Tin tứcTrước đó, Quốc hội Australia vừa thông qua dự luật Quan hệ Đối ngoại, văn kiện nhằm phủ quyết hoặc hủy bỏ các thỏa thuận mà chính quyền các bang ký kết với các tổ chức hoặc chính phủ nước ngoài. Đây là một động thái được cho là nhằm hạn chế ảnh hưởng của Trung Quốc tại Australia.
Quốc hội Australia hôm 10/12 đã thông qua dự luật Quan hệ đối ngoại với mục đích chính quyền liên bang có thể kiểm soát được các thỏa thuận mà chính quyền các bang cũng như các địa phương ký với chính phủ nước ngoài và đồng thời đảm bảo các thỏa thuận trên “không đi chệch hướng” với chính sách đối ngoại của Australia mà chính quyền liên bang đề ra. Theo đó, chính quyền liên bang sẽ yêu cầu bang Victoria hủy bỏ thỏa thuận Vành đai-Con đường mà chính quyền bang Victoria đã ký kết với Trung Quốc vào năm 2018 mà chính quyền trung ương Australia không được biết.
Thậm chi, các nguồn tin tiết lộ chính quyền liên bang Australia còn không biết rõ nội dung thỏa thuận ký với Trung Quốc dù nhiều lần họ yêu cầu bang Victoria phải làm rõ.
Thỏa thuận này không chỉ khiến chính quyền liên bang Australia lo ngại mà cả đồng minh Mỹ cảm thấy sốt ruột. Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Mike Pompeo từng thẳng thừng tuyên bố sẽ ngừng kết nối với Australia nếu nước này không làm rõ thỏa thuận Vành đai-Con đường mà bang Victoria đã ký với Trung Quốc.
Thứ hai đó là việc chính quyền Vùng lãnh thổ Bắc Australia ký hợp đồng với công ty Landbridge của Trung Quốc về việc thuê cảng Darwin của Australia trong vòng 99 năm với giá 506 triệu đô la. Cảng Darwin nằm ở cửa ngõ phía Bắc của Australia và cũng là cảng duy nhất của nước này có thể triển khai dịch vụ vận tải đa phương tiện. Về mặt an ninh, cảng Darwin vừa gần với căn cứ quân sự của Australia vừa gần với căn cứ quân sự của Mỹ tại khu vực này.
Thứ ba là một số trường đại học công lập của Australia hiện cũng đang có thỏa thuận với các cơ sở nghiên cứu của Trung Quốc, mà chính quyền liên bang không thể kiểm soát hết được.
Trong khi đó, truyền thông Australia hôm qua cho biết ngành nông nghiệp lúa mì trị giá gần 570 triệu đô la cùng với ngành sản xuất bông vải với doanh thu hơn 610 triệu đô la mỗi năm của nước này đang có nguy cơ trở thành nạn nhân tiếp theo của “mối quan hệ đang xuống dốc không phanh” giữa Australia với Trung Quốc. Báo điện tử Người Australia trích dẫn dự báo tháng 12 của Bộ Nông nghiệp nước này cảnh báo Trung Quốc có thể sớm áp đặt các hạn chế thương mại đối với các mặt hàng lúa mì nhập khẩu từ Australia. Việc Trung Quốc giảm nhập khẩu nông sản từ Australia còn xuất phát từ nguyên nhân nước này đang thực hiện cam kết với Mỹ theo Thỏa thuận thương mại giai đoạn 1. Theo đó Trung Quốc cam kết tăng mua hàng hóa nông sản từ Mỹ từ mức hơn 14 tỷ đô la trong giai đoạn trước đó lên mức gần 50 tỷ đô la trong năm 2020. Trong bối cảnh các công ty Australia làm ăn với thị trường Trung Quốc có thể thiệt hại lên đến 7 tỷ đô la.
Căng thẳng cũng đã bị đẩy lên cao sau khi Australia cấm Huawei tham gia xây dựng mạng 5G vào năm 2018 và đòi điều tra độc lập nguồn gốc đại dịch Covid-19 hồi tháng 4 năm nay. Để trả đũa, Bắc Kinh đã liên tiếp đưa ra các quyết định hạn chế nhập khẩu nhiều mặt hàng chủ lực của Australia, như thịt bò, lúa mạch, than đá, gỗ, rượu vang... và gần đây nhất là thịt cừu.
