt và chiến lược phát triển dài hạn sẽ là yếu tố quyết định giúp Việt Nam duy trì vị thế là một trong những nhà cung cấp gạo hàng đầu thế giới trong bối cảnh thị trường quốc tế đầy biến động.
Việc duy trì và phát triển thương hiệu gạo Việt sẽ không chỉ dừng lại ở những con số xuất khẩu, mà còn ở chất lượng, uy tín và khả năng đáp ứng nhu cầu ngày càng khắt khe của các thị trường lớn. Những thách thức trước mắt cũng chính là cơ hội để ngành gạo Việt Nam vươn xa hơn trên bản đồ nông sản toàn cầu.
