Tin tứcĐối với anh, nếu biết nhìn nhận chúng bằng cách cởi mở hơn, chúng ta có thể biến nó thành cơ hội và định hình một tư duy đột phá trong lĩnh vực doanh nghiệp.
HOST: Xin chào anh Mã Thanh Danh! Là một doanh nhân và tác giả nghiên cứu về khủng hoảng và cơ hội trong kinh doanh, anh định nghĩa như thế nào là khủng hoảng và làm thế nào có thể biến nó thành cơ hội?
Ông Mã Thanh Danh: Đối với tôi, khủng hoảng là những điều làm cho chúng ta bất ngờ, không thể dự đoán trước. Đó không nhất thiết chỉ là thất bại. Đôi khi, khi chúng ta đạt được một thành công lớn hơn mong đợi, cũng có thể làm cho chúng ta cảm thấy như mình đang trải qua một khủng hoảng. Không ngờ việc có nhiều vốn hơn dự kiến từ một nhà đầu tư có thể đưa đến tình trạng khủng hoảng.
Vì vậy, tôi định nghĩa khủng hoảng rất đơn giản: đó là những yếu tố bất ngờ mà mình không chuẩn bị để xử lý. Nếu như vậy, từ đó có thể suy ra nhiều khía cạnh khác của khủng hoảng, chứ không chỉ gói gọn trong những điều tiêu cực.
HOST: Làm thế nào một doanh nghiệp có thể đối mặt với sự bất ngờ, gián đoạn, và tăng cường khả năng ứng phó với những tình huống khủng hoảng?
Ông Mã Thanh Danh: Là một quản trị rủi ro trong tập đoàn, hai yếu tố quan trọng nhất là sự chuẩn bị đến từ cá nhân và tập thể. Thất bại trong việc chuẩn bị đồng nghĩa với chuẩn bị cho thất bại. Vì thế, chúng ta cần đưa ra những kịch bản khó khăn nhất để không bị lúng túng.
Chúng tôi thường xây dựng nhiều kịch bản, đặc biệt là ba kịch bản chính: tốt nhất, trung bình, và xấu nhất. Mỗi kịch bản đòi hỏi chuẩn bị cụ thể từ mỗi bộ phận và đặt ra câu hỏi về vai trò của họ trong từng tình huống.
Thực tế khi đối mặt với tình huống xấu, chúng tôi sử dụng kịch bản để giải quyết trước khi chúng xảy ra.
Tuy nhiên, điều quan trọng là phải sử dụng kịch bản đó một cách hiệu quả. Trong doanh nghiệp, việc sở hữu kịch bản và đào tạo thường xuyên là quyết định quan trọng. Một số doanh nghiệp có thể giả định rằng họ sẽ không bao giờ phải đối mặt với các tình huống khẩn cấp, nhưng thực tế lại cho thấy điều ngược lại.
Khi có biến động, năng lực của mỗi doanh nghiệp mới được thử thách. Họ cần thường xuyên luyện tập, kiểm tra kịch bản của mình để đối mặt với rủi ro tốt hơn khi xảy ra.
HOST: Có sự khác biệt nào trong cách tiếp cận vấn đề, đặc biệt là với doanh nghiệp vừa và nhỏ không thưa anh?
Ông Mã Thanh Danh: Hầu hết, theo thống kê của tôi, có vẻ như 90% doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam khi khởi nghiệp đều đặt ít chú ý vào vai trò quản trị rủi ro. Quản trị thay đổi, trong nhiều trường hợp, không được coi trọng đúng mức.
Trong thực tế, chúng ta cần nghĩ như thế này: khi đang phát triển một mô hình mới, câu chuyện chính là yếu tố quan trọng nhất.
Một ví dụ gần đây là khi chúng tôi đang tư vấn về một phòng tập thể dục dành cho phụ nữ. Bấy giờ, chủ phòng tập quyết định chỉ tập trung vào sức khỏe thay vì cả vóc dáng. Chúng tôi lập tức thay đổi điều đó, ngoài việc tập trung vào luyện tập cơ bắp, bây giờ còn tài trợ cho các Hoa hậu Hoàn vũ.
Trong vai trò quản trị, khi đối mặt với một ngành hoặc thậm chí là khi bắt đầu một doanh nghiệp mới, khả năng kiểm soát câu chuyện và sự thay đổi là hàng đầu. Điều này đòi hỏi sự chuẩn bị và thực hành, vì chúng sẽ phản ánh trực tiếp lên thành công của chúng ta.
