Tin tứcTozinameran, mRNA-1273 và ChAdOx1 nCoV-19 là 3 loại vắc xin đã được phê duyệt tại châu Âu (EMA), Mỹ (FDA) và đang được sử dụng tại nhiều nước trên thế giới.
Kể từ ngày 8/1/2021, cả ba loại vắc xin nêu trên đã được chấp thuận sử dụng rộng rãi ở châu Âu và Mỹ. Trong các thử nghiệm ở giai đoạn III, Tozinameran và mRNA-1273 chứng minh có hiệu quả trên 94%, trong khi ChAdOx1 nCoV-19 có hiệu quả từ 62-90%.
Ngoài hiệu quả được xác nhận qua thử nghiệm, mỗi loại vắc xin còn có cách bảo quản khác nhau, khoảng cách giữa 2 liều tiêm khác nhau. Chẳng hạn, mRNA-1273 được tiêm thành hai liều cách nhau 3 tuần, Tozinameran tiêm hai liều cách nhau 4 tuần hoặc ChAdOx1 nCoV-19 tiêm hai liều cách nhau 12 tuần.
>>> Vắc xin AstraZeneca mà Việt Nam sắp nhập được WHO chấp thuận
Người tiêm vắc xin sẽ được bảo vệ khỏi bị nhiễm SARS-CoV-2 từ khoảng 7 ngày sau khi tiêm lần thứ hai; tuy nhiên, mũi tiêm vắc xin đầu tiên đã có thể cung cấp biện pháp bảo vệ cơ thể, nhất là đối với người có nguy cơ nhiễm Covid-19 nghiêm trọng.
3 loại vắc xin này có tác dụng phụ hay không?
Cả 3 loại vắc xin này đều có tính an toàn cao. Các tác dụng phụ tại chỗ hoặc toàn thân khá thường gặp, chủ yếu là đau tại chỗ tiêm, mệt mỏi, nhức đầu, đau cơ, đau khớp và đôi khi sốt trong 24 - 48 giờ đầu tiên sau khi tiêm, các tác dụng phụ nghiêm trọng ít gặp hơn.
Theo nguyên tắc chung, các tác dụng phụ xuất hiện phổ biến hơn sau liều tiêm thứ hai và người trẻ tuổi gặp nhiều tác dụng phụ hơn người lớn tuổi. Điều quan trọng là, các tác dụng phụ nghiêm trọng đều hiếm gặp ở những người được tiêm vắc xin và những người được dùng giả dược.
Các trường hợp phản vệ rất hiếm và có thể xảy ra ở 1 trong 100.000 người nhận vắc xin. Người nhận vắc xin nên được thông báo rằng các tác dụng phụ nói chung không báo hiệu vắc xin đó không an toàn mà ngược lại, là biểu hiện cho biết hệ thống miễn dịch đang tăng cường để phòng vệ chống lại sự phơi nhiễm SARS-CoV-2 trong tương lai.
Vào ngày 8/12/2020, trong vòng 24 giờ sau khi bắt đầu chương trình tiêm chủng ở Anh, hai phụ nữ ở độ tuổi 40 bị sốc phản vệ, cả hai đã biết dị ứng thực phẩm và thuốc và có mang epinephrine tự động tiêm (Castells 2020).
Tuy nhiên, sau đó một tuần, một nam nhân viên y tế 32 tuổi ở Alaska, người không hề bị dị ứng đã xuất hiện phản ứng phản vệ trong vòng 10 phút sau khi tiêm liều vắc xin đầu tiên. Kể từ đó, một số trường hợp sốc phản vệ liên quan đến vắc xin Pfizer mRNA đã được báo cáo sau khi tiêm chủng cho gần 2 triệu nhân viên y tế, và tỷ lệ phản vệ liên quan đến vắc xin Pfizer SARS-CoV-2 mRNA dường như là cao gấp 10 lần so với tất cả các loại vắc xin trước đó, khoảng 1/100.000, so với 1/1.000.000 (Castells 2020).
CDC khuyến cáo rằng phải có biện pháp điều trị thích hợp cho các phản ứng dị ứng nghiêm trọng trong trường hợp phản ứng phản vệ cấp tính xảy ra sau khi tiêm vắc xin mRNA.
