Tin tứcNăm 2022, thị trường xuất khẩu gạo Việt Nam có nhiều thuận lợi khi khách hàng mua gạo truyền thống là Philippines đã tăng nhập khẩu từ 2,9 triệu tấn lên 3,4 triệu tấn. Thị trường Trung Quốc cũng chuyển sang nhập khẩu với khối lượng lớn vào cuối năm.
Đặc biệt, giá gạo xuất khẩu đã vươn lên dẫn đầu thế giới. Kim ngạch xuất khẩu gạo tăng cao, giá gạo xuất khẩu cũng vượt giá gạo của Thái Lan. Đây là nỗ lực của toàn ngành nông nghiệp và cộng đồng DN trong việc đa dạng chủng loại gạo đáp ứng tiêu chuẩn cao của thị trường khó tính.
Gạo xuất khẩu cao kỷ lục trong lịch sử
Thông tin về tình hình thị trường lúa gạo trong tháng 11/2022, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, trên thế giới, gạo xuất khẩu tại các nhà cung cấp hàng đầu châu Á tăng trong tháng qua.
Tại Thái Lan, giá gạo tiêu chuẩn 5% tấm tăng kể từ đầu tháng 10/2022, ở mức 410-425 USD/tấn. Tại Ấn Độ, giá gạo của nhà xuất khẩu hàng đầu thế giới tăng lên 373-378 USD/tấn do nhu cầu tăng và Chính phủ tích cực thu mua để khuyến khích nông dân gia tăng sản lượng trong nước. Nguồn cung hạn chế dành cho các nhà xuất khẩu do Chính phủ Ấn Độ đang tích cực mua lúa vụ mới từ nông dân.
Tại Ấn Độ, chính phủ đã tăng giá thu mua lúa thường vụ mới từ nông dân lên 5,2%, mức tăng lớn nhất trong 5 năm qua, để khuyến khích nông dân tăng diện tích và sản lượng.
Giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đạt 438 USD/tấn – mức cao nhất kể từ tháng 7/2021. Giá gạo tăng do các thương nhân kỳ vọng nguồn cung giảm trong bối cảnh nhu cầu tăng vào cuối năm. Nhu cầu từ các khách hàng châu Âu nhiều hơn, đặc biệt là đối với các loại gạo chất lượng cao, gạo thơm và các thị trường trọng điểm như Philippines và Trung Quốc.
Tại thị trường trong nước, giá lúa tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long diễn biến tăng trong 20 ngày đầu tháng 11 và quay đầu giảm về cuối tháng.
Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), sau gần 2 năm thực thi Hiệp định Thương mại tự do EU – Việt Nam (EVFTA), xuất khẩu gạo nói riêng của Việt Nam đang dần khẳng định chỗ đứng tại thị trường EU.
Các loại gạo thơm, gạo chất lượng cao như: ST24, ST25, Jasmine… được người dân khu vực này ưa chuộng. EU cấp hạn ngạch 80.000 tấn gạo với mức thuế suất ưu đãi 0% sau khi EVFTA có hiệu lực thi hành. Dự báo xuất khẩu gạo của Việt Nam trong năm 2022 sang thị trường EU sẽ đạt tối thiểu 60.000 tấn.
Giá gạo của Việt Nam hiện đứng đầu thế giới. Theo VFA, trong tháng 10/2022, giá gạo 5% tấm của Việt Nam đạt bình quân 425 - 430 USD/tấn, mức cao nhất kể từ tháng 11 năm ngoái đến nay. Mức giá này cao hơn gạo cùng loại của Ấn Độ 48 - 51 USD/tấn và Thái Lan 18 - 23 USD/tấn. Trong khi đó, tại Thái Lan, giá gạo 5% tấm giảm 28 USD/tấn, từ mức 435 USD/tấn xuống còn 407 USD/tấn, mức thấp nhất kể từ cuối tháng 7/2022.
