Trong cuộc sống, có những sự việc hay mối quan hệ về bản chất là vô tư, trong sáng nhưng nếu nhìn từ bên ngoài thì người khác lại thấy nó rất có vấn đề. Dân gian gọi những người nằm trong hoàn cảnh đó là “tình ngay lý gian”. Vậy ý nghĩa câu "tình ngay lý gì" là gì, hãy cùng VOH tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
“Tình ngay lý gian” là gì?
Cuộc đời mỗi người, hẳn cũng ai cũng phải ít nhất một lần trải qua những chuyện “thấy vậy mà không phải vậy”, hay như câu thành ngữ “tình ngay lý gian” mà ông bà ta thường nói.
“Tình ngay lý gian” là gì? Hiểu đơn giản thì đây là một câu thành ngữ được dùng để nói đến những tình huống, sự việc mà người trong cuộc không làm sai, không tội lỗi, nhưng khách quan thì lại có những điều có thể làm căn cứ cho người khác nghi ngờ mà người trong cuộc khó lòng thanh minh, giải thích.
Nói cách khác, người nằm trong thế “tình ngay lý gian” thì dù bị oan uổng, không hề làm sai nhưng thực tế lại không đủ lý để biện minh cho hành động hay việc mình đã làm.
Chuyện cười về “tình ngay lý gian” trong cuộc sống
Những câu chuyện, tình huống "tình ngay lý gian" thì có vô vàn trong cuộc sống. Dân gian truyền nhau câu chuyện cười như thế này:
Có một người nông dân nọ vừa uống rượu vừa nói với bạn rằng ông ta có một nỗi oan không thể nào thanh minh được. Giờ đây, vợ ông coi ông ấy như một kẻ bệnh hoạn, một kẻ khốn nạn nhất mà bà ấy từng gặp phải.
Người bạn ấy nghe xong vội hỏi câu chuyện đầu đuôi thế nào? Ông ta liền kể, vào hôm nọ, ông ta đang vắt sữa cho con bò cái thì tự dưng cái đuôi con bò cứ quật lung tung là đổ thùng sữa mấy lần…
Người bạn hỏi: Chỉ vì đổ tý sữa mà vợ ông…?
Người ta ông vội ngắt lời, kể tiếp: Ồ không! Lúc đó tôi không có sợi dây nào, thế là tôi bèn cởi thắt lưng ra và buộc đuôi bò lên nóc chuồng. Do không còn thắt lưng, cái quần của tôi tụt xuống thì đúng lúc vợ tôi bước vào. Tôi không thể nào giải thích nổi…
Người bạn ấy nghe xong chỉ nhẹ nhàng ca thán: Cũng… khó thật!!!
Đây chỉ là một trong những câu chuyện cười về tình huống “tình ngay lý gian”. Trong cuộc sống, sẽ có đôi lúc chúng ta gặp phải những trường hợp mà dù có tới “một trăm cái miệng” cũng khó lòng biện minh bởi mọi chứng cứ dường như đều đang chống lại chúng ta một cách đầy ngoạn mục.
Nguồn gốc và ý nghĩa thành ngữ “Tình ngay lý gian”
Thành ngữ “Tình ngay lý gian” tiếng Trung được viết là 瓜田李下. Khi dịch sang Hán Việt sẽ có nghĩa “Qua điền lý hạ” và Thuần Việt sẽ là “Ruộng dưa gốc mận”.
Câu thành này có nguồn gốc từ Quân tử hành của Tào Thực thời Tam Quốc. Bài thơ Quân tử hành có nội dung như sau:
“Quân tử phòng vị nhiên
Bất sử hiềm nghi gian
Qua điền bất nạp lý
Lý hạ bất chỉnh quan”
Ý nghĩa của bài thơ này chính là khuyên người quân tử nên có tâm đề phòng những sự việc dù chưa xảy ra. Tốt nhất, không nên đặt mình trong hoàn cảnh dễ gây hiểu lầm.
Trong đó, “quan điền lý hạ” được trích từ hai câu thơ:
- “Quan điền bất nạp lý”: Có nghĩa là “Nơi ruộng dưa không nên sửa giày” - Sợ người ta hiểu lầm mình hái trộm dưa.
- “Lý hạ bất chỉnh quan”: Có nghĩa là “Dưới góc mận thì đừng chỉnh mũ” - Sợ người ta hiểu lầm mình hái trộm mận.
Ngoài ra, dân gian còn truyền tai nhau bài thơ liên quan đến câu thành ngữ “Tình ngay lý gian” như sau:
Một ngày nắng đẹp.
Phong cảnh hữu tình.
Có chàng thư sinh.
Sang thăm nhà bạn
Qua ruộng dưa gang
Sơ ý rơi giày
Định lội xuống lấy.
Chợt nhớ ” Qua điền”
Sợ phải liên lụy
Nghĩ nhầm mình tham.
Nên thôi không dám.
Đành đi chân trần…
Đến gần nhà bạn.
Dưới gốc cây mận
Trái trĩu nặng cành.
Bất chợt mũ lệch
Định đưa tay lên.
Liền thay đổi ý.
Nhớ chuyện ” Lý hạ ”
Thôi không chỉnh mũ.
Sợ bị vu khống.
Tưởng mình hái mận.
Gian lận tham lam
Mà chúng bạn cười.
Ca dao, thành ngữ, tục ngữ về “tình ngay lý gian” và sự oan ức
Những người gặp cảnh “tình ngay lý gian” thường sẽ chịu thiệt vì không thể giải thích rõ ràng, hoặc dù có giải thích thì chưa chắc người khác đã tin. Do đó, trong dân gian có những câu ca dao, thành ngữ, tục ngữ nói về sự oan ức nhưng không cách gì thanh minh được.
- Con mèo xán vỡ nồi rang, con chó chạy lại mà mang lấy đòn.
- Vắn cổ kêu chẳng thấu trời.
- Ác ăn dưa bắt cò chịu tội
Rửa oan tình cò lội nước măng. - Ai làm mình chịu lấy oan
Cắn ra bóp bụng kêu than với trời. - Đêm qua rót đọi dầu vơi
Bấc non chẳng cháy dầu ơi oan này. - Hôm qua đi trước cửa nhà nường
Thầy mẹ nường đập nường, nường khóc, nường van
Cửa sổ nhà nường cửa sổ song loan
Anh muốn vô ghé lưng chịu trận đòn oan cho nường.
Chắc chắn rằng, “tình ngay lý gian” sẽ còn xuất hiện trong rất nhiều tình huống mà chúng ta sẽ không thể nào đoán trước được. Mong rằng, mỗi người sẽ luôn thận trọng trong mọi lời ăn tiếng nói, việc làm, hành động để không phải gặp phải trường hợp “tình ngay lý gian”.
Đừng quên theo dõi chuyên mục Sống đẹp của voh.com.vn để cập nhật liên tục những kiến thức mới nhất, hấp dẫn nhất.