HOST: Với thời kỳ Covid và hiện nay, phản ứng trước biến động thường được phân thành hai thái độ: cẩn trọng để tránh tổn thất hoặc lạc quan để tận dụng cơ hội. Vậy thì tỉ lệ giữa 2 thái độ này nên là bao nhiêu trên thước đo 100%?
Ông Mã Thanh Danh: Tập đoàn của tôi hiện nay đang quyết định mở rộng sang một lĩnh vực rất hấp dẫn, chẳng hạn như bất động sản. Trong khi nhiều người đánh giá thị trường bất động sản là một lựa chọn đúng đắn, chúng tôi đặt ra câu hỏi: liệu tỷ lệ lợi nhuận trong ngành này có được duy trì không? Dù thị trường có vẻ hứng khởi, nhưng chúng tôi cần phải cân nhắc kỹ lưỡng trước khi đổ nguồn lực vào đó.
Chúng tôi thường áp dụng nguyên tắc 80/20, tức là 80% tập trung vào lĩnh vực mới mà chúng tôi muốn mở rộng, trong khi chỉ đầu tư 20% nguồn lực vào lĩnh vực truyền thống. Nếu lĩnh vực mới không đạt được những kết quả dự kiến hoặc gặp khó khăn, chúng tôi có thể giảm bớt rủi ro bằng cách không dành quá nhiều nguồn lực.
Quan trọng là công việc truyền thống mà chúng tôi thực hiện trong suốt mười mấy năm vẫn tạo ra dòng tiền ổn định. Mặc dù nó chỉ chiếm 20% của tổng nguồn lực, nhưng nguyên tắc này vẫn hiệu quả và liên tục được áp dụng trong các chiến lược tư vấn và dự án mới, dù chúng có đầy đủ thống kê, nghiên cứu thị trường và sự hỗ trợ từ các đối tác lớn. Mặc dù chúng tôi biết rằng lĩnh vực mới có tiềm năng lớn, nhưng sự mới mẻ và không chắc chắn là điều chúng tôi không bao giờ ngần ngại đối mặt.
HOST: Có vẻ như hướng đi của anh là sự an toàn, đảm bảo hậu phương và nền tảng ở mức độ 80%. Điều này có phải là do yếu tố chủ yếu đầu tiên?
Ông Mã Thanh Danh: Nói đơn giản, khi bắt đầu một ngành mới, chưa có kinh nghiệm nhưng thấy có cơ hội. Tôi đề xuất sử dụng tỷ lệ ngược lại là 20/80, tập trung nhiều vào những khía cạnh quan trọng hơn.
Trong chiến lược, quan điểm khoa học của tôi về tỷ lệ là quan trọng. Có hai góc nhìn phổ biến: một là tấn công nhiều hơn, mặc dù đôi khi có suy nghĩ "phải luôn nghĩ sẽ thắng"; hai là phòng thủ nhiều hơn, với sự chuẩn bị cho khả năng thất bại.
Dân khoa học thì thường nhìn nhận lạc quan khi tấn công một thị trường mới, đặt câu hỏi về khả năng thắng lợi. Còn khi nhìn nhận bi quan, họ nghĩ về những khó khăn có thể gặp phải và những bất ngờ có thể xảy ra. Cân nhắc giữa hai góc nhìn này có thể được kiểm soát, thông qua việc sử dụng một nhóm kiểm soát nội bộ để duyệt và cân nhắc lại các quyết định.
Trọng tài có vai trò quan trọng để cân bằng giữa tấn công và phòng thủ, đưa ra quyết định khách quan và không thiên vị. Cũng quan trọng là có sự tham gia của những người độc lập từ bên ngoài để mang đến cái nhìn khách quan và xem xét vai trò của mỗi chiến lược.
Tóm lại, sự cân nhắc giữa tấn công và phòng thủ, cùng với sự quản lý thông qua trọng tài và sự tham gia của những người độc lập, là quan trọng để xây dựng một chiến lược linh hoạt và hiệu quả trong ngành mới.
HOST: Lý thuyết và phương thức này rất rõ ràng, mạch lạc và dễ hiểu. Tuy nhiên, khi thực tế tư vấn với nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ, anh thấy thực tế như thế nào?
