Tin tứcHiện nay các sản phẩm nhựa và túi nilon là những vật dụng phổ biến trở nên quen thuộc trong đời sống sinh hoạt của con người. Sự ra đời của các sản phẩm từ nhựa và nilon mang lại các tiện ích, nhưng nó cũng chính là tác nhân gây ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người. Mặt khác, rác thải nhựa còn ảnh hưởng đến vùng biển và sinh vật biển, có khi là cả chuỗi thức ăn của con người.
Theo thống kê, Việt Nam là 1 trong 5 quốc gia hàng đầu phải chịu trách nhiệm cho khoảng 13 triệu tấn nhựa được thải ra đại dương/năm. Nhựa không thể thiếu trong đời sống thường nhật của mỗi con người, nhưng quan trọng là làm sao phải xây dựng được ý thức sử dụng nhựa sao cho hợp lý nhằm giảm thiểu tác hại của chúng ra môi trường.
Xung quanh vấn đề này, phóng viên VOH có phỏng vấn nhà khoa học - GS.TS Phạm Hùng Việt, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu công nghệ, môi trường và Phát triển bền vững để làm rõ thêm những tác hại của rác thải nhựa đối với sự sống loài người và những giải pháp để hạn chế.
GS.TS Phạm Hùng Việt. Ảnh: taochitiasang
*VOH: Thưa ông, trước hết theo ông những nguyên nhân nào dẫn đến thực trạng báo động về rác thải nhựa tại Việt Nam hiện nay?
- GS.TS Phạm Hùng Việt: Việt Nam hiện nay 80% rác thải nhựa xuất phát từ đất liền, nghĩa là những hoạt động của con người như sản xuất hay sinh hoạt tạo ra rác thải. 20% còn lại xuất phát từ hoạt động của tàu bè trên biển khi vận chuyển đã thải ra một lượng trực tiếp. Trên cơ sở những nghiên cứu và điều tra của một nhóm các nhà khoa học thuộc trường Đại học Georgia công bố năm 2015 thuộc vào 1 trong 5 quốc gia có rác thải nhựa cao nhất trên thế giới. Là một quốc gia trung bình nhưng tốc độ phát triển kinh tế rất nhanh, sự bùng nổ dân số, đời sống vật chất ngày càng nâng cao nên những sản phẩm nhựa cũng rất nhiều. Trong đó, việc quản lý chưa được đầy đủ và chặt chẽ khiến rác thải nhựa tăng cao.
*VOH: Xin ông cho biết cụ thể những tác hại của rác thải nhựa là gì?
- GS.TS Phạm Hùng Việt: Trước hết đây là loại rác thải đặc biệt, rất khó phân hủy bằng vi sinh vật, muốn phân hủy nó phải mất hàng trăm năm và thậm chí còn lâu hơn nữa. Sự tồn tại của nó gây rất nhiều tác hại. Ngoài việc là rác thải gây ảnh hưởng đến môi sinh, tiêu cực về cảnh quan mà còn phá hoại hệ sinh thái một cách ghê gớm. Gần đây người ta đã tìm thấy những con cá voi bị chết dạt vào bờ, và khi mở bụng ra thì thấy hàng loạt những chiếc túi nhựa mà cá voi tưởng là thức ăn, ăn vào và không tiêu hóa được.
*VOH: Những giải pháp nào để hạn chế rác thải nhựa đại dương đang được áp dụng trên thế giới?
- GS.TS Phạm Hùng Việt: Để xử lý và loại bỏ thì hiện nay có nhiều phương án. Thứ nhất là phải hạn chế từ nguồn, phải phân loại rác. Nếu người dân có ý thức không thải nhựa nữa mà thu gom ngay từ đầu và tìm cách loại bỏ nó đi, như những loại túi nhựa, ống hút dùng một lần … thì nhiều quốc gia đã cấm. Tại Việt Nam cũng đang áp dụng dần dần, và tôi rất vui khi những hội nghị gần đây của ngành tài nguyên môi trường đã chủ trương không dùng chai nước nhựa nữa mà dùng bình nước để không phải dùng đến nhựa nữa. Thứ hai là khi nó đã trót vào đại dương rồi thì hiện nay có một phương án là dùng những chiếc thuyền để lai dắt những bộ lưới dài khoảng 2.000m, sau đó thả theo chiều sóng dạt vào bờ, cuốn theo toàn bộ nhựa và rác thải theo. Nên cần hạn chế, loại bỏ từ nguồn và khi đã vào đại dương rồi thì tìm cách vớt nó, với loại lưới kích thước vừa phải thì người ta vẫn có thể vớt được rác vào bờ mà không ảnh hưởng đến các sinh vật.
*VOH: Dưới góc độ của một nhà khoa học, ông có kiến nghị gì để hạn chế rác thải nhựa tại Việt Nam?
- GS.TS Phạm Hùng Việt: Chúng ta cần làm song song hai việc. Thứ nhất là đưa ra những luật định, nghị định dưới luật để nâng cao hiệu quả quản lý. Nâng cao ý thức của người dân nhưng cũng phải có chế tài đối với những đơn vị sản xuất và thải ra rác thải nhựa. Thứ hai là cần có một nghiên cứu bài bản. Thế giới đã làm rồi nhưng chúng ta chưa làm, đó là khi những hạt vi nhựa đã vào đến đại dương rồi thì sự phân bố của chúng và sự hấp thụ độc tố của hạt vi nhựa như thế nào. Các loại nhựa có rất nhiều, nó có thể đi xa đến mức nào thì tùy đặc tính riêng của mỗi loại. Nghiên cứu về sự phân bố và hấp thụ độc tố của hạt vi nhựa cực kỳ quan trọng vì chúng ta vẫn đánh bắt hải sản. Ví dụ như loài cá ăn hạt vi nhựa nhiều nhất chính là cá cơm, mà cá cơm thì làm ra nước mắm. Cá cơm ăn phù du, phù du ăn hạt vi nhựa nên cá cơm cũng nhiễm độc tố này. Sau đó chúng lại là thức ăn cho cá lớn, cá lớn hơn và cuối cùng con người là nạn nhân. Thứ ba nữa theo tôi cũng cần làm, là sau khi trục vớt những loại rác thải đó rồi thì có thể chôn lấp, nhưng đó không phải là phương pháp lâu dài mà có thể đốt trong các lò xi măng. Gần đây có một nghiên cứu mà chúng tôi nghĩ Việt Nam cũng có thể học tập, đó là sử dụng rác thải nhựa như là nguồn nguyên liệu tái chế. Tại Singapore họ đã tạo ra được loại vật liệu rất xốp, nhẹ dùng làm vật liệu của áo chống nhiệt dành cho lính cứu hỏa. Hoặc người ta có thể làm ra những sản phẩm thu gom dầu mỏ nếu có sự cố tràn dầu trên biển, vì nó có thể hút dầu. Theo tôi tái chế là một hướng là chúng ta cũng rất nên làm.
*VOH: Cảm ơn ông!
