Tinh trùng yếu và ít: Dấu hiệu, nguyên nhân và phòng ngừa

Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, bạn có thể theo dõi những thông tin dưới đây đã được Ths.Bs Nguyễn Hồ Vĩnh Phước (Chuyên khoa nam học, Bệnh viện Bình Dân) chia sẻ trong chương trình Bí mật nam giới. 

1. Tinh trùng yếu và ít là gì?

Tinh trùng yếu được hiểu là tình trạng suy giảm số lượng lẫn chất lượng của tinh trùng. Đó là khi tỷ lệ tinh trùng di động thấp hơn 75%, trong đó tinh trùng di động thấy được chiếm ít hơn 50% và di động nhanh chiếm hơn 25%. Lượng tinh dịch mỗi lần xuất tinh ít hơn 2ml và số lượng tinh trùng ít hơn 40 triệu con được xem là tinh trùng ít.

1.1 Cách xác định tinh trùng khỏe mạnh

Một nam giới có sức khỏe bình thường, mỗi lần xuất tinh, sẽ dựa và rất nhiều yếu tố khác nhau để xác định tinh trùng có khỏe hay không. Thông thường tinh trùng được xác định là khỏe mạnh khi:

• Lượng tinh dịch được phóng ra vào khoảng 2 - 5ml, trong đó chứa khoảng 15 - 20 triệu tinh trùng/ml
• Tỉ lệ tinh trùng di chuyển trên 75%
• Trên 25% di chuyển nhanh
• Trên 30% có hình dạng bình thường
• Hồng cầu và bạch cầu chiếm ít hơn 1 triệu/ml

Như vậy, nếu tinh trùng không đạt được mức tối thiểu, nghĩa là tình trạng tinh trùng của bạn đang bị ít và yếu. 

1.2 Tinh trùng ít và yếu có thể thụ thai được không?

Hệ thống sinh sản cũng như việc hình thành thai nhi từ việc giao hợp của trứng và tinh trùng là hết sức phức tạp. Để được gặp trứng, hàng triệu tinh trùng sẽ bắt đầu cuộc đua từ cổ tử cung đến ống dẫn trứng để có thể thụ tinh.

Tuy nhiên, chỉ có tinh trùng khỏe mạnh thì mới có thể “cán đích” thành công. Do đó, nếu tinh trùng ít và yếu thì khả năng thụ phai là rất thấp, có thể dẫn đến vô sinh.

Xem thêm: Các nguyên nhân, cách chẩn đoán và hướng điều trị vô sinh ở nam giới

2. Dấu hiệu cho thấy tinh trùng yếu và ít

Nếu nhìn bằng mắt thường, bạn sẽ không thể nào xác định được tình trạng tinh trùng của mình là khỏe hay yếu. Bởi dấu hiệu duy nhất mà bạn có thể thấy rõ nhất chính là vô sinh. Tuy nhiên, vô sinh là không phải chỉ do tinh trùng yếu gây ra mà có có thể đến từ rất nhiều nguyên nhân khác.

Do đó, để xác định tinh trùng khỏe hay yếu bạn cần làm xét nghiệm tinh dịch đồ. Lúc này bạn sẽ phát hiện ra các dấu hiệu có thể gợi ý tình trạng tinh trùng yếu, chẳng hạn như:

2.1 Tinh dịch loãng, số lượng ít

Tinh dịch loãng như nước vo gạo, không có độ dính và nhớt đặc trưng là dấu hiệu bạn đang có lượng tinh trùng yếu. Sự suy giảm bất thường về số lượng, chất lượng tinh trùng có thể sẽ làm ảnh hưởng lớn đến khả năng sinh sản của phái mạnh.

2.2 Tinh dịch vón cục

Mỗi lần xuất tinh, nếu phát hiện những hạt trắng nhỏ như hạt cơm, khi bóp thấy mịn như bột, đây có thể là nguy cơ báo động tinh trùng bạn đang yếu. Tinh dịch ở trạng thái này rất dễ bị chết hoặc khó di chuyển để thụ tinh nhất. 

