Từ bao đời nay, nước ta luôn gắn bó với nghề trồng lúa, gắn bó với mảnh ruộng, mảnh vườn và cây lúa vẫn là cây trồng phổ biến nhất Việt Nam. Cùng tìm hiểu những câu ca dao, tục ngữ về cây lúa, hạt gạo mà người nông dân đã làm ra để biết rằng, để có những hạt cơm thơm ngon, dẻo ngọt, ông cha ta đã phải bỏ ra biết bao là mồ hôi, khó nhọc.
Những câu ca dao về cây lúa
Vì cây lúa là cây trồng chủ lực của nước ta, nên những kinh nghiệm trồng lúa, hay những thông tin về cây lúa thường được người nông dân truyền đạt trong rất nhiều những câu ca dao ngắn gọn, dễ nhớ khi truyền miệng. Dưới đây là một số câu ca dao về cây lúa hay nhất.
- Lúa khô nước cạn ai ơi
Rủ nhau tát nước, chờ trời còn lâu. - Cực lòng thiếp lắm chàng ơi
Kiếm nơi khuất tịch, thiếp ngồi thở than - Than vì cây lúa lá vàng
Nước đâu mà tưới nó hoàn như xưa - Trông trời chẳng thấy trời mư
Lan khô huệ héo, khổ chưa hỡi trời. - Thân em như lúa nếp tơ,
Xanh cây tốt rễ, phởn phơ phơi màu. - Mạ non bắt nhẻ cấy biền
Thương em đứt ruột, chạy tiền không ra. - Trời mưa cho lúa thêm bông
Cho đồng thêm cá, cho sông thêm thuyền.
- Hỡi cô cấy lúa khum lưng,
Mặt trời xế bóng sao chưn chưa về? - Đừng ham gạo trắng thơm tho
Lúa Trì cùng với lúa Co chắc lòng. - Cấy ba cây lúa dựa bờ
Anh đi anh trợt, anh rờ anh coi. - Giời mưa ướt áo nâu sồng
Công em đi cấy quăng đồng đồng xa
Mùa này trời giúp cho ta
Mùa này lúa tốt bằng ba mọi mùa. - Trời cao đất rộng thênh thang,
Tiếng hò giọng hát ngân vang trên đồng,
Cá tươi gạo trắng nước trong,
Hai mùa lúa chín thơm nồng tình quê - Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần. - Đời vua Thái Tổ, Thái Tông
Lúa rụng đầy đồng, gà chẳng cần ăn. - Việt Nam đất nước ta ơi
Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn. - Gỗ kiền anh để đóng cày
Gỗ lim gỗ sến anh nay đóng bừa
Răng bừa tám cái còn thưa
Lưỡi cày tám tấc đã vừa luống to
Muốn cho lúa nẩy bông to
Cày sâu bừa kĩ, phân gio cho nhiều. - Anh đi lúa chửa chia vè,
Anh về lúa đã đỏ hoe đầy đồng
Anh đi em chửa có chồng
Anh về em đã tay bồng tay mang.
- Giời mưa ướt áo nâu sồng
Công em đi cấy quăng đồng đồng xa
Mùa này trời giúp cho ta
Mùa này lúa tốt bằng ba mọi mùa. - Lúa chiêm lấp ló đầu bờ,
Hễ nghe tiếng sấm, phất cờ mà lên. - Tỏ trăng mười bốn được tằm
Tỏ trăng hôm rằm thì được lúa chiêm. - Lúa chiêm thì cấy cho sâu
Lúa mùa thì gẩy cành dâu mới vừa. - Mạ úa cấy lúa chóng xanh
Nạ dòng chóng đẻ, sao anh hững hờ? - Anh đi kiệu lộng ba bong
Bỏ em cấy lúa đồng không một mình. - Đố ai biết lúa mấy cây
Biết sông mấy khúc biết mây mấy tầng. - Tua rua thì mặc tua rua
Mạ già, ruộng ngấu không thua bạn điền. - Trâu ơi ta bảo trâu này,
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta.
Cấy cày giữ nghiệp nông gia.
Ta đây trâu đấy, ai mà quản công!
Bao giờ cây lúa còn bông
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn - Công danh theo đuổi mà chi,
Sao bằng chăm chỉ giữ nghề canh nông.
Sớm khuya có vợ có chồng,
Cày sâu bừa kỹ mà mong được mùa. - Ai ơi! Nhớ lấy lời này:
Tằm nuôi ba lứa, ruộng cày ba năm.
Nhờ trời hòa cốc phong đăng,
Cấy lúa lúa tốt, nuôi tằm tằm tươi.
Được thua dù có tại trời,
Chớ thấy sóng cả mà rời tay co - Cầu cho mưa thuận gió lành,
Lúa vàng nặng hạt, ruộng anh được mùa. - Lập thu mới cấy lúa mùa,
Khác nào hương khói lên chùa cầu con. - Cấy ba cây lúa cho chuôn ,
Anh đi dạo ruộng, dẫu buồn cũng vui.
