Sau 53 năm cầm quyền, sự thay đổi chính trị lớn ở Syria mở ra hy vọng cho một tương lai mới nhưng cũng tạo ra nhiều thách thức, đặc biệt là đối với các lực lượng quốc tế và khu vực, trong đó có Mỹ.
Sự sụp đổ của chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad sau cuộc tấn công của liên minh đối lập do nhóm Hayat Tahrir al-Sham (HTS) dẫn đầu đã tạo ra một khoảng trống quyền lực ở Syria.
Một mặt, sự thay đổi này mang lại hy vọng về một kỷ nguyên mới cho đất nước này, nơi có thể tìm được một chính quyền ổn định hơn và hòa bình hơn. Mặt khác, tình hình Syria hiện nay không kém phần nguy hiểm, đặc biệt là ở các khu vực phía Đông Bắc, nơi tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) vẫn đang tìm cách hồi sinh.
Tuy IS đã mất hầu hết các vùng lãnh thổ mà chúng từng kiểm soát, mối đe dọa từ tổ chức khủng bố này vẫn chưa dừng lại.
IS đã thực hiện gần 700 cuộc tấn công ở Syria từ đầu năm 2024, gấp ba lần so với cùng kỳ năm ngoái. Các cuộc tấn công của IS không chỉ đơn thuần là chiến tranh vũ trang mà còn liên quan đến các chiến dịch tống tiền, phục hồi tài chính và sự tái tổ chức lực lượng.
Đặc biệt ở khu vực Đông Bắc Syria, nơi từng là “pháo đài” của IS, tình hình đang ngày càng phức tạp. Mặc dù IS đã thất bại trong việc chiếm lại các vùng lãnh thổ, sự yếu kém trong quản lý và sự bất ổn của các lực lượng địa phương vẫn tạo ra môi trường lý tưởng cho IS lợi dụng.
Lực lượng của Tổng thống Assad đã từ bỏ nhiều vị trí ở miền Trung Syria, để lại các khu vực chiến lược trong tay lực lượng đối lập. Các lực lượng đối lập này thiếu nguồn lực và khả năng phối hợp trong các chiến dịch quân sự chống lại IS.
Mỹ và các đồng minh đang phải đối mặt với một tình huống khó khăn. Quân đội Mỹ, hiện vẫn duy trì 900 binh sĩ ở Syria, đã có những hành động đáp trả, như cuộc không kích vào 75 mục tiêu của IS vào ngày 8/12. Tình hình đang rất mong manh và Mỹ cần phải duy trì sự hiện diện quân sự mạnh mẽ để ngăn chặn sự trỗi dậy của IS.
Một trong những vấn đề nghiêm trọng mà Mỹ và các lực lượng tại Syria phải đối mặt là cuộc khủng hoảng tù nhân IS. Hàng chục nghìn tù nhân IS đang bị giam giữ trong các trại do SDF quản lý.
Chính quyền Assad đã có những bước tiến trong việc bình thường hóa quan hệ với các quốc gia ở Trung Đông và Bắc Phi, nơi có nhiều công dân đã gia nhập IS. Sự sụp đổ của chế độ Assad có thể là cơ hội để các quốc gia này tham gia vào quá trình hồi hương những tù nhân IS, nhưng điều này cần phải được thực hiện cẩn thận và có sự giám sát quốc tế.
Chuyên gia Charles Lister cảnh báo rằng không có giải pháp nhanh chóng cho vấn đề IS và nếu Mỹ không hành động ngay, các đồng minh của Mỹ tại Syria có thể sẽ bị chia rẽ bởi tranh chấp nội bộ, tạo điều kiện cho IS trỗi dậy một lần nữa.