Tin tứcNhiều tổ chức chống tham nhũng bày tỏ lo ngại về nguy cơ tập trung quyền lực và ngân sách vào một đầu mối duy nhất.
Bộ trưởng Quốc phòng Denys Shmyhal thông báo trên Telegram ngày 3/12 rằng từ 1/1, Ukraine sẽ hợp nhất Cơ quan Mua sắm Quốc phòng (DPA) – phụ trách mua sắm trang bị sát thương – và Cơ quan Hậu cần Nhà nước (DOT) – chịu trách nhiệm mua sắm sản phẩm phi sát thương. Đơn vị mới mang tên Cơ quan Mua sắm Thống nhất, trực thuộc Bộ Quốc phòng. Một hội đồng giám sát mới sẽ được thành lập để theo dõi hoạt động của cơ quan này.
Ông Shmyhal cho biết việc hợp nhất nằm trong lộ trình cải cách doanh nghiệp nhà nước, sau hàng loạt cuộc điều tra tham nhũng lớn trong ngành năng lượng và quốc phòng thời gian qua. Chính phủ kỳ vọng mô hình mới tăng cường tính hiệu quả và kiểm soát chất lượng mua sắm quân sự, trong bối cảnh Ukraine cần một chuỗi cung ứng nhanh, minh bạch và ổn định hơn để phục vụ chiến dịch phòng thủ.
Cơ quan Mua sắm Thống nhất sẽ đảm nhiệm các hợp đồng liên quan đến vũ khí, đạn dược, quân trang và lương thực cho lực lượng vũ trang. Theo DPA, việc gộp hai cơ quan giúp rút ngắn quy trình và tạo nền tảng cho chiến lược hỗ trợ tác chiến đồng bộ hơn.
Dù vậy, quyết định này đang gây lo ngại trong giới quan sát. Bà Daria Kaleniuk – Giám đốc Trung tâm Hành động Chống tham nhũng – cảnh báo cơ quan mới có thể quản lý đến 1.000 tỷ hryvnia mỗi năm (khoảng 23,7 tỉ USD). Theo bà, việc tập trung ngân sách lớn như vậy vào một cơ quan duy nhất khiến rủi ro tham nhũng cao hơn.
Năm 2024, Bộ trưởng Quốc phòng khi đó là ông Rustem Umerov từng đưa ra đề xuất hợp nhất hai cơ quan nhưng rút lại sau khi NATO phản đối và khuyến nghị duy trì hai đơn vị tách biệt. Tuy nhiên, DPA cho biết lần này NATO “không nêu ý kiến phản đối” và thậm chí “đánh giá tích cực” đề xuất. NATO chưa phản hồi yêu cầu bình luận từ Kyiv Independent vào thời điểm bài viết được đăng.
Động thái hợp nhất cũng khác với cam kết trước đây của Bộ Quốc phòng Ukraine rằng quá trình này chỉ diễn ra sau khi kết thúc tình trạng thiết quân luật. Tháng 5, Bộ Quốc phòng thành lập một ủy ban tái cơ cấu DOT do ông Arsen Zhumadilov – người đứng đầu DPA – phụ trách nhằm chuẩn bị cho việc hợp nhất sau chiến tranh.
Theo bà Kaleniuk, từ tháng 5 đến nay hai cơ quan này đã hoạt động gần như như một đơn vị, với ông Zhumadilov nắm vai trò chỉ đạo chung. Tuy vậy, vẫn chưa rõ ông có tiếp tục lãnh đạo cơ quan mới hay không.
Một điểm khiến giới quan sát quan tâm là quy trình chọn hội đồng giám sát chưa được công bố. Các thành viên hội đồng DOT cũng chưa xác nhận có chuyển sang cơ quan mới hay không. DPA cho biết họ chưa thể bình luận về quá trình nhân sự.
Các hội đồng giám sát được thiết lập từ tháng 12/2023 trong khuôn khổ cải cách lĩnh vực mua sắm quân sự nhằm tăng tính minh bạch. DOT được thành lập thời điểm đó với ông Zhumadilov đứng đầu, còn DPA tập trung vào mua sắm vũ khí dưới sự lãnh đạo của bà Maryna Bezrukova.
Đầu năm 2025, DPA vướng tranh cãi khi ông Umerov thay bà Bezrukova bằng ông Zhumadilov, không theo đề xuất gia hạn của hội đồng giám sát. Bà Bezrukova nói với Kyiv Independent tại thời điểm đó rằng ông Umerov muốn chọn người trung thành với mình, và việc thay đổi lãnh đạo làm gia tăng nghi ngại về mức độ độc lập của hoạt động mua sắm quân sự.
Cơ quan Mua sắm Thống nhất dự kiến đi vào vận hành đầu tháng 1/2025. Tuy nhiên, nhiều câu hỏi về cách thức giám sát, nhân sự chủ chốt và quy trình bảo đảm minh bạch vẫn chưa được giải đáp.
