1. U tuyến yên là gì?
Tuyến yên là một tuyến nhỏ, hình hạt đậu nằm ở đáy não, hơi sau mũi và giữa hai tai. Mặc dù có kích thước nhỏ, nhưng tuyến yên ảnh hưởng đến gần như mọi bộ phận của cơ thể. Các hormone mà nó tạo ra giúp điều chỉnh các chức năng quan trọng, chẳng hạn như tăng trưởng, huyết áp và sinh sản.
U tuyến yên là sự tăng trưởng bất thường của khối u trong tuyến yên. Một bộ phận của não có nhiệm vụ điều hòa sự cân bằng các nội tiết tố (hormone) của cơ thể. Nhưng chính sự xuất hiện của khối u tuyến yên có thể sẽ dẫn đến việc sản xuất ra quá nhiều hormone kiểm soát các hoạt động chức năng của cơ thể. Hoặc ngược lại, một số khối u tuyến yên xuất hiện khiến cho việc sản xuất hormone ít đi, dẫn đến cơ thể không đủ lượng hormone cần thiết.
Đa số các khối u tuyến yên đều là khối u lành tính (không ung thư, hay còn gọi là u tuyến). U tuyến vẫn sẽ tồn tại hoặc phát triển ở tuyến yên hay các mô xung quanh nhưng sẽ không lan sang các phần khác của cơ thể.
2. Triệu chứng khi bị u tuyến yên
Không phải tất cả các khối u tuyến yên đều gây ra triệu chứng. Những triệu chứng để nhận biết bệnh u tuyến yên sẽ phụ thuộc vào kích thước và sự ảnh hưởng của nó đến cơ thể. Cụ thể:
- Phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt không đều, có thể bị vô kinh.
- Suy giảm chức năng tình dục đối với nam giới.
- Thị lực suy giảm, bị sụp mí mắt, nhìn đôi.
- Đau đầu hay có thể rơi vào tình trạng hôn mê.
- Thường xuyên bị sổ mũi.
- Bị nôn và ói mửa.
- Gặp những rắc rối về khứu giác.
- Bị cường giáp (rất hiếm)
- Hội chứng Cushing.
Lưu ý: Đây là những triệu chứng cơ bản nhất để mọi người có thể nhận biết được bệnh u tuyến yên, ngoài ra một số dấu hiệu khác không được đề cập cụ thể ở đây. Nếu có gặp những triệu chứng bất thường người bệnh hãy đến các cơ sở y tế để được các bác sĩ hỗ trợ thăm khám sớm.
3. Nguyên nhân u tuyến yên
Nguyên nhân khiến các tế bào phát triển không kiểm soát được tại tuyến yên và tạo ra khối u hiện vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn nghi ngờ là do yếu tố di truyền và những rối loạn trong di truyền đóng vai trò tạo ra u tuyến yên. Một số khối u trong tuyến yên là kết quả của rối loạn di truyền có tên là Tân sinh đa tuyến nội tiết loại 1 (MEN I).
Nguyên nhân gây ra u tuyến yên hiện vẫn chưa được xác định rõ (Nguồn: Internet)
3.1 Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc u tuyến yên
Mặc dù vẫn chưa xác định được nguyên nhân cụ thể nhưng lại có khá nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc u tuyến yên, bao gồm:
- Tuổi tác: Bệnh u tuyến yên có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp nhất là ở người già.
- Di truyền: Bệnh thường gặp ở những người có thành viên trong gia đình đã từng mắc bệnh tân sinh đa tuyến nội tiết loại 1 (MEN I). Người mắc bệnh MEN 1 khi làm xét nghiệm sẽ thấy có nhiều khối u xuất hiện ở các tuyến khác nhau trong hệ thống nội tiết. Hiện nay đã có xét nghiệm di truyền để chẩn đoán bệnh này.
3.2 Khi nào cần đến gặp bác sĩ?
Nếu bạn xuất hiện các dấu hiệu hoặc triệu chứng có liên quan đến khối u tuyến yên thì nên đến gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị. Khối u tuyến yên thường có thể điều trị được và sẽ giúp đưa lượng hormone trong cơ thể trở về mức bình thường, làm giảm các dấu hiệu và triệu chứng bệnh.
Nếu gia đình bạn có tiền sử tân sinh đa tuyến nội tiết loại 1 (MEN I), hãy trao đổi với bác sĩ về việc tiến hành xét nghiệm định kỳ để kịp thời phát hiện khối u tuyến yên.
4. Bệnh u tuyến yên có nguy hiểm không?
Khối u tuyến yên thường sẽ không chuyển thành ác tính hoặc lan rộng sang các phần khác của cơ thể. Tuy nhiên, do tuyến yên có vị trí nằm giữa nền não và có chức năng đặc biệt quan trọng trong sản xuất hormone điều hòa rất nhiều hoạt động của cơ thể, nên khối u tuyến yên có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và có thể gây ra nhiều vấn đề như:
- Giảm thị lực: Khối u tuyến yên có thể gây tăng áp lực lên các dây thần kinh thị giác, từ đó làm suy giảm thị lực hoặc mất thị lực ở một hoặc cả hai bên mắt.
- Thiếu hormone vĩnh viễn: Sự có mặt của khối u tuyến yên có thể sẽ gây ra những ảnh hưởng lâu dài đến việc sản xuất ra hormone và có thể khiến người bệnh phải sử dụng các loại thuốc thay thế hormone suốt đời.