Cũng theo các chuyên gia, kể từ tháng 10/2022, thị trường gạo thế giới đã có những diễn biến bất ngờ khi Ấn Độ - quốc gia chiếm 40% sản lượng gạo xuất khẩu toàn cầu đã ban bố lệnh hạn chế xuất khẩu mặt hàng này. Đồng thời, Ấn Độ cũng áp thuế xuất khẩu 20% đối với các mặt hàng gạo trắng và gạo lứt (chiếm 60% tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của Ấn Độ).
Trong bối cảnh nhu cầu gạo toàn cầu đang tăng cao, động thái này của Ấn Độ đã góp phần giúp mở rộng cánh cửa xuất khẩu cho gạo Việt Nam. Đồng thời, nỗ lực của doanh nghiệp trong việc đa dạng chủng loại gạo xuất khẩu cũng là động lực cho xuất khẩu gạo của Việt Nam.
Giá gạo xuất khẩu bình quân của Việt Nam tăng cao còn là nhờ thời gian gần đây, xuất khẩu gạo Việt Nam đã có sự dịch chuyển mạnh sang phân khúc gạo thơm và gạo chất lượng cao.
VFA cho biết phân khúc gạo thơm và chất lượng cao của Việt Nam được sản xuất từ giống lúa Đài Thơm 8, OM 5451, OM 18 là những giống không có một nước xuất khẩu gạo nào có thể thay thế được. Đây là những giống lúa cho phân khúc gạo đáp ứng được nhu cầu thị trường và có tính cạnh tranh rất cao so với phân khúc gạo thơm của Thái Lan, Campuchia…
Phân tích về yếu tố giúp xuất khẩu gạo tăng trưởng cao, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam Đỗ Hà Nam cho rằng, việc tỷ giá USD tăng, không chỉ DN xuất khẩu gạo mà nông dân trồng lúa cũng được hưởng lợi. Dự báo thị trường gạo cuối năm, các DN cho rằng xu hướng tăng giá sẽ kéo dài đến cuối tháng 12.
Xuất khẩu gạo tậo trung vào thị trường có hạn ngạch xuất khẩu lớn
Theo thông tin từ Bộ NN&PTNT, Việt Nam sản xuất từ 43 - 44 triệu tấn lúa, tương đương 22 - 23 triệu tấn gạo, với trách nhiệm đảm bảo an ninh lương thực toàn cầu, 15% sản lượng gạo Việt Nam đã được xuất khẩu đi các nước.
Trao đổi về các giải pháp phát triển thị trường, Phó Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường Nông sản (Bộ NN&PTNT) Lê Thanh Hòa cho rằng, các DN cần đặc biệt quan tâm tới Trung Quốc. Bởi đây vốn là thị trường lớn và tiềm năng của nông sản Việt từ trước đến nay. Thị trường này đang có nhiều thay đổi lớn về các yêu cầu nhập khẩu từ kiểm dịch thực vật, quy định đóng gói, nhãn mác, truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng…
Hiện có 22 DN Việt Nam đang được cấp phép xuất gạo vào Trung Quốc, nhưng mỗi năm chỉ được xuất khẩu với hạn mức nhất định.
“Trước kia, Việt Nam xuất khẩu được hơn 2 triệu tấn gạo sang thị trường này, nhưng nay số lượng đã giảm đi. Việt Nam đang kiến nghị với Trung Quốc bổ sung thêm nhà máy được cấp phép xuất khẩu gạo tẻ, gạo thơm, gạo nếp” – ông Lê Thanh Hòa cho hay.
Bên cạnh Trung Quốc, EU và Anh cũng là hai thị trường quan trọng và có tiềm năng lớn nhờ hạn ngạch xuất khẩu lớn. Để tận dụng lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do và hạn ngạch xuất khẩu, các DN xuất khẩu cần có sự liên kết chặt chẽ với các đơn vị thu mua, chế biến để đáp ứng các chứng nhận, tiêu chuẩn kỹ thuật của thị trường nhập khẩu.
Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến cho biết, nhằm hỗ trợ DN chủ động phương án xuất khẩu gạo và tận dụng những lợi thế hiện có, Bộ NN&PTNT đang phối hợp với Bộ Công Thương liên tục cập nhật diễn biến thị trường, thường xuyên cung cấp thông tin cho DN.
