Tin tứcNgày 28/12, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) xác nhận công tác sửa chữa một đường dây điện quan trọng gần Nhà máy Điện hạt nhân Zaporizhzhia (ZNPP) được triển khai, sau khi Nga và Ukraine nhất trí về thỏa thuận ngừng bắn cục bộ tại khu vực này do IAEA làm trung gian.
Đây được xem là bước đi mang tính “kỹ thuật nhưng then chốt”, nhằm tạo điều kiện an toàn tối thiểu để khôi phục kết nối điện, giảm nguy cơ sự cố tại nhà máy hạt nhân lớn nhất châu Âu.
Trên mạng xã hội X, Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi bày tỏ cảm ơn Nga và Ukraine vì đã đồng ý với thỏa thuận ngừng bắn tạm thời, coi đây như một “khoảng thời gian im lặng” cần thiết để đội kỹ thuật có thể tiếp cận hiện trường.
Theo ông Grossi, mục tiêu của đợt sửa chữa là khôi phục việc truyền tải điện giữa các trạm biến áp của ZNPP và Nhà máy Nhiệt điện Zaporizhzhia. Công tác dự kiến kéo dài vài ngày và được đánh giá sẽ giúp tăng cường an toàn hạt nhân tại ZNPP bằng cách cải thiện độ ổn định, linh hoạt của hệ thống cung cấp điện phục vụ vận hành an toàn.
Ngày 15/12, hoạt động truyền tải điện giữa trạm biến áp ZNPP và trạm biến áp của Nhà máy Nhiệt điện Zaporizhzhia qua máy biến áp tự ngẫu bị gián đoạn. Sự cố làm giảm đáng kể tính linh hoạt và khả năng phục hồi của hệ thống điện tại địa điểm này - yếu tố đặc biệt quan trọng với một cơ sở hạt nhân trong bối cảnh rủi ro an ninh luôn hiện hữu.
ZNPP là nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu, gồm 6 tổ máy phát điện công suất khoảng 1 Gigawatt mỗi tổ. Từ tháng 10/2022, nhà máy nằm dưới sự kiểm soát của Nga, trong khi các chuyên gia IAEA bắt đầu hiện diện tại đây theo hình thức luân phiên từ ngày 1/9/2022.
IAEA nhiều lần mô tả tình hình ở ZNPP là không ổn định do tác động của hoạt động quân sự, khiến bài toán duy trì an toàn hạt nhân luôn ở mức báo động.
Về mặt chính trị, vấn đề kiểm soát ZNPP tiếp tục là điểm nhạy cảm trong bàn cờ đàm phán. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nhiều lần khẳng định đây là “lằn ranh đỏ” của Kiev. Ở chiều ngược lại, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết phương án quản lý chung ZNPP với Mỹ từng được nêu ra trong các cuộc trao đổi giữa hai bên.
Trong khi đó, IAEA cho rằng nếu hòa bình được thiết lập, ZNPP sẽ cần một “quy chế đặc biệt” để bảo đảm vận hành an toàn, tách khỏi sức ép xung đột và giảm thiểu rủi ro đối với khu vực. Thỏa thuận ngừng bắn cục bộ lần này vì vậy không chỉ phục vụ sửa chữa đường điện, mà còn cho thấy vai trò của các “cửa sổ kỹ thuật” trong việc hạ nhiệt rủi ro hạt nhân giữa chiến sự kéo dài.