Đặc biệt, những người không có chống chỉ định tiêm vắc xin khi nhận vắc xin mRNA nên được theo dõi sau khi chủng ngừa trong những khoảng thời gian sau 30 phút đối với những người có tiền sử dị ứng tức thì ở bất kỳ mức độ nghiêm trọng nào với vắc xin hoặc liệu pháp tiêm và những người có tiền sử sốc phản vệ do bất kỳ nguyên nhân nào; 15 phút đối với tất cả những người khác.
Vắc xin nên được sử dụng như thế nào khi nguồn cung khan hiếm?
Trong tình trạng nguồn cung vắc xin khan hiếm như hiện nay, Ủy ban tiêm chủng của Vương quốc Anh (JCVI) khuyến cáo nên ưu tiên tiêm vắc xin cho nhiều người hơn với liều đầu tiên của cả vắc xin Oxford/AstraZeneca và BioNTech/Pfizer thay vì cung cấp cho những người khác với liều thứ hai của họ, vì điều này sẽ mang lại lợi ích sức khỏe cộng đồng lớn nhất trong thời gian ngắn và sẽ cứu sống nhiều người hơn.
Trong giai đoạn hiện nay, việc tiếp cận với vắc xin an toàn sẽ không bình đẳng, cả trong phạm vi quốc gia và giữa các quốc gia với nhau.
>>> Quốc gia châu Á đầu tiên cấp phép vắc xin Covid-19 của Moderna
Tại các quốc gia, các cơ quan y tế đã chuẩn bị các kế hoạch ưu tiên chiến lược, trước tiên cung cấp vắc xin cho nhân viên y tế và những người có nguy cơ cao mắc Covid-19 nặng; sau đó là đến những người sống ở các điểm nóng về dịch tễ; và cuối cùng là đối với phần còn lại của dân số. Giữa các quốc gia, chắc chắn rằng những quốc gia sản xuất vắc xin sẽ nhận được vắc xin trước và những quốc gia trả tiền nhiều hơn sẽ nhận được vắc xin sớm hơn.
Vì không thể chấp nhận được việc những người có nguy cơ thấp ở các nước giàu có tiêm vắc xin trong khi nhân viên y tế ở các nước thu nhập thấp và trung bình thì không, Tổ chức GAVI, Liên minh vắc xin (một tổ chức tài trợ vắc xin cho các nước thu nhập thấp có trụ sở tại Geneva), Liên minh Đổi mới chuẩn bị sẵn sàng dịch bệnh (CEPI5) và Tổ chức Y tế Thế giới đã thành lập Cơ sở Tiếp cận Toàn cầu Vắc xin Covid-19 (COVAX).
COVAX đặt mục tiêu đẩy nhanh quá trình phát triển và sản xuất vắc xin Covid-19, đồng thời đảm bảo quyền tiếp cận công bằng và bình đẳng cho mọi quốc gia trên thế giới bằng cách đảm bảo 2 tỷ liều vắc xin đủ để bảo vệ những người có nguy cơ cao và dễ bị tổn thương, cũng như nhân viên y tế tuyến đầu.
Một tỷ liều vắc xin đã được dành cho 92 quốc gia có thu nhập thấp và trung bình (LMICS), chiếm một nửa dân số thế giới. Tất cả các quốc gia tham gia, bất kể mức thu nhập, sẽ được tiếp cận bình đẳng với các loại vắc xin này khi chúng được phát triển. Đối với các quốc gia có thu nhập thấp hơn không đủ khả năng mua các loại vắc xin này, và ngay cả một số quốc gia có thu nhập cao hơn không có thỏa thuận song phương với các nhà sản xuất, COVAX thực sự là một cứu cánh và là cách khả thi nhất để công dân của họ sẽ được tiếp cận với vắc xin Covid-19.
Nam Phi và Ấn Độ đã yêu cầu Tổ chức Thương mại Thế giới tạm thời đình chỉ quyền sở hữu trí tuệ để vắc xin Covid-19 và các công nghệ mới khác có thể tiếp cận được đối với các nước nghèo.
* Tài liệu tham khảo: “Approved SARS-CoV-2 vaccines – An overview”- 2021, COVID Reference ENG 006
