Ngày 25/1, tại tòa Ivry tỉnh Epson (phía nam Paris), tòa án Pháp chính thức xét xử vụ kiện dân sự giữa bà Trần Tố Nga, công dân Pháp gốc Việt với các công ty hóa chất Mỹ đã cung cấp chất độc da cam cho quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh Việt Nam, gây ra thương tổn sức khỏe nghiêm trọng suốt đời và nhiều đời cho hàng triệu nạn nhân, trong đó có bà Nga.
Có thể nói đây là một vụ kiện hy hữu trong lịch sử tư pháp của nước Pháp nói riêng và quốc tế nói chung bởi người kiện là một cá nhân chống lại các tập đoàn đa quốc gia. Tác hại của chất da cam/dioxin đối với thiên nhiên và con người đã được khoa học chứng minh nhưng để thắng kiện, các nạn nhân phải trải qua cuộc chiến pháp lý vô cùng khó khăn, phức tạp.
Trước thềm năm mới, từ Việt Nam, VOH phỏng vấn bà Trần Tố Nga hiện ở Pháp xung quanh vụ kiện này.
*VOH: Thưa bà, câu hỏi đầu tiên xin bà tóm tắt lại diễn biến phiên tranh tụng tại tòa đại hình vừa rồi để quý vị thính giả hiểu thêm về vụ kiện này?
Bà Trần Tố Nga: Tôi và 3 luật sư đã chuẩn bị cho vụ kiện này từ 12 năm trước. Mãi đến năm 2015 thì Toà mới chấp đơn và gửi đơn kiện đi đến 26 công ty đã sản xuất các chất độc hoá học, cung cấp cho quân đội Mỹ trong chiến tranh Việt Nam.
Trong vòng 6 năm qua, chúng tôi đã trải qua các phiên toà thủ tục này đến phiên tòa thủ tục khác, tổng cộng là 19 phiên và mãi cho đến ngày 25/1 sau nhiều lần bị dời thì mới đến phiên tranh tụng.
Cũng phải nói thêm là trong 6 năm qua, ngoài sự cố mà đối phương gây ra thì cả 2 bên cũng phải nộp lại các dẫn chứng, kết quả để rồi mới đi đến được phiên tranh tụng ngày 25/1 và chỉ diễn ra trong một ngày mà thôi.
Trong ngày hôm đó, luật sư của tôi gồm có 3 người và chỉ được nói trong vòng 1 tiếng rưỡi, còn 14 luật sư đại diện cho các công ty Mỹ thì nói trong vòng 4 tiếng và trong vòng 4 tiếng đó, họ đã đưa ra những lời sỉ nhục và những lời lẽ rất nặng nề, cũng có những lời nói dối.
*VOH: Qua những chia sẻ vừa rồi thì chúng ta cũng có thể thấy bước đầu trong quá trình đòi lại công lý cho các nạn nhân chất độc da cam còn khó khăn. Vậy bà đánh giá thế nào về kết quả phiên tòa dưới góc độ là người đại diện cho hơn 5 triệu nạn nhân chất độc da cam?
Bà Trần Tố Nga: Kết quả sẽ nằm trong tay của Chánh án và Toà án, chỉ có điều từ nay cho đến ngày 10/5 là thời điểm Toà tuyên bố quyết định của Toà, cuộc chiến của chúng tôi vẫn sẽ tiếp tục.
Sỡ dĩ tôi nói chúng tôi là vì tôi là người đứng đơn nhưng đã có hàng ngàn, hàng ngàn người ủng hộ. Bây giờ công luận phải lên tiếng để vạch trần những dối trá, bảo vệ cho lẽ phải và chúng tôi hy vọng là Toà sẽ tôn trọng sự thật, lẽ phải mà ra một quyết định sáng suốt.
Nhưng dù muốn dù không, dù như thế nào thì sẽ có kháng án hoặc là bên tôi kháng án hoặc là bên phía Mĩ kháng án, cho nên cuộc chiến sẽ còn lâu dài và không thể nào kết thúc vào ngày 10/05.