Thời gian tới, Bộ NN&PTNT tiếp tục đẩy mạnh tái cơ cấu ngành sản xuất lúa gạo theo hướng nâng cao giá trị; đồng thời phối hợp với các địa phương, DN tập trung xây dựng thương hiệu cho ngành hàng lúa gạo Việt Nam.
Để đón đầu các cơ hội xuất khẩu gạo năm 2023, Bộ NN&PTNT chỉ đạo các vùng trọng điểm sản xuất lúa, nhất là Đồng bằng sông Cửu Long thực hiện canh tác lúa ưu tiên các giống lúa ngắn ngày chất lượng cao, giống lúa thơm phù hợp với yêu cầu của thị trường; giảm tỉ lệ các giống lúa chất lượng trung bình và lúa nếp.
Tín hiệu vui cho thị trường xuất khẩu gạo
Năm 2022, thị trường xuất khẩu gạo Việt Nam gặp nhiều thuận lợi khi khách hàng mua gạo truyền thống là Philippines tăng và thị trường Trung Quốc cũng chuyển sang nhập khẩu gạo Việt Nam với khối lượng lớn.
Một số quốc gia châu Âu có xu hướng nhập khẩu gạo nhiều hơn thay thế cho nguồn cung lúa mì bị sụt giảm mạnh vì xung đột Nga – Ukraine.
Ước tính của Bộ Nông nghiệp Mỹ - USDA, số lượng nhập khẩu gạo của Mỹ trong năm nay dự kiến đạt 1,3 triệu tấn, tăng khoảng 33% so với năm ngoái. Như vậy con số này có thể tiếp tục tăng cao kỷ lục là 1,4 triệu tấn trong năm 2023, phần lớn là gạo thơm, gạo đặc sản tới từ Châu Á.
Nhu cầu của người tiêu dùng Mỹ về gạo thơm, gạo đặc sản tăng đều trong nhiều năm qua vì những sự thay đổi tại khu vực này. Đây là cơ hội lớn cho các nước xuất khẩu gạo Châu Á, trong đó có Việt Nam khi gạo nhập khẩu hiện chiếm khoảng 30% tổng lượng gạo được tiêu thụ tại Mỹ.
Theo số liệu thống kê, khối lượng gạo xuất khẩu tháng 11/2022 ước đạt 600 nghìn tấn với giá trị đạt 296 triệu USD, đưa tổng khối lượng và giá trị xuất khẩu gạo 11 tháng năm 2022 đạt lần lượt 6,69 triệu tấn và 3,24 tỷ USD, tăng 16,3% về khối lượng và tăng 6,9% về giá trị so với cùng kỳ năm 2021. Giá gạo xuất khẩu bình quân 11 tháng năm 2022 ước đạt 485 USD/tấn, giảm 8,1% so với cùng kỳ năm 2021.
Dự báo thị trường gạo trong thời gian tới, theo các chuyên gia, nhu cầu gạo toàn cầu sẽ vượt sản lượng trong niên vụ 2022-2023. Đây là tin xấu cho các nước châu Á và châu Phi có gạo làm lương thực thiết yếu, một số phải nhập khẩu tới 60% nguồn cung cho thị trường nội địa.
Trong khi đó tại Việt Nam, các doanh nghiệp cho rằng xu hướng giá tăng sẽ kéo dài trong thời gian tới. Mức giá cao của gạo Việt Nam sẽ kéo dài đến cuối tháng 12.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) cũng dự báo với bức tranh xuất khẩu gạo tích cực từ đầu năm đến nay, trong 12 xuất khẩu đạt mức tối thiểu 600.000 tấn, ước tính cả năm nay sẽ xuất khẩu 7,2-7,3 triệu tấn gạo. Đây tiếp tục là kết quả khả quan cho gạo Việt Nam, vượt trội so với con số năm 2021 (xuất khẩu 6,2 triệu tấn tương đương 3,3 tỷ USD). Đạt lượng gạo xuất khẩu cao thứ hai trong lịch sử ngành lúa gạo Việt Nam kể từ sau năm 2012.
