Tin tứcThay vì tuân theo các chuẩn mực và thông lệ quốc tế, nhiều tạp chí khoa học trong nước nhận đăng bài báo khoa học quá dễ dãi đã tạo ra lối mòn làm cho chất lượng công bố khoa học chỉ còn là hình thức. Giáo sư Tiến sĩ Phạm Quang Minh, Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc Gia Hà Nội đã bày tỏ thẳng thắn như vậy, khi chỉ ra thực trạng của vấn đề công bố khoa học quốc tế ở lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn (KHXH&NV) của Việt Nam hiện nay.
Nội dung được đề cập tại hội thảo cùng tên diễn ra sáng 16/01 do Đại học Quốc gia TPHCM và Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam phối hợp tổ chức.
Các đại biểu tại hội thảo
Cho đến nay, ngoài Quỹ Nafosted và một vài đại học lớn quyết liệt yêu cầu người nhận tài trợ phải có công bố quốc tế, trong khi đó các đơn vị khác chỉ xem yêu cầu này như một tiêu chí tham khảo có tính hình thức, ngay cả khi tiêu chí này đã được hạ xuống mức thấp nhất.
Trong hơn 300 tạp chí khoa học, chưa có tạp chí khoa học lĩnh vực KHXH nào được xếp vào danh mục các tạp chí có chỉ số ảnh hưởng cao như ISI, Scopus, Giáo sư Tiến sĩ Phạm Quang Minh cho rằng đây là vấn đề đáng buồn của khoa học VN:
“Lý do cơ bản là do tạp chí khoa học xã hội của nước ta cho đến nay vẫn chưa đáp ứng được chuẩn quốc tế. Chuẩn mực quốc tế ở đây, thứ nhất là các bài báo được gửi đến phải được phản biện kín một cách độc lập và thực sự khách quan. Tiêu chuẩn là chất lượng khoa học. Thứ hai, Hội đồng biên tập bao gồm các nhà khoa học trong và ngoài nước, ít nhất 1/3 thành phần phải đến từ các quốc gia khác. Tiếp đó, các tạp chí này phải công bố các kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học ở bất kỳ quốc gia nào trên thế giới. Cuối cùng, nó phải được xuất bản định kỳ”.
Theo thống kê, trong 5 năm qua từ 2013 – 2018, số lượng công bố ISI thuộc danh mục khoa học xã hội của Việt Nam đã dịch chuyển từ hạng 66 lên hạng 49 của thế giới nhưng vẫn đứng sau ba nước trong khu vực là Singapore, Malaysia và Thái Lan. Con số này cũng cho thấy, dù công bố quốc tế lĩnh vực khoa học xã hội của VN có tiến bộ, nhưng chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra.
Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Quang Thuấn, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam cho hay, trong những năm qua, lĩnh vực Khoa học xã hội góp phần tích cực cho công cuộc đổi mới đất nước. Nhưng so với lĩnh vực khoa học tự nhiên hay công nghệ thì lĩnh vực này hội nhập quốc tế chậm hơn:
“Điều này đòi hỏi yêu cầu công bố quốc tế, hội nhập quốc tế nói chung của lĩnh vực Khoa học xã hội và nhân văn hết sức cấp thiết. Muốn hội nhập thành công, chính công bố quốc tế giữ vị trí quan trọng. Vì công bố quốc tế vừa đảm bảo việc cung cấp tri thức, giới thiệu đất nước cho thế giới, cho khu vực, nó tạo cơ sở cho thế giới hiểu biết Việt Nam nhiều hơn, tạo cơ sở cho tăng cường hợp tác của Việt Nam trên thế giới nhưng đồng thời nó còn khẳng định thể hiện nền khoa học công nghệ của đất nước”
Việc số lượng các công bố quốc tế trong lĩnh vực KHXH&NV ít ỏi là một thiệt thòi mang tầm quốc gia, vì nó ảnh hưởng đến vị thế và sức ảnh hưởng của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới. Hơn nữa, nó dẫn đến việc hạn chế đóng góp của ngành này trong việc phổ biến những giá trị Việt Nam, văn hóa Việt Nam, vai trò của Việt Nam về đối nội, đối ngoại và khẳng định chủ quyền lãnh thổ.
Liên quan đến vấn đề này, Phó Giáo sư-Tiến sĩ Phạm Văn Phúc, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ - ĐHQG-HCM dẫn lại một kết quả tìm kiếm số lượng công bố trên thế giới về từ khóa “Biển Đông”, dựa trên cơ sở dữ liệu toàn cầu lớn nhất, có phản biện là Scopus. Kết quả rất đáng suy ngẫm:
“Chúng ta thấy 10 tạp chí công bố nhiều nhất về biển Đông, hầu hết 90% các tạp chí này được xuất bản từ Trung Quốc. Tất cả các tạp chí này đều đạt chuẩn Scopus. Vậy các nước công bố nhiều nhất về biển Đông, đương nhiên là các học giả Trung Quốc. Cụ thể, công bố từ Trung Quốc có 8.647 bài về biển Đông; từ Mỹ thì có 2.139 bài; Đài Loan có 1.070 bài. Trong top 10 quốc gia công bố nhiều nhất về biển Đông thì không có Việt Nam chúng ta”
Từ kết quả nghiên cứu trên để thấy rằng, việc xuất bản tạp chí về lĩnh vực Khoa học xã hội và nhân văn tại Việt Nam đạt chuẩn quốc tế, là một nhu cầu cấp thiết và hướng đi chiến lược trong hội nhập quốc tế toàn diện.