Ngoài ra, có một biến chứng hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm của bệnh u tuyến yên chính là ngập máu tuyến yên. Đây là tình trạng khối u bỗng nhiên xuất huyết, chảy máu. Biểu hiện bên ngoài là xuất hiện một cơn đau đầu với mực độ đau dữ dội nhất từ trước đến giờ. Ngập máu tuyến yên là một tình trạng cấp cứu có thể đe dọa đến tính mạng, cần phải được điều trị nhanh chóng và kịp thời.
5. Chẩn đoán và điều trị u tuyến yên
5.1 Chẩn đoán
U tuyến yên thường không được chẩn đoán sớm do triệu chứng rất giống với nhiều tình trạng bệnh khác. Một số khối u tuyến yên có thể được phát hiện thông qua xét nghiệm hoặc khám các tình trạng bệnh lý khác.
Để chẩn đoán khối u tuyến yên, bác sĩ sẽ xem xét về tiền sử bệnh tật, thăm khám lâm sàng và tiến hành một số xét nghiệm như:
- Xét nghiệm máu và xét nghiệm nước tiểu: Nhằm giúp xác định xem liệu người bệnh có bị thiếu hoặc thừa hormone hay không
- Chẩn đoán hình ảnh não: Chụp CT hoặc chụp cộng hưởng từ não sẽ giúp bác sĩ biết được vị trí và kích thước khối u tuyến yên
- Kiểm tra thị lực: Việc này sẽ giúp xác định xem liệu khối u tuyến yên đã ảnh hưởng đến thị lực hoặc tầm nhìn ngoại biên hay chưa.
Đo thị lực giúp xác định xem liệu khối u tuyến yên đã ảnh hưởng đến thị lực hay chưa (Nguồn: Internet)
Ngoài ra, bác sĩ chuyên khoa về nội tiết sẽ khám và tiến hành thêm các xét nghiệm khác để chẩn đoán tình trạng khối u tuyến yên và đưa ra các phương pháp điều trị phù hợp.
5.2 Phương pháp điều trị u tuyến yên
Điều trị khối u tuyến yên sẽ phụ thuộc vào loại khối u, kích thước khối u và sự phát triển của khối u trong não. Tuổi và tình trạng sức khỏe chung của người bệnh cũng là một yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn điều trị.
Các lựa chọn điều trị bao gồm phẫu thuật, xạ trị, dùng thuốc hoặc thay thế hormone, có thể là đơn thuần hoặc phối hợp các biện pháp để điều trị khối u tuyến yên và đưa việc sản xuất hormone về mức bình thường.
- Dùng thuốc
Những người có khối u rất nhỏ và không có triệu chứng thường không cần điều trị hoặc bác sĩ cho thuốc uống khi cần thiết. Tuy nhiên, người bệnh cần phải tái khám thường xuyên để làm xét nghiệm máu và chụp cộng hưởng từ MRI để đảm bảo các khối u không phát triển to lên.
- Phẫu thuật
Nếu các khối u quá lớn dẫn đến chèn ép lên dây thần kinh thị giác, bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật. Trong hầu hết các trường hợp, khối u tuyến yên có thể được phẫu thuật cắt bỏ thông qua mũi và xoang. Nếu khối u không thể được loại bỏ theo cách này, bác sĩ sẽ loại bỏ chúng qua hộp sọ.
- Xạ trị
Xạ trị cũng có thể được sử dụng để thu nhỏ khối u đối với những người không thể phẫu thuật. Phương pháp này cũng được sử dụng trong các trường hợp các khối u tuyến yên tái phát sau phẫu thuật.
- Thay thế hormone
Nếu khối u tuyến yên hoặc việc phẫu thuật khối u làm giảm sự sản xuất hormone, thì người bệnh sẽ cần phải được điều trị bằng liệu pháp thay thế hormone để duy trì lượng hormone bình thường trong cơ thể. Một số người đã xạ trị cũng sẽ cần phải sử dụng thuốc thay thế hormone.
Việc điều trị thay thế hormone sẽ phải sử dụng suốt đời và dưới sự giám sát nghiêm ngặt của bác sĩ chuyên khoa.
6. Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến u tuyến yên
Để ngăn ngừa sự phát triển của khối u tuyến yên, trong hoạt động sống và sinh hoạt hàng ngày mỗi người cần phải lưu ý một số vấn đề như sau:
- Tái khám đúng lịch hẹn để được theo dõi diễn tiến các triệu chứng cũng như tình trạng sức khỏe của cơ thể.
- Dùng thuốc theo sự hướng dẫn của bác sĩ, không được tự ý uống thuốc không được chỉ định hoặc tự ý bỏ thuốc trong toa được kê.
- Báo cho bác sĩ về tất cả các bệnh lý khác mà bạn đã hoặc đang mắc phải.
- Cho bác sĩ biết về các loại thuốc bạn đang dùng, bao gồm thuốc theo toa và thuốc không kê toa.
- Với phụ nữ cần cho bác sĩ biết nếu bạn đang mang thai hoặc dự định có thai.
- Khám bác sĩ ngay lập tức khi bạn đang bị u tuyến yên và xuất hiện các triệu chứng: sốt, cứng cổ, đau đầu đột ngột hoặc thay đổi thị lực.
