1. Định nghĩa vô sinh
Một cặp vợ chồng được gọi là vô sinh khi sống với nhau trong một năm, quan hệ thường xuyên, không ngừa thai mà không có con.
Có 15% các cặp vợ chồng trên thế giới bị hiếm muộn, với tỉ lệ nguyên nhân do nam giới xấp xỉ nữ giới.
2. Phân loại vô sinh
2.1 Vô sinh nguyên phát
Vô sinh nguyên phát là hai vợ chồng chưa bao giờ có thai, mặc dù đã sống với nhau trên một năm và không dùng biện pháp tránh thai nào.
2.2 Vô sinh thứ phát
Vô sinh thứ phát là hai vợ chồng trước kia đã có con hoặc đã có thai, nhưng sau đó không thể có thai lại mặc dù đã sống với nhau trên một năm và không dùng biện pháp tránh thai nào.
3. Nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới
Có rất nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng vô sinh ở nam giới, được chia làm 4 nhóm sau:
- Bất thường về tinh dịch: không hoặc ít sản xuất tinh trùng, giảm chất lượng tinh trùng (tinh trùng ít, yếu, dị dạng)...
- Bất thường về giải phẫu: giãn tĩnh mạch thừng tinh, tắc nghẽn quá trình xuất tinh.
- Rối loạn chức năng: giảm ham muốn, rối loạn cương dương, rối loạn phóng tinh.
- Các nguyên nhân khác: chấn thương tinh hoàn, phẫu thuật niệu sinh dục, triệt sản nam, viêm nhiễm tiết niệu sinh dục, nguyên nhân di truyền, các bệnh mãn tính khác hoặc lối sống thiếu lành mạnh.
Xem thêm: Loãng tinh trùng, vón cục hoặc đông đặc,...có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản không?
4. Khám và chẩn đoán vô sinh ở nam giới
Nguyên tắc khám vô sinh là khám cả hai vợ chồng, đảm bảo riêng tư, kín đáo.
Khám vô sinh ở cả nam và nữ nên được tiến hành tiền hôn nhân, hoặc ít nhất là sau 6-9 tháng kết hôn, không sử dụng biện pháp tránh thai nào nhưng vẫn chưa có thai.
4.1 Hỏi bệnh
Vô sinh ở nam giới liên quan đến rất nhiều vấn đề tiền sử sức khỏe và lối sống nên bác sĩ cần khai thác đầy đủ các thông tin liên quan.
Bệnh sử
Là quá trình sinh sống, sinh hoạt cũng như các triệu chứng bất thường mà tự bệnh nhân cảm nhận được.
- Tuổi, nghề nghiệp và nơi sinh sống
- Khả năng giao hợp, tần suất, tình trạng xuất tinh và những khó khăn gặp phải.
- Rối loạn cương, rối loạn xuất tinh và ham muốn tình dục.
- Đau, khó chịu, có khối cứng ở tinh hoàn.
- Thời gian mong muốn có con và quá trình điều trị trước đây.
Tiền sử
Hỏi kỹ về các bệnh lý nội, ngoại, sản khoa đã từng mắc trước đây, có khả năng là nguyên nhân của vô sinh nam:
- Viêm nhiễm sinh dục, tiền sử quai bị, lao tinh hoàn. Đối với quai bị cần lưu ý hỏi về tuổi mắc bệnh trước dậy thì hay sau tuổi dậy thì, có viêm tinh hoàn kèm theo không.
- Các bệnh mãn tính đang mắc và các thuốc đang dùng hiện tại.
- Đã từng có vấn đề về tinh hoàn, tuyến tiền liệt.
- Đã từng có phẫu thuật ở vùng bẹn, tinh hoàn, dương vật, bìu.
4.2 Khám lâm sàng
Vô sinh ở nam giới gần như không có triệu chứng lâm sàng nào đặc trưng để nhận biết. Tuy nhiên, cần khám tổng quát các vấn đề sức khỏe chung và nam khoa có thể là nguyên nhân dẫn đến vô sinh.
- Quan sát toàn thân: tầm vóc, tính chất sinh dục phụ như lông, tóc, lông mu, lông nách, giọng nói.
- Kích thước dương vật, vị trí lỗ tiểu, biểu hiện viêm nhiễm.
- Khám bìu, sự hiện diện tinh hoàn trong bìu cũng như kích thước và mật độ, kiểm tra thừng tinh, mào tinh.
- Đau, phù nề có khối cứng vùng tinh hoàn.
- Có nhiễm trùng tái đi tái lại ở đường hô hấp.
- Nữ hóa tuyến vú.
4.3 Khám cận lâm sàng
Các triệu chứng lâm sàng thường không rõ ràng, bởi vậy khám và chẩn đoán vô sinh không thể thiếu các xét nghiệm cận lâm sàng.
- Xét nghiệm nội tiết: Định lượng nội tiết tố hướng sinh dục (LH, FSH), nội tiết sinh dục (testosteron)...
- Xét nghiệm tinh dịch đồ: thể tích tinh dịch, mật độ, độ di động, tỷ lệ sống, hình thái tinh trùng... Với trường hợp sau viêm tinh hoàn, tinh dịch đồ không có tinh trùng, nên về ăn uống, nghỉ ngơi sau 2-4 tuần kiểm tra lại.
- Siêu âm: Khảo sát bìu, tinh hoàn, thừng tinh qua siêu âm xem có tắc nghẽn hay cản trở gì về xuất tinh trùng hay tinh dịch không.
- Sinh thiết: Tinh hoàn, mào tinh, thừng tinh tìm sự hiện diện của tinh trùng trong trường hợp mẫu tinh dịch vô tinh.
- Xét nghiệm nhiễm sắc thể đồ: Phát hiện các bất thường về di truyền.
5. Điều trị vô sinh ở nam giới
Điều trị vô sinh ở nam giới cần dựa vào nguyên nhân gây vô sinh. Nguyên nhân khác nhau, cách điều trị cũng sẽ khác nhau.
- Điều trị các bệnh lí mãn tính gây giảm chức năng sinh dục như gout, đái tháo đường, bất thường mạch máu, thần kinh, u xơ tiền liệt tuyến.
- Điều trị dứt điểm các tình trạng viêm nhiễm tiết niệu và viêm nhiễm sinh dục dẫn đến tắc nghẽn đường xuất tinh.
- Có thể chỉ định phẫu thuật sửa chữa trong giãn tĩnh mạch thừng tinh, lỗ tiểu đóng thấp, tinh hoàn lạc chỗ, tắc ống dẫn tinh.
- Bất thường tinh dịch đồ: tuỳ vào mức độ bất thường mà chỉ định phương pháp can thiệp.
- Nội tiết tố: có thể cải thiện chất lượng tinh trùng trong những trường hợp do nguyên nhân nội tiết, bất thường mức trung bình, tuy nhiên quá trình điều trị thường dài ngày, tốn kém và không cải thiện nhiều.
- Các phương pháp can thiệp thụ tinh nhân tạo như: bơm tinh trùng sau lọc rửa vào trong buồng tử cung, thụ tinh trong ống nghiệm nếu điều trị bằng các phương pháp trên thất bại.
Có rất nhiều nguyên nhân gây vô sinh nam. Tuy nhiên, các triệu chứng lại rất mờ nhạt, bởi vậy nó thường được phát hiện trễ dẫn đến khó điều trị và stess cho các cặp vợ chồng. Vấn đề nên được quan tâm và thăm khám đúng mực, tốt nhất là tiền hôn nhân.