Ông Mã Thanh Danh: Hiểu rằng trong ngữ cảnh hiện nay, nhiều doanh nghiệp đang đối mặt với nhiều thách thức, và thực tế là họ đang thiếu một số yếu tố quan trọng. Trong tình hình này, việc quyết định làm và không làm một số việc trở nên quan trọng. Người ta thường tập trung vào việc đạt được doanh số bán hàng nhanh chóng, và có lẽ vì vậy mà họ nói rằng người ta sẽ làm những gì họ không thể làm được.
Về việc xây dựng để tồn tại, đưa ra một quan điểm quan trọng. Mọi người thường được khuyến khích tập trung vào lĩnh vực mà họ có khả năng làm tốt nhất, và không nên quên rằng sự tồn tại đến từ việc làm những điều mà họ thực sự giỏi. Một chiến lược khởi nghiệp nên tập trung vào những nhiệm vụ khả thi nhất, nhất là những gì có thể bán được trên thị trường mục tiêu.
Nếu có một lĩnh vực mà mình làm rất giỏi, hãy tập trung vào đó và đưa ra các sản phẩm hoặc dịch vụ mà thị trường có thể tiếp cận dễ dàng. Trong việc khởi nghiệp, quan trọng nhất là phải biết bán chính mình và khai thác những điểm mạnh của bản thân. Hãy tập trung vào thị trường và sản phẩm có tiềm năng nhất và không phải là những thị trường lớn toàn cầu. Hãy tập trung vào những chi tiết nhỏ mà bạn có thể kiểm soát và làm tốt nhất.
HOST: Làm thế nào để mở rộng tư duy và có cái nhìn toàn cảnh, mà thường ít được doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận?
Ông Mã Thanh Danh: Một điều tôi thấy phổ biến và thường được những người trẻ hay khoe nhau là việc đọc sách. Tuy nhiên, mỗi người lại có góc nhìn khác nhau về những thông điệp mà họ thu được từ việc đọc sách. Tôi muốn chia sẻ một lời khuyên chân thành là hãy tìm hiểu kỹ về bản chất của ngành bạn quan tâm bằng cách tìm kiếm thông tin từ những người có kinh nghiệm trong lĩnh vực đó.
Thay vì chỉ đọc sách, tôi nghĩ nên tìm mentor trong ngành của mình bằng cách hỏi những người có kiến thức cụ thể về lĩnh vực đó. Những người này có thể chia sẻ thông tin chi tiết và cụ thể hơn. Hỏi các câu hỏi cụ thể về người nắm quyền từ một công ty gia đình chuyển sang môi trường công ty đại chúng, vì chỉ những người có kinh nghiệm thực tế mới có thể chia sẻ những thông tin quan trọng như vậy.
Đôi khi, việc hỏi ý kiến của những chuyên gia ngành có thể giúp bạn có cái nhìn rõ ràng hơn về những khía cạnh cụ thể của công việc.
Cuối cùng, nhớ rằng việc tìm kiếm những người mentor có thể mang lại thông tin chi tiết và cảm hứng thực tế để bạn có thể tiếp tục trên con đường của mình.
HOST: Anh đã trả học phí như thế nào?
Ông Mã Thanh Danh: Tôi tự đi tìm kiếm thông tin và học hỏi từ những doanh nhân nước ngoài, những người đã có kinh nghiệm trong lĩnh vực mình quan tâm. Một cách tốt là đặt câu hỏi trực tiếp khi gặp họ hoặc tìm kiếm trên các sàn giao dịch hay các diễn đàn chuyên ngành.
Đôi khi, để hiểu rõ hơn về một lĩnh vực hoặc ngành nghề, tôi cần đến trực tiếp đó và hỏi những người đã thành công ở đó. Thông qua các cuộc gặp gỡ và chia sẻ kinh nghiệm, sẽ thu được cái nhìn rõ ràng hơn.
Nếu quan tâm đến công nghệ, nên tìm kiếm sự hướng dẫn từ những người thạo trong lĩnh vực đó. Điều này giống như việc tìm kiếm sư phụ ở Đài Loan, nơi chúng ta có thể học hỏi về công nghệ vi sinh, công nghệ di truyền, và cách chúng hoạt động. Hãy học hỏi từ những người thầy có thể giúp mình có cái nhìn toàn diện, sâu sắc về ngành mà mình quan tâm.
HOST: Ở Việt Nam, hơn 98% doanh nghiệp là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Chúng cần tìm kiếm nguồn cảm hứng, tư vấn và người hướng dẫn ở nơi nào?