Chỉ mong là Toà sáng suốt, nhận ra đâu là sự thật của tội ác, thảm họa da cam này.
*VOH: Khi nhắc đến các vụ kiện chất độc da cam thì phải nói đây là vấn đề không mới nhưng chưa bao giờ mất đi tính thời sự. Bà có thể chia sẻ cảm xúc sau phiên tranh tụng vừa rồi?
Bà Trần Tố Nga: Tôi có một suy nghĩ như thế này, đây là một cuộc chiế, dù là trong thời bình nhưng phía Mỹ sẽ không bao giờ thừa nhận tội ác. Tôi nói phía Mỹ là nói đến các công ty sản xuất chất độc hoá học để cung cấp cho quân đội Mỹ.
Cho nên cuộc chiến của tôi là chính nghĩa vì nhận được sự ủng hộ của mọi người. Dù tôi biết năm nay mình đã 80 tuổi rồi, với những căn bệnh trong người thì thời gian không còn nhiều, sẽ rất vất vả nhưng các bạn tin rằng, công luận và xã hội bên này, không chỉ công luận và xã hội của Pháp mà đã lan tỏa khắp nơi.
Tôi mong là phía Việt Nam hãy ủng hộ chúng tôi, đừng để cho tôi một mình vì chiến thắng này là chiến thắng chung cho các nạn nhân chất độc da cam.
*VOH: Có thể nói cuộc chiến này sẽ còn lâu dài, vậy thì động lực nào đã khiến cho bà đeo đuổi vụ kiện này mà bà biết chắc sẽ vô cùng, vô cùng khó khăn?
Bà Trần Tố Nga: Chỉ có tôi hội đủ 3 điều kiện để theo đuổi vụ kiện này.
Một là bên Pháp có luật cho các luật sư Pháp theo đuổi các vụ kiện quốc tế.
Hai là Pháp có chính sách bảo hộ công dân Pháp và tôi may mắn có được quốc tịch Pháp sau những đóng góp cho họ.
Ba là tôi là nạn nhân chất độc da cam.
Bởi thế nếu tôi không đứng ra thì sẽ không ai hội đủ các điều kiện đó. Như thế thì thảm họa da cam sẽ chìm lắng trong lớp bụi thời gian.
Mặc dù vấn nạn da cam ở Việt Nam rất nóng nhưng không ai có thể kiện được vì phía Mỹ luôn bác đơn mà không cần lý do. Lính Pháp cũng từng bị ảnh hưởng chất độc da cam và họ đã kiện, được bồi thường nên sẽ không có quyền kiện nữa.
Tôi theo đuổi vụ kiện này, thứ nhất lên án được tội ác da cam và thứ hai tạo ra một án lệ để các nạn nhân da cam đi tìm công lý cho mình. Tôi xác định đây là cuộc chiến cuối cùng của tôi làm một việc có ích cho đất nước.
*VOH: Bà hy vọng gì về vụ kiện này, một hy vọng như bà đã nói là khoảng thời gian không còn nhiều?
Bà Trần Tố Nga: Đây là câu hỏi mà nhiều người cũng hỏi tôi, tôi trông đợi gì.
Thật sự tôi chỉ trông đợi công lý và sự sáng suốt của nước Pháp và Toà án Pháp.
Thứ hai là tôi mong muốn sự thật được tôn trọng vì qua phiên tranh tụng vừa rồi, họ đã bóp méo sự thật, bóp méo một cách trắng trợn.
Chúng tôi đang đấu tranh để vạch trần những điều bóp méo sự thật ấy, thành ra chúng tôi trông chờ vào sự công minh và tôn trọng sự thật của nước Pháp.
Tôi cũng mong sự đồng hành giúp đỡ tất cả các nước, trong đó có Việt Nam vì trong nước số lượng nạn nhân chất độc da cam rất lớn và thảm họa da cam là tội ác chống lại nhân loại.
Chúng tôi đã đưa ra 3 câu nói: Phải can đảm – Phải kiên trì và Phải kỳ vọng.
*VOH: Xin cám ơn bà!
