Sinh ra trong thời kỳ đại dịch, chứng kiến sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo và làn sóng sa thải trên toàn cầu, Gen Z phải chịu áp lực thành công trong khi liên tục đối mặt với những lời từ chối trong công việc, tình cảm và cuộc sống.
Em, 26 tuổi, tốt nghiệp Học viện Pratt vào năm 2020, đúng thời điểm dịch COVID-19 khiến nền kinh tế lao đao. Không tìm được việc làm phù hợp, cô chuyển hướng sang học lập trình với hy vọng tìm kiếm cơ hội mới. Tuy nhiên, khi làn sóng sa thải trong ngành công nghệ diễn ra vào năm 2022, mọi cánh cửa đều khép lại.
Cô xin vào một tổ chức phi lợi nhuận nhưng công việc không liên quan đến lập trình, khiến kỹ năng dần mai một. Năm ngoái, Em gửi hơn 400 hồ sơ ứng tuyển trong các lĩnh vực truyền thông, hành chính, dịch vụ, nhưng đều nhận về lời từ chối.
"Tôi kiệt sức cả về thể chất lẫn tinh thần. Mọi thứ dường như không còn ý nghĩa nữa", Em chia sẻ. Hiện cô chỉ kiếm được 700 USD mỗi tháng từ công việc bán thời gian, một con số quá thấp để trang trải cuộc sống tại California, Mỹ.
Không riêng gì Em, nhiều bạn trẻ thuộc thế hệ Gen Z đang rơi vào tình trạng tương tự. Theo phần mềm tuyển dụng Greenhouse, tính đến tháng 2/2025, trung bình một vị trí công việc nhận được 244 đơn ứng tuyển, gần gấp ba lần so với năm 2019. Điều đó đồng nghĩa với việc cứ một người được nhận, thì có 243 người khác bị từ chối hoặc không nhận phản hồi.
Christopher, 24 tuổi, đã nộp 400 đơn trong lĩnh vực tài chính và 200 đơn trong ngành bán hàng trước khi tìm được một công việc không như mong muốn. Một số bạn bè của anh, dù tốt nghiệp ngành khoa học máy tính, vẫn phải gửi đi hàng nghìn hồ sơ mới có được cơ hội phỏng vấn.
Catherine, tốt nghiệp Đại học Barnard năm ngoái, đã nộp 300 hồ sơ và chỉ nhận được 20 lời mời phỏng vấn. Dù đầu tư kỹ lưỡng vào từng ứng tuyển, từ việc xây dựng mối quan hệ, nhờ người giới thiệu đến cải thiện CV, cô vẫn không thể tìm được công việc ưng ý sau nhiều tháng chờ đợi.
“Bài học rút ra là không nên kỳ vọng quá nhiều”, Catherine nói.
Không chỉ bị từ chối trong công việc, Gen Z còn gặp nhiều thử thách trong chuyện tình cảm. Trước đây, hầu hết người Mỹ kết hôn ở độ tuổi đầu 20. Ngày nay, thời gian độc thân kéo dài gần một thập kỷ, đa số các mối quan hệ bắt đầu qua ứng dụng hẹn hò.
Dữ liệu từ ứng dụng Hinge năm 2024 cho thấy 90% Gen Z mong muốn tìm kiếm tình yêu, nhưng 44% chưa từng có kinh nghiệm hẹn hò. 56% cho rằng nỗi sợ bị từ chối ngăn cản họ chủ động trong tình cảm, cao hơn Millennials (thế hệ sinh từ 1981-1996).
Nhiều thuật ngữ mới như ghosting (biến mất không lời giải thích) hay situationship (mối quan hệ mập mờ) xuất hiện để mô tả sự bấp bênh trong tình yêu của giới trẻ. Nhà trị liệu tâm lý Jeff Guenther nhận định việc trốn tránh cam kết đang trở thành xu hướng, khiến nỗi sợ bị từ chối ngày càng sâu sắc hơn.
"Thay vì đối mặt với cảm xúc thật, nhiều người chọn cách ngắt kết nối với cảm xúc của chính mình", chuyên gia tâm lý Natalie Buchwald từ Trung tâm tư vấn sức khỏe tâm thần Manhattan (Mỹ) nhận định.
Khó khăn không dừng lại ở công việc và tình yêu. Quá trình vào đại học cũng trở nên cạnh tranh hơn bao giờ hết. Những năm 1960, hơn một nửa thí sinh Mỹ chỉ nộp đơn vào một trường vì gần như chắc chắn sẽ đậu. Hiện tại, trung bình mỗi học sinh nộp 6,6 hồ sơ. Các trường đại học danh tiếng nhận gần 2 triệu đơn mỗi năm, gấp ba lần so với hai thập kỷ trước.
Dylan, 22 tuổi, sinh viên Đại học New York, từng có điểm trung học GPA 4.7 nhưng vẫn cảm thấy hồ sơ của mình không đủ nổi bật. Anh nộp đơn vào 20 trường, bao gồm cả Ivy League và Stanford, nhưng chỉ được nhận vào ba hoặc bốn trường.
"Tôi biết nhiều người nộp từ 20 đến 40 trường. Cạnh tranh ngày càng khốc liệt khiến ngay cả những học sinh giỏi nhất cũng không chắc chắn về cơ hội của mình", Dylan nói.
Nhà tâm lý học Barry Schwartz, tác giả cuốn The Paradox of Choice (Nghịch lý của sự lựa chọn), cho rằng việc có quá nhiều lựa chọn khiến con người dễ thất vọng hơn khi bị từ chối.
Dylan, một cử nhân tài chính, nhớ lại quãng thời gian gửi hàng trăm hồ sơ mà không nhận được phản hồi.
"Lúc đó, tôi không cần một công việc hoàn hảo, tôi chỉ cần một công việc để tiếp tục sống. Tôi không sợ thất bại, tôi chỉ sợ bị bỏ lại phía sau", Dylan chia sẻ.
Dù vậy, không ít người trẻ tìm thấy động lực mới sau hàng loạt lời từ chối. Nhiều người chuyển hướng sang làm việc tự do, theo đuổi các dự án cá nhân, thậm chí ra nước ngoài để tìm kiếm cơ hội tốt hơn.
Khi thị trường lao động truyền thống ngày càng bấp bênh, nền kinh tế sáng tạo đang mở ra những con đường mới rõ ràng hơn. Những khó khăn hiện tại có thể chính là động lực để Gen Z thích nghi và tìm ra hướng đi phù hợp cho riêng mình.