Mới đây nhất, cuộc tranh luận nảy lửa xoay quanh bức biếm họa về binh sĩ Australia cầm dao đe dọa 1 em bé Afganishtan của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên, nhân vật đại diện cho "ngoại giao chiến lang" của nước này đã buộc Thủ tướng Australia phải lên tiếng. Trước đó, Đại sứ quán Trung Quốc còn cố ý làm rò rỉ một tài liệu liệt kê 14 cáo buộc nhằm vào chính phủ Australia, khiến hai bên lâm vào một cuộc khẩu chiến. Rõ ràng, những điều Trung Quốc làm với Australia là điều ít thấy trong phong cách ngoại giao của Trung Quốc với một đối tác.
Hiện, Trung Quốc là đối tác kinh tế và thương mại quan trọng nhất của Australia. Trên phương diện này, Mỹ hay Nhật Bản, Ấn Độ hay ASEAN đều không thể thay thế được. Đây chính là điểm yếu chiến lược của Australia trong quan hệ với Trung Quốc và hiện tại đang được Trung Quốc tận dụng triệt để. Đối với Bắc Kinh, việc Mỹ liên kết với đồng minh chống lại Trung Quốc hay việc Liên minh châu Âu đưa ra sách lược tương tự để đối đầu với Trung Quốc đều là những nguy cơ tiềm ẩn đáng lo ngại. Xu thế này dường như cũng buộc Trung Quốc phải đưa ra những phản ứng quyết liệt mang tính răn đe kiểu "giết gà dọa khỉ" trước mọi khả năng có thể xảy ra. Vì thế, Trung Quốc căng thẳng với Australia được cho là 1 phép thử phản ứng với các đồng minh của Australia bằng thông điệp “những ai gây chuyện với Trung Quốc có thể sẽ bị trả một giá rất đắt”. Ngoài ra, Trung Quốc cũng đang ngầm gửi đi một thông điệp rằng: việc tìm cách lợi dụng Trung Quốc về mặt kinh tế, trong khi lại dựa vào Mỹ về an ninh và quay lại đối đầu với Trung Quốc, là cách hành xử không thể chấp nhận được.
Thực tế cho thấy, quan hệ giữa Australia và Trung Quốc đang ở giai đoạn căng thẳng đỉnh điểm và khó có thể sớm hạ nhiệt. Thứ nhất, bối cảnh khu vực và thế giới cho thấy lợi ích của Australia đang bị đe dọa trong khi vai trò của Mỹ, đồng minh của Australia tại khu vực đang bị thử thách và Mỹ cũng không thể giúp Australia giảm bớt các nguy cơ. Thứ hai, căng thẳng với Trung Quốc buộc Australia phải thay đổi chiến lược an ninh và đối ngoại theo hướng tăng cường sự tự chủ và phát huy vai trò của một cường quốc tầm trung. Tuy vậy, Australia vẫn luôn ủng hộ sự phát triển của Trung Quốc và chấp nhận thực thế là ảnh hưởng của Trung Quốc sẽ ngày càng gia tăng trong khu vực và thế giới. Australia cũng thể “bỏ qua” Trung Quốc với tư cách là bạn hàng thương mại quan trọng hàng đầu. Vì vậy, điều mà Australia phải làm hiện nay đó là tìm điểm kiếm sự cân bằng trong mối quan hệ với Trung Quốc, để Trung Quốc chấp nhận sự khác biệt về lập trường giữa hai nước.
Liệu quan hệ Australia-Trung Quốc sẽ diễn biến theo chiều hướng như thế nào? Đây là câu hỏi chưa có lời đáp ở thời điểm hiện nay. Người ta đang chờ xem trục quan hệ này sẽ biến đổi ra sao trong bối cảnh có quá nhiều yếu tố tố địa chính trị thay đổi như hiện nay.