Xem thêm: 40 câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ về sức khỏe mang nhiều giá trị nhân văn sâu sắc
Những câu tục ngữ về cây lúa
Không chỉ là nguyên liệu tạo ra nhiều món ăn ngon, cây lúa còn là biểu tượng cho sự ấm no, đầy đủ, chúng có ý nghĩa rất lớn trong đời sống tinh thần của người Việt Nam. Vì thế những câu tục ngữ về cây lúa được tổng hợp dưới đây cho thấy ông cha ta đã gửi gắm rất nhiều những khát vọng, niềm mơ ước về một cuộc sống đầy đủ, ấm no.
- Mấy ai biết lúa von, mấy ai biết con hư.
- Nắng tốt dưa, mưa tốt lúa.
- Một nuộc lạt, một bát cơm.
- Năm trước được cau, năm sau được lúa.
- Được mùa lúa, úa mùa cau. Được mùa cau, đau mùa lúa.
- Ăn kĩ no lâu. Cày sâu tốt lúa.
- Ré thừa cấy nỏ. Chiêm thừa bỏ đi
- Mùa đứt trối. Chiêm bối rễ
- Mùa nứt nanh. Chiêm xanh đầu
- Làm ruộng ăn cơm nằm, chăn tằm ăn cơm đứng.
- Thóc lúa về nhà, lợn gà ra chợ. Thóc cót thóc bồ, bồ còn thóc hết.
Xem thêm: Tổng hợp 36 câu ca dao về lao động sản xuất hay nhất được đúc kết từ kinh nghiệm của người xưa
Những câu ca dao tục ngữ về cây lúa hạt gạo
Lúa gạo là thức ăn, là tiền của của người Việt trong nhiều ngàn năm. Do đó, có rất nhiều ca dao, tục ngữ nói về lúa gạo. Dưới đây là một số câu ca dao tục ngữ về cây lúa hạt gạo thường được nghe nhiều nhất.
- Gạo đổ bốc chẳng đầy thưng.
- Gạo chợ, nước sông, củi đồng, nồi đất.
- Cơm chéo áo, gạo chéo khăn.
- Người sống về gạo, cá bạo về nước.
- Gạo châu củi quế.
- Mạnh vì gạo, bạo vì tiền.
- Bao giờ cho đến tháng năm
Thổi nồi cơm nếp vừa nằm vừa ăn
Bao giờ cho đến tháng mười
Thổi nồi cơm nếp vừa cười vừa ăn - Tiếc thay hột gạo trắng ngần
Đã vo nước đục, lại vần than rơm
Tiếc thay hạt gạo tám xoan
Thổi nồi đồng điếu lại chan nước cà. - Ai làm nên nỗi chồng chê
Làm gạo quên sảy, quên giê, quên sàng
Bởi anh lấp ló ngoài đàng,
Nên em quên sảy, quên sàng, quên giê.
- Đôi bên bác mẹ cùng già
Lấy anh hay chữ để mà cậy trông
Mùa hè cho chí mùa đông
Mùa nào thức ấy cho chồng ra đi
Hết gạo thiếp lại gánh đi
Hỏi thăm chàng học ở thì nơi nao?
Hỏi thăm đến ngõ thì vào
Tay đặt gánh xuống, miệng chào: Thưa anh! - Thấy nếp thì lại thèm xôi
Ngồi bên thúng gạo nhớ nồi cơm thơm - Hai tay xới xới đơm đơm
Công ai cày cấy sớm hôm đó mà. - Cái ngủ mày ngủ cho say
Mẹ mày vất vả chân tay suốt ngày
Bắt được một giỏ cá đầy
Bán đi mua gạo cho mày nấu ăn. - Cần Thơ gạo trắng nước trong,
Ai đi đến đó lòng không muốn về. - Tôm rằn bóc vỏ bỏ đuôi
Gạo thơm Nàng Quốc em nuôi mẹ già. - Gạo Cần Đước, nước Đồng Nai
Ai về xin nhớ cho ai theo cùng. - Cái cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo đưa chồng, tiếng khóc nỉ non. - Ăn trái nhớ kẻ trồng cây
Ăn gạo nhớ kẻ đâm xay giần sang.
Từ ngàn xưa, người dân Việt Nam nói chung và người nông dân Việt Nam nói riêng đều coi trọng cây lúa và những sản phẩm mà nó đem lại. Trải qua bao thế hệ, ông cha ta đã tích lũy được rất nhiều kinh nghiệm trong sản xuất để từ đó mang đến cho các thế ngày sau những câu cao dao tục ngữ về cây lúa hay và ý nghĩa.
Sưu tầm
Nguồn ảnh: Internet