Trước sức ép ngày càng lớn từ chính quyền Tổng thống Donald Trump với các biện pháp thuế quan khắt khe, Trung Quốc đang cân nhắc áp dụng lại một chiến lược kinh điển từng giúp Nhật Bản vượt qua khủng hoảng thương mại với Mỹ vào thập niên 1980: hạn chế xuất khẩu tự nguyện (VER).
Theo Wall Street Journal ngày 23/3, Bắc Kinh đang xem xét đề xuất hạn chế khối lượng xuất khẩu một số mặt hàng chiến lược sang Mỹ, đặc biệt là xe điện và pin – hai lĩnh vực đang là điểm nóng trong căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Mục tiêu là tránh bị Mỹ áp thêm thuế và mở đường cho các cuộc đàm phán thương mại trong tương lai.
Chiến lược này từng được Nhật Bản áp dụng thành công vào năm 1981 khi nước này tự nguyện giảm xuất khẩu ô tô sang Mỹ, giúp xoa dịu căng thẳng với Washington mà không làm gián đoạn nghiêm trọng nền kinh tế. Các doanh nghiệp Nhật Bản khi đó đã linh hoạt điều chỉnh bằng cách tăng giá và chuyển sang sản xuất xe cao cấp, tối ưu hóa lợi nhuận trong bối cảnh bị giới hạn sản lượng.
Tình huống của Trung Quốc hiện tại có nhiều điểm tương đồng. Kinh tế tăng trưởng chậm, năng lực sản xuất dư thừa trong khi căng thẳng thương mại với Mỹ ngày càng leo thang. Chính sách của Bắc Kinh vốn thúc đẩy sản xuất vượt nhu cầu trong nước nhằm đảm bảo an ninh kinh tế trong trường hợp bị phương Tây cô lập. Tuy nhiên, cách tiếp cận này đang vấp phải sự chỉ trích gay gắt từ Mỹ.
Trong năm cuối nhiệm kỳ, Tổng thống Joe Biden đã tăng thuế đối với thép, xe điện và các sản phẩm chiến lược khác của Trung Quốc. Khi ông Trump quay lại nắm quyền, các mức thuế từ nhiệm kỳ đầu tiếp tục được duy trì và bổ sung thêm các đòn áp thuế mới, nâng tổng mức thuế bổ sung lên 20%.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent gần đây đã bày tỏ lo ngại với Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong – nhà đàm phán thương mại chủ chốt của Bắc Kinh – về các hoạt động thị trường của Trung Quốc. Dù hai bên chưa bước vào bàn đàm phán chính thức, Bắc Kinh được cho là đang chuẩn bị cho kịch bản đối thoại với một số đề xuất linh hoạt.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng VER không phải là giải pháp toàn diện. Một mặt, thặng dư thương mại của Trung Quốc với Mỹ vẫn ở mức rất cao – khoảng 295 tỷ USD. Mặt khác, nhiều công ty Trung Quốc hiện sử dụng các nước thứ ba như Mexico làm điểm trung chuyển, khiến việc kiểm soát VER trở nên phức tạp.
Dù vậy, giới phân tích nhận định Bắc Kinh vẫn có thể coi VER là một “con bài đàm phán chiến lược”. Arthur Kroeber, chuyên gia từ Gavekal Dragonomics, nói: “Nếu tôi là Trung Quốc, tôi sẽ đưa VER lên bàn hoặc ít nhất là giữ nó trong túi sau.”
