Tin tứcTrong tuần, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tới thăm Iran tham dự hội nghị thượng đỉnh Nga - Thổ Nhĩ Kỳ - Iran. Đây là chuyến công du thứ hai của ông Putin kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine. Nhìn ở góc độ khác, chuyến thăm và tham dự hội nghị thượng đỉnh 3 bên lần này còn được coi là cơ hội giúp Nga tạo lập thế cân bằng chiến lược trong quan hệ với phương Tây, cũng như để Thổ Nhĩ Kỳ và Iran gia tăng ảnh hưởng quốc tế.
Đây là cuộc gặp ba bên đầu tiên do Tổng thống Iran Ebrahim Raisi chủ trì nhưng lại là cuộc gặp đầu tiên giữa Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Recep Erdogan với Tổng thống Nga Putin kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine. Diễn ra ngay sau khi Tổng thống Mỹ Joe Biden công du Israel và Saudi Arabia, dư luận đánh giá chuyến thăm của Tổng thống Nga Putin tới Iran là “lời đáp” của Nga trong việc giành lại ảnh hưởng tại Trung Đông.
Đây cũng là sự kiện nằm trong khuôn khổ "Tiến trình hòa bình Astana” đã được khởi động năm 2017 nhằm giải quyết cuộc xung đột ở Syria. Tại hội nghị, lãnh đạo các nước Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran đã thông qua một tuyên bố chung, cam kết củng cố hợp tác theo lợi ích của việc "bình thường hóa" tình hình ở Syria bằng các biện pháp chính trị và ngoại giao.
Theo các nguồn tin báo chí, hội nghị thượng đỉnh ba bên Nga-Thổ-Iran đã đề cập đến một loạt vấn đề nóng hiện nay, từ xung đột Ukraine đến cuộc khủng hoảng năng lượng, lương thực. Trong khi cuộc gặp giữa ông Putin và người đồng cấp Iran nhấn mạnh vào hợp tác chính trị- kinh tế song phương, thì cuộc gặp giữa lãnh đạo Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đề cập đến việc xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine và Nga, cũng như vấn đề an ninh lương thực. Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang tích cực tham gia cuộc đàm phán với Nga và Ukraine và đại diện Liên hợp quốc bàn về xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine, góp phần giải quyết cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu. Trong phát biểu họp báo sau hội nghị, Tổng thống Putin đã đánh giá hội nghị ba bên “thực sự hữu ích và thực chất”, đồng thời hoan nghênh các cuộc gặp song phương với những người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ và Iran.
Việc Tổng thống Putin nêu lại vấn đề Syria và lựa chọn Iran làm điểm đến trong chuyến công du này trong bối cảnh Nga đang bị cô lập phần nào thể hiện nước Nga vẫn có tiếng nói quan trọng trong các hồ sơ “nóng” của thế giới. Bên cạnh đó, Moskva đã khẳng định được quan hệ truyền thống vững chắc với Tehran, củng cố quan hệ dựa trên lợi ích với Ankara, một thành viên của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Chất xúc tác cho mối quan hệ này, ngoài hòa bình và ổn định ở khu vực Trung Đông, còn là “sự lệch pha” của từng nước đối với Mỹ. Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ đều đang bị Washington áp đặt các lệnh trừng phạt, dù Thổ Nhĩ Kỳ bị áp đặt cấm vận ít ơn và là đồng minh của Mỹ.
Đối với Iran, việc xây dựng quan hệ với Nga là cách để Tehran tăng cường vị thế và sức mạnh, đối trọng với ảnh hưởng của Mỹ và các đồng minh của Washington ở Trung Đông như Israel, Saudi Arabia. Trong bối cảnh giá dầu đang tăng cao, sự hỗ trợ của Nga có thể giúp Iran gây áp lực buộc Washington phải nhượng bộ trong khôi phục thỏa thuận hạt nhân năm 2015. Chuyến thăm của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đến Tehran cũng được coi là “bước ngoặt” trong quan hệ song phương, như Tổng thống Iran Ebrahim Raisi đã nhấn mạnh, đóng vai trò như một sự bảo đảm về an ninh đối với Tehran.
Đối với Thổ Nhĩ Kỳ, nước thành viên NATO, hội nghị thượng đỉnh tại Tehran cho thấy Thổ Nhĩ Kỳ đang nỗ lực thể hiện "thiện chí" với Nga và Iran trong bối cảnh phương Tây đang gia tăng sức ép với hai quốc gia này. Thổ Nhĩ Kỳ trước đó cũng không ngần ngại đứng một mình một chiến tuyến trong NATO khi phản đối việc kết nạp các thành viên mới là Phần Lan, Thụy Điển, hay phản đối các lệnh trừng phạt của phương Tây nhằm vào Moskva. Thực tế từ lâu Ankara đã củng cố mối quan hệ chặt chẽ với Nga trong lĩnh vực năng lượng, quốc phòng và thương mại... Trong bối cảnh kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ đang lâm vào khủng hoảng sâu sắc và lạm phát cao, việc thắt chặt hợp tác với Nga hay Iran đều nằm trong lợi ích của Ankara. Thông qua đó, Thổ Nhĩ cũng tăng cường sức mạnh ở trong và ngoài nước. Tư cách thành viên NATO khiến Thổ Nhĩ Kỳ có thêm sức nặng trong quan hệ với các nước như Nga và Iran, trong khi Ankara lại có thể "sử dụng" những mối quan hệ này để làm đòn bẩy trong NATO. Đây là những yếu tố tích cực đối với Tổng thống Tayyip Recep Erdogan trước thềm cuộc bầu cử tổng thống và quốc hội ở Thổ Nhĩ Kỳ vào đầu năm tới.
Với các yếu tố trên, có thể coi hội nghị thượng đỉnh Nga-Iran-Thổ Nhĩ Kỳ chính là một cuộc "tập hợp lực lượng" trên cơ sở lợi ích chung. Chuyên gia Giorgio Cafiero, Giám đốc Công ty tư vấn rủi ro địa chính trị Gulf State Analytics có trụ sở tại Washington, nhận định: “Có một thông điệp mạnh mẽ được gửi tới Washington về việc Moskva, Tehran và Ankara mong muốn hợp tác cùng nhau mà không chịu sự áp đặt của các chính sách, quan điểm và chương trình nghị sự của Mỹ”. Điểm nổi bật nhất có thể rút ra về hội nghị và chuyến thăm của Tổng thống Nga tới Iran chính là khu vực Trung Đông lại “nóng” trong cuộc tranh giành ảnh hưởng giữa các cường quốc, đặc biệt là giữa Nga và Mỹ.
