Cây cỏ tranh là loài cây sống lâu năm có phần thân rễ lan dài, ăn sâu dưới đất. Tuy nhiên, để làm thuốc trị bệnh chỉ nên dùng phần rễ của cây cỏ tranh. Bởi loại rễ này có tác dụng lương huyết chỉ huyết, thanh nhiệt lợi niệu, trị sốt nóng, chảy máu cam, tiểu đục tiểu ra máu, phù nề vàng da,... Để hiểu rõ hơn về đặc điểm cũng như tác dụng của rễ cỏ tranh, mời bạn đọc theo dõi bài viết sau.
1. Rễ cỏ tranh là gì? Đặc điểm nhận dạng
Rễ cỏ tranh được sử dụng làm thuốc Đông y với tên gọi là "Bạch mao căn". Vị thuốc này được lấy từ thân rễ phơi hay sấy khô của cây cỏ tranh Imperata cylindrica Beauv, là một loài cỏ thuộc họ lúa (Poaceae). Phần rễ cỏ tranh có dạng hình trụ, đường kính từ 0,2 – 0,4cm. Mặt ngoài có màu trắng ngà hoặc màu vàng nhạt, có nhiều nếp nhăn. Thân rễ được chia làm nhiều đốt, mỗi đốt dài khoảng từ 1 – 3,5cm. Khi cắt ngang có dạng hình gần tròn, mặt ngoài lồi lõm không đều. Dược liệu không vị, không mùi, phần sau hơi ngọt.
Tác dụng của rễ cỏ tranh giúp điều trị bệnh hiệu quả (Nguồn:Internet)
2. Thành phần hóa học có trong rễ cỏ tranh
Rễ cỏ tranh mọc hoang dại rộng khắp ở cả ba miền Bắc, Trung, Nam Việt Nam. Trong rễ cỏ tranh chứa 18% các loại đường (saccharose, glucose, fructose, xylose), các biphenyl ether cylindol, các phenol imperanen, sesquiterpen, cylindren, lignan và các axít hữu cơ (acid oxalic, acid malic)... Theo Đông y, những hoạt chất trên của rễ cỏ tranh đều có tác dụng kháng khuẩn lợi niệu, thanh nhiệt, giải khát, chữa chảy máu cam, tiểu ra máu, bí tiểu,...
3. Một số bài thuốc từ rễ cỏ tranh
Với những tác dụng hữu ích mà vị thuốc rễ cỏ tranh mang lại, TS. Nguyễn Đức Quang đã sử dụng loại nguyên liệu này trong rất nhiều bài thuốc trị bệnh như:
3.1 Tác dụng của rễ cỏ tranh trị các chứng thổ huyết, đổ máu cam
- Cách 1 - Trị chứng hư lao có đờm trong máu, lao phổi, phế quản giãn ho ra máu: bạn dùng 63g rễ cỏ tranh tươi, 20g tiểu kế tươi, 63g ngẫu tiết tươi đem sắc uống.
- Cách 2 - Trị thổ huyết, đổ máu cam: bạn dùng 125g rễ cỏ tranh và 125g cỏ ba tiêu rồi đem sắc uống.
- Cách 3 - Trị té ngã thương tổn bên trong gây thổ huyết: bạn dùng 125g rễ cỏ tranh và 63g biển súc. Tất cả đem sắc nước với đường trắng và uống nhiều lần trong ngày, bệnh sẽ thuyên giảm.
- Cách 4 - Hỗ trợ điều trị tiểu ra máu: bạn dùng 63g rễ cỏ tranh và 20g rễ đại kế, đem 2 nguyên liệu trên đi sắc uống.
3.2 Điều trị viêm thận cấp tính, tiểu tiện không lợi; chứng hoàng đản do thấp nhiệt
- Cách 1 - Trị phù thũng do viêm thận cấp tính: bạn dùng 63g rễ cỏ tranh tươi, 63g vỏ dưa hấu, 12g râu ngô và 16g xích tiểu đậu, rồi đem sắc uống.
- Cách 2 - Phòng bệnh ho gà: bạn dùng 20g rễ cỏ tranh, 8g cam thảo, và 12g bắc sa sâm, rồi đem sắc uống, mỗi ngày 1 thang.
3.3 Trị các chứng phiền khát do nhiệt ở trong, hen do nhiệt ở phế, nôn mửa do nhiệt ở vị
- Cách 1 - Trị hen do phế nhiệt: bạn dùng 63g rễ cỏ tranh tươi, đem sắc uống khi còn ấm.
- Cách 2 - Trị chứng ợ nóng: bạn dùng 12g rễ cỏ tranh và 12g cát căn. Tất cả nguyên liệu đem sắc uống và sử dụng khi còn ấm.
4. Món ăn bài thuốc từ rễ cỏ tranh
Tác dụng của rễ cỏ tranh còn có thể phát huy công hiệu khi chế biến món ăn (Nguồn:Internet)
4.1 Thịt lợn nấu rễ cỏ tranh
Bạn cần chuẩn bị 125g - 250g rễ cỏ tranh tươi (bỏ vỏ áo) nấu cùng 100 - 150g thịt lợn nạc, dùng làm món ăn thường ngày, giúp trị hoàng đản do thấp nhiệt, tiểu tiện không lợi.
4.2 Rễ cỏ tranh tử tô ẩm
Bạn chuẩn bị 50g rễ cỏ tranh, 10g tử tô và 30g râu ngô. Tất cả sắc lấy nước, sáng chiều chia làm 2 lần uống. Món ăn bài thuốc này phù hợp cho người bị viêm phù thận, phù nhẹ toàn thân; phù thiểu dưỡng ở người cao tuổi.
4.3 Nước ép rễ cỏ tranh
Tác dụng của rễ cỏ tranh giúp giảm tình trạng chảy máu cam rất tốt. Bạn chỉ cần 40 - 60g rễ cỏ tranh tươi, sau đó đem ép lấy nước uống là có thể dùng được.
4.4 Rễ cỏ tranh hầm đậu đỏ
Tác dụng của rễ cỏ tranh rất hiệu quả cho người phù to cổ trướng (phù nề to vùng bụng). Bạn dùng 100g rễ cỏ tranh và 60g đậu đỏ. Tất cả đem hầm chín nhừ, rồi vớt bỏ rễ cỏ tranh, chỉ sử dụng phần nước canh để chữa bệnh.
4.5 Cháo rễ cỏ tranh xích tiểu đậu
Bạn dùng 200g rễ cỏ tranh tươi kết hợp với 100g mỗi loại gồm gạo tẻ và đậu đỏ. Sau đó, bạn đem rễ cỏ tranh nấu lấy nước, bỏ bã, cho gạo tẻ và đậu đỏ vào nấu cháo. Món ăn này phù hợp cho người bị phù nề và sử dụng 3 - 4 lần/ngày.
4.6 Rễ cỏ tranh xích đậu chúc
Ngoài ra, tác dụng của rễ cỏ tranh còn thích hợp cho người có vấn đề về thận, tiểu ít. Bạn có thể sử dụng 200g rễ cỏ tranh tươi và 100g gạo tẻ. Tiếp theo, bạn dùng rễ cỏ tranh nấu lấy nước, bỏ bã, rồi lấy phần nước này nấu với gạo và đậu cho đến khi sôi là dùng được. Bạn sử dụng món ăn bài thuốc này từ 2 - 3 lần/ngày.
Kiêng kỵ: Phụ nữ có thai, người thể chất hư hàn hoặc người có triệu chứng tiểu nhiều mà miệng không khát cũng không nên sử dụng.