Ông Mã Thanh Danh: Cái quan trọng đầu tiên là phải thay đổi tư duy. Hầu hết chúng ta đều muốn có những giải pháp nhanh chóng và tiết kiệm chi phí, thường mong muốn nhận được sự tư vấn miễn phí. Tôi đề xuất rằng trong lĩnh vực cung cấp giá trị thông qua trí tuệ, chúng ta cần nhìn nhận rằng để phát triển và tăng trưởng trong ngành này, phải có sự đầu tư chín chắn.
Khi các doanh nghiệp Mỹ trở nên lớn, họ tăng cường sự sử dụng các dịch vụ tư vấn, và nhiều lĩnh vực khác cũng đang chứng kiến sự đầu tư đồng đều vào tư vấn, với số tiền lên tới hàng trăm tỷ đồng.
Chúng ta phải thay đổi tư duy của mình. Phải hiểu rằng tư vấn không chỉ là một chi phí, mà là một nguyên liệu quý giá để thúc đẩy đột phá trong công việc của mình. Điều này có thể hiểu rõ hơn bằng cách tìm kiếm những người đã có kinh nghiệm và thành công trong ngành, học hỏi từ những người đã trải qua thất bại và đạt được thành công. Hãy gặp gỡ, hỏi đáp và chia sẻ thông tin để tìm ra những người thầy phù hợp nhất để hướng dẫn mình.
Ngoài ra, một thách thức phổ biến khi sử dụng tư vấn từ các doanh nghiệp nhỏ, vừa là áp lực về thời gian, với mong muốn nhận được kết quả nhanh chóng. Trái ngược với điều này, thực tế là nhiều doanh nghiệp nước ngoài đã hiểu rõ và chấp nhận sự tư vấn chặt chẽ và chi tiết. Họ hiểu rằng giải quyết vấn đề một cách cặn kẽ sẽ tạo ra một dự án lớn và mang lại thành công. Một số doanh nghiệp Việt Nam, ngay cả những doanh nghiệp lớn, cũng đã thực hiện điều này, tuy nhiên, phần lớn mong đợi nhưng lại chỉ nhận sự tư vấn tạm bợ. Cần thay đổi tư duy để hiểu rõ hơn về giá trị thực sự của tư vấn và cách nó có thể tạo ra dự án lớn và thành công.
HOST: Hiện nay, một tình trạng phổ biến là nhiều người nghĩ rằng công nghệ đang làm giảm bớt mọi thứ và đang ngắn gọn các quy trình, anh nghĩ như thế nào?
Ông Mã Thanh Danh: Cái quan trọng này cũng là một phần của việc quản trị rủi ro. Nhưng cũng cần nhận ra rằng tất cả liều thuốc tốt đều cần thời gian để phát huy tác dụng, và mỗi lựa chọn sai đều mang theo rủi ro.
Rủi ro của nhóm nhỏ và vừa không chỉ nằm ở việc áp dụng sai mà còn ở việc không hiểu đúng về tư vấn và thái độ tư vấn. Nhiều khi họ chỉ cần nhìn thấy một cuốn sách nổi tiếng và áp dụng ngay mà không xem xét điều kiện và bối cảnh nào thích hợp với phương pháp đó. Các cuốn sách từ nước ngoài thường mang lại kiến thức quý báu, nhưng để áp dụng chúng hiệu quả, cần phải có một nền tảng tư duy mà nhiều quốc gia tiên tiến như Mỹ mới có được.
Có những thay đổi quá nhanh trong tư duy. Đôi khi một quyển sách được đánh giá cao vào tuần này, nhưng trong tuần sau, người ta đã chuyển sang một quyển khác. Việc này được gọi là "bội thuật tri thức." Điều này tạo áp lực không cần thiết và làm giảm hiệu suất thực tế của kiến thức được học. Việc thay đổi quá nhanh có thể dẫn đến việc mất kiên nhẫn và không kiên nhẫn có thể gây rủi ro.
Để giải quyết vấn đề này, cần có những người viết sách Việt Nam, chia sẻ những kiến thức từ nước ngoài nhưng đã chuyển hóa chúng thành bối cảnh Việt Nam. Điều này giúp đọc giả hiểu rõ hơn về cách áp dụng kiến thức vào thực tế Việt Nam. Việc học từ những người đã trải qua và thành công trong điều kiện Việt Nam sẽ giúp tạo ra những giải pháp thực tế và hiệu quả hơn.
