Nhà bác học đại tài Albert Einstein từng khẳng định: Nếu loài ong tuyệt chủng, có thể nhân loại chỉ tồn tại được thêm bốn năm nữa mà thôi!
Tuy chưa có đủ bằng chứng khoa học chứng minh câu nói của Einstein là chính xác, nhưng nếu loài ong tuyệt chủng, con người sẽ gặp rắc rối vì tốc độ sản xuất lương thực giảm, nạn đói hoành hành và thảm họa nhân loại sẽ xảy ra.
Vậy tại sao ong lại liên quan đến sự tồn vong của loài người?
Khi ong thôi làm mật
Ong là loài côn trùng có tổ chức xã hội cao như kiến, mối. Chúng sống theo đàn, trong thiên nhiên hay trong các tổ ong nhân tạo. Mỗi đàn đều có ong chúa, ong thợ, ong non... và sự phân công chặt chẽ, rõ ràng.
Đây là một loài côn trùng rất có giá trị với con người. Ong không chỉ cung cấp mật - một thực phẩm đồng thời là dược phẩm quý báu, mà còn tham gia vào việc thụ phấn cho các loài thực vật, bằng cách bay từ bông này tới bông khác để hút nhụy làm mật.
Do ong có thể lấy mật ở hầu hết các loại hoa, nên tỷ lệ đậu quả tăng lên, góp phần quan trọng vào việc tăng năng suất cho các loại cây.
Theo số liệu khoa học, loài ong đã hỗ trợ khoảng 80% các loại thực vật phục vụ con người, chiếm 1/3 khẩu phần ăn của dân số toàn cầu.
Hầu hết các loại cây lương thực đều phụ thuộc vào quá trình thụ phấn. Vì vậy, nếu loài ong biến mất, thế giới sẽ rơi vào một khủng hoảng nghiêm trọng: việc sản xuất cà phê, táo, hạnh nhân, cà chua và cacao sẽ không còn; trong khi các loại trái cây quen thuộc như bơ, táo, dâu tây, bưởi, dưa leo và nhiều loại đậu sẽ sụt giảm rồi dần dần biến mất.
Nếu thiếu ong, hàng triệu nông dân trên thế giới sẽ "bó tay" trong trồng trọt rau củ. Thêm vào đó, ong còn được nuôi để lấy mật ong, sáp ong, sữa ong chúa,…
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, một tổ ong có thể thụ phấn cho hàng triệu bông hoa mỗi ngày. Thụ phấn là một quá trình cơ bản cho sự tồn tại của các hệ sinh thái, vì nó chịu trách nhiệm sinh sản của hầu hết các loài thực vật có hoa (75% cây lương thực, chiếm 35% đất nông nghiệp trên thế giới).
Các loài thụ phấn không chỉ đóng góp trực tiếp vào an ninh lương thực mà còn đóng vai trò cơ bản trong việc bảo tồn sức khỏe của hệ sinh thái.
Loài ong giúp duy trì sự đa dạng của thực vật, hỗ trợ các phần thiết yếu khác của hệ sinh thái, bao gồm: điều hòa khí hậu; làm sạch không khí và nước; xây dựng đất và tái chế chất dinh dưỡng. Nếu loài ong tuyệt chủng, các hệ sinh thái đều có nguy cơ bị đe dọa.
Nguy cơ với loài ong
Loài ong đã sống trên Trái đất từ cả trăm triệu năm nay. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc chúng sẽ tồn tại mãi mãi. Theo các nhà khoa học, hiện nay, tỷ lệ chết đi của ong lên tới 20 - 40%/năm và còn cao hơn vào mùa đông, nên nguy cơ loài ong biến mất khỏi hệ sinh thái trong tương lai là hoàn toàn có thể.
Theo thống kê, trên thế giới hiện có hơn 20.000 loài ong và nước nào cũng có loài bản địa của mình. Để tạo ra 1kg mật, một con ong phải hút 4 triệu bông hoa và bay quãng đường gấp bốn lần vòng quanh Trái đất.
Mặc dù, động vật thụ phấn còn có các loài khác như bướm, dơi và chim ruồi nhưng ong vẫn giữ vai trò quan trọng nhất.
Các nhà khoa học ước tính, chỉ trong vòng 10 năm, từ năm 2007 - 2016, số lượng ong trên toàn thế giới đã sụt giảm nghiêm trọng.
Ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, lạm dụng thuốc trừ sâu (như neonicotinoide,...), thuốc diệt nấm, dùng phân bón, hóa chất không chọn lọc đang dần giết chết những con ong.
Ngoài ra, sự chuyên môn hóa trong trồng trọt (chỉ canh tác một loại cây để mang lại lợi ích nhất thời nhưng khiến không gian của ong bị thu hẹp) hoặc nuôi ong theo cách cổ truyền, chưa quan tâm đúng mức đến việc cải tiến, áp dụng những tiến bộ kỹ thuật mới.
Một lý do khác nữa là sự xuất hiện của các loại ký sinh trùng gây bệnh cho ong, đặc biệt là bệnh do loài ve bét có tên khoa học là Varroa Oudemans làm ong chết hàng loạt nhưng đến nay, các nhà khoa học chưa tìm ra cách trị bệnh.
Đứng trước nguy cơ tuyệt chủng của loài ong, nhiều hội đoàn đã kêu gọi giới chính trị và các hiệp hội phải nỗ lực vận động để hạn chế tối đa việc dùng thuốc trừ sâu trong nông nghiệp; đồng thời, tìm mọi cách để bảo vệ chúng, vì bảo vệ ong chính là bảo vệ loài người.
Theo trang web của Tổ chức Nông lương Liên Hiệp Quốc (FAO), năm 2017, các nước thành viên Liên Hiệp Quốc đã nhất trí thông qua đề xuất của Slovenia chọn ngày 20/5 là Ngày ong thế giới (World Bee Day), với hy vọng nâng cao nhận thức của mọi người về ong, các thế hệ trẻ sẽ ý thức hơn về vấn đề môi trường và đa dạng sinh học, từ đó khuyến khích các biện pháp mạnh mẽ để bảo vệ ong và các loài thụ phấn.
