Bài 35: Cấu Tạo Phân Tử Hợp Chất Hữu Cơ

I. Đặc điểm phân tử hợp chất hữu cơ

1. Hoá trị và liên kết giữa các nguyên tử

Trong các hợp chất hữu cơ, cacbon luôn có hoá trị IV, hiđro có hoá trị I, oxi có hoá trị II.

- Nếu dùng mỗi nét gạch “–”  biểu diễn một đơn vị hoá trị của nguyên tố, ta có:       

Cacbon:                            Hiđro: H ─                         Oxi: ─ O ─

- Nối liền từng cặp các nét gạch hoá trị của 2 nguyên tử liên kết với nhau để biểu diễn liên kết giữa chúng.

Ví dụ: Biểu diễn liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử

Vậy: Các nguyên tử liên kết với nhau theo đúng hoá trị của chúng. Mỗi liên kết được biểu bằng một nét gạch nối giữa 2 nguyên tử.

2. Mạch cacbon

Những nguyên tử cacbon trong phân tử hợp chất hữu có thể liên kết trực tiếp với nhau tạo thành mạch cacbon.

Ví dụ: Biểu diễn các liên kết trong các phân tử 

- C₂H₆: mỗi nguyên tử C liên kết với 3 nguyên tử hiđro và 2 nguyên tử C liên kết với nhau.  

Vậy, trong phân tử C₂H₆, nguyên tố C vẫn có hoá trị IV.

- C₃H₈ (tương tự C₂H₆)

Có 3 loại mạch cacbon: 

- Mạch thẳng

- Mạch nhánh

- Mạch vòng

3. Trật tự liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử

Mỗi một hợp chất hữu cơ có một trật tự liên kết xác định giữa các nguyên tử trong phân tử.

Ví dụ: Cùng 1 công thức phân tử C₂H₆O có 2 chất khác nhau là rượu etylic (chất lỏng) và đimetyl ete (chất khí). 

Trật tự liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử của 2 chất có sự khác nhau do đó tạo ra 2 chất có tính chất khác nhau.

II. Công thức cấu tạo

Công thức biểu diễn đầy đủ liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử gọi là công thức cấu tạo.

Ví dụ: 

- Metan có công thức cấu tạo

- Rượu etylic có công thức cấu tạo

Bài tập luyện tập về cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ của trường Nguyễn Khuyến

1. Trắc nghiệm

Câu 1: Cho các công thức cấu tạo viết gọn sau:

(1) CH₄   

(2) CH₃ – OH    

(3) HO – CH₃    

(4) CH₃ – O – CH₃ 

(5) CH₃ – Cl       

(6) CH₃ – CH₂ – Cl 

Những công thức cấu tạo biểu diễn cũng một chất:

1. (1) và (5)    
2. (2) và (3)       
3. (4) và (6)        
4. (4) và (6)

Câu 2: Công thức cấu tạo nào sau đây viết sai?

1. CH₃ – CH₂ – CH₂ – OH    
2. CH₃ – O – CH₃
3. CH₂ – CH₂ – CH₃    
4. CH₃ – CH₂ – Cl  

Câu 3: Số công thức cấu tạo có thể có ứng với công thức phân tử C₂H₆O là

1. 1        
2. 2           
3. 3           
4. 4

Câu 4: Hiđro cacbon có A có tỉ khối so với khí hiđro là 22. Công thức phân tử của A là

1. C₃H₈    
2. C₃H₆       
3. C₃H₄       
4. C₃H₂

Câu 5: Đốt cháy hoàn toàn 2,9 gam hợp chất hữu cơ A thu được 4,48 lít khí CO₂ (đktc) và 4,5 gam nước. Biết phân tử khối của A 58 gam/mol. Công thức phân tử của A là

1. C₃H₈           
2. C₄H₈        
3. C₃H₆        
4. C₄H₁₀

2. Tự luận

Câu 1: Viết các công thức cấu tạo có thể có của C₃H₈O; C₃H₈Cl.

Câu 2: Sửa lại các công thức cấu tạo dưới đây cho đúng. Biết Cl và Br hoá trị I.

a) H – Br – CH₃ – CH₂ = CH₃

b) CH₃ – Cl – CH₃

c)

d) CH₂ = CH – CH₃ – O 

Câu 3: Đốt cháy hoàn toàn 2,1 gam hợp chất hữu cơ X thu được 3,36 lít khí CO₂ (đktc) và 2,7 gam nước. Biết 0,1 mol X có khối lượng 4,2 gam.

a) Trong X chứa những nguyên tố nào?

b) Xác định công thức phân tử của X.

c) Viết các công thức cấu tạo có thể có của X.

Giáo viên: Nguyễn Thuỵ Bảo Ngân

Đơn vị: Trường THCS và THPT Nguyễn Khuyến Bình Dương