2.3 Tinh dịch bị đông đặc

Tinh trùng ít và yếu còn biểu hiện qua hình thái từ quánh sệt sang dạng lỏng sau khoảng 30 phút đến 1 tiếng, dù ở nhiệt độ phòng 37 độ C. Đây cũng là dấu hiệu cảnh báo quá trình thụ thai sẽ khó khăn hơn do tinh trùng ở trạng thái này tình trùng sẽ khó có thể di chuyển đến gặp trứng.

2.4 Tinh dịch có màu sắc bất thường

Tinh trùng khỏe khi lượng tinh dịch có màu trắng đục, tuy nhiên nếu phát hiện tinh dịch có màu sắc bất thường, bạn nên đi khám bác sĩ nam khoa càng sớm càng tốt. Vì đây là dấu hiệu báo động về sức khỏe sinh sản của bạn đang gặp vấn đề. 

3. Nguyên nhân tinh trùng yếu và ít

Để sản xuất tinh trùng cần sự phối hợp và hoạt động bình thường của tất cả các bộ phận như tinh hoàn, vùng dưới đồi và tuyến yên. Nếu trong quá trình sản xuất tinh trùng xảy ra bất kỳ một vấn đề nào cũng đều sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh trùng.

Dưới đây là một số nguyên nhân khiến tinh trùng của bạn bị yếu đi:

3.1 Nguyên nhân bệnh lý

• Giãn tĩnh mạch tinh: đây là nguyên nhân thường gặp nhất gây vô sinh ở nam giới gây suy giảm chất lượng tinh trùng. Tuy nhiên, đây là bệnh lý có thể điều trị và có khả năng phục hồi.
• Nhiễm trùng: sự nhiễm trùng do viêm mào tinh hoàn, viêm tinh hoàn, một số bệnh lây truyền qua đường tình dục (gồm bệnh lậu, HIV) đều gây ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng khỏe mạnh.
• Bệnh tự miễn: là nguyên nhân hiếm gặp nhưng cũng tác động mạnh mẽ đến “tinh binh” của bạn. Bệnh tự miễn xảy ra khi kháng thể tấn công và tiêu diệt tinh trùng của cơ thể.
• Các khối u: cơ thể tiềm ẩn những khối u hoặc trong quá trình điều trị các khối u cũng gây tình trạng tinh trùng yếu và ít.
• Mất cân bằng nội tiết tố: để sản xuất tinh trùng đều đặn, các nội tiết tố chẳng hạn như  testosterone là thành phần không thể thiếu. Do đó, khi mất cân bằng nội tiết tố sẽ làm ảnh hưởng đến quá trình này.
• Một số thuốc điều trị: Một số loại thuốc có thể gây hại đến quá trình sản xuất tinh binh và khả năng sinh sản của nam giới.
• Các nguyên nhân khác bao gồm rối loạn di truyền, dị tật bẩm sinh,... đều có thể ảnh hưởng tới chất lượng và số lượng tinh trùng của phái mạnh.

Xem thêm: 'Điểm mặt' 10 căn bệnh di truyền qua thế hệ vô cùng nguy hiểm bạn cần đề phòng

3.2 Nguyên nhân môi trường

• Hóa chất công nghiệp: các chất độc hại như thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu, dung môi hữu cơ, vật liệu sơn, toluene, xylene... đều có thể gây ra những tác động đến tinh trùng.
• Kim loại nặng: nhiễm các kim loại nặng như chì có thể gây vô sinh cho nam giới.
• Tia xạ: nhiễm các tia xạ cũng làm giảm hoặc mất khả năng sinh tinh. Nếu hồi phục thì cũng cần vài năm để trở lại bình thường.

3.3 Lối sống và các nguyên nhân khác

• Uống rượu: các chất có cồn như rượu, bia sẽ làm giảm nồng độ testosterone và tác động lên tinh trùng;.
• Hút thuốc lá: mặc dù nhiều người chỉ nghĩ hút thuốc lá có hại cho phổi, nhưng đây cũng là nguyên nhân khách quan ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản.
• Căng thẳng, trầm cảm: thần kinh luôn căng thẳng, suy nghĩ, lo lắng nhiều cũng gây tác động tới quá trình sinh tinh.
• Cân nặng: tình trạng cân nặng vượt mức, điển hình là tình trạng béo phì, có thể làm mất cân bằng nội tiết tố và khả năng sinh tinh. 

4. Biện pháp chẩn đoán và điều trị tinh trùng yếu và ít

Tinh trùng yếu có thể nam giới bị vô sinh. Do đó, việc chẩn đoán và phát hiện sớm sẽ giúp hỗ trợ tốt hơn cho quá trình điều trị.

4.1 Chẩn đoán

Sử dụng biện pháp khám lâm sàng cơ quan sinh dục ngoài, đặt các câu hỏi về bệnh lý mà bạn đã mắc phải trước đây cũng như thói quen sinh hoạt tinhg dục.

Sau đó, bạn sẽ được yêu cầu làm tinh dịch đồ để bác sĩ phân tích các thông số như số lượng và tính di động của tinh trùng.

Cuối cùng, tùy thuộc vào những bất thường lúc đầu, bác sĩ có thể đề nghị bạn làm thêm một số xét nghiệm để tìm ra nguyên nhân nền của tình trạng tinh trùng yếu và ít:

• Siêu âm tinh hoàn
• Định lượng hormone nam giới, hormone tuyến yên
• Xét nghiệm nước tiểu
• Phân tích gen
• Sinh thiết tinh hoàn
• Siêu âm tuyến tiền liệt

4.2 Điều trị

Có nhiều cách giúp chữa tinh trùng yếu, tuy nhiên, điều quan trọng là bạn cần xác định được nguyên nhân trước khi điều trị.

Nếu nguyên nhân là do lối sống không lành mạnh, bạn cần thay đổi lối sống của mình, hạn chế các yếu tố có thể gây hại đến chất lượng và số lượng tinh trùng.

Nếu nguyên nhân là do bệnh lý, bác sĩ sẽ có thể đề xuất một số phương pháp điều trị như:

• Thuốc kháng sinh với các bệnh viêm nhiễm
• Liệu pháp thay thế hormone khi nam giới bị mất cân bằng nội tiết
• Phẫu thuật nếu nguyên nhân là do tắc ống dẫn tinh, giãn tĩnh mạch tinh hoàn,....

5. Cách phòng tránh tinh trùng yếu và ít

Để phòng ngừa tình trạng tinh trùng ít và yếu, bạn có thể áp dụng một số cách sau đây: 

• Duy trì cân nặng hợp lý để hạn chế tình trạng suy giảm chất lượng và khả năng di dộng của tinh trùng
• Bổ sung nhiều loại rau xanh, thực phẩm giàu chất chống oxy hóa để cải thiện sức khỏe tinh trùng
• Phòng tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục
• Tránh tình trạng căng thẳng, tinh thần suy nhược, stress,...
• Tích cực tham gia các hoạt động thể chất, bài tập thể dục
• Hạn chế sử dụng các chất kích thích như cà phê, thuốc lá, rượu, bia,...
• Nên mặc quần áo bảo hộ, tránh để tiếp xúc trực tiếp với các độc tố, hóa chất
• Mặc đồ lót thoáng mát, giảm ngồi nhiều, hạn chế để bìu tiếp xúc với các vật ấm nóng

Mặc dù cơ thể khỏe mạnh, đời sống tình dục vẫn diễn ra bình thường, nhưng nam giới vẫn có khả năng gặp tình trạng tinh trùng yếu và ít. Do đó, nếu gặp phải tình trạng này bạn nên thăm khám bác sĩ nam khoa để xác định rõ nguyên nhân và đưa ra các phương pháp điều trị phù hợp.