Vào khoảng 16 triệu năm trước, một loài cá heo khổng lồ đã thống trị các cung bậc của đại dương nước ngọt trong một hồ nước ngọt tại Amazon Peru. Khác với hầu hết các loài cá heo hiện đại, nơi sống của chúng không phải là biển cả mà là một hồ nước ngọt. Mặc dù có các loài cá heo nước ngọt Amazon hiện đại sống ngày nay, nhưng chúng không phải là họ hàng gần của cá heo cổ điển này.
Các nhà nghiên cứu đã mô tả loài động vật có vú tuyệt chủng này là một loài cá heo nước ngọt khổng lồ, với họ hàng hiện đang sống gần nhất của nó là các loài cá heo sông sống hơn 10.000 km xa ở Nam Á.
Bằng cách phân tích hộp sọ của loài cá heo cổ xưa này, các nhà khảo cổ học đã khẳng định rằng cơ thể của nó ít nhất cũng phải dài 3.5 mét, lớn hơn khoảng 20% đến 25% so với các loài cá heo sông hiện đại và là loài cá heo nước ngọt lớn nhất được biết đến. Mặc dù hộp sọ này không hoàn chỉnh và có kích thước khoảng 70 centimet, nhưng các nhà khoa học tin rằng loài cá heo cổ xưa này có thể còn lớn hơn nữa.
Phát hiện này không chỉ đem lại cái nhìn sâu sắc về lịch sử tiến hóa của các loài cá heo nước ngọt mà còn là một minh chứng cho sự đa dạng của chúng. Các loài cá heo nước ngọt được biết đến với sự hiếm có của chúng trong hồ sơ hóa thạch do ít cá thể sống trong môi trường nước ngọt và dòng chảy nước mạnh thường ngăn cản việc bảo tồn hóa thạch tốt.
Loài cá heo mới được phát hiện đã được đặt tên là Pebanista yacuruna. Tên chi tham chiếu đến Địa hình Pebas của Peru, nơi hóa thạch được tìm thấy, và “yacuruna” là một thuật ngữ chỉ người dân huyền thoại thuỷ huyết của địa phương, trong ngôn ngữ Kichua bản địa.
Điều đặc biệt hơn trong phát hiện này là nhận thức về sự đa dạng và diễn tiến của loài cá heo nước ngọt. Các loài cá heo nước ngọt đã thích nghi với môi trường nước ngọt của Amazon, nơi mà sự thiếu vắng của kẻ săn mồi đã cho phép chúng tiến hóa thành những loài có kích thước lớn đáng kinh ngạc. Tuy nhiên, những thay đổi môi trường như hạn hán có thể đã gây ra sự tuyệt chủng của P. yacuruna, mở cửa cho sự xuất hiện của các loài cá heo sông hiện đại.
Phát hiện này cũng là một cảnh báo về sự biến đổi của môi trường nước ngọt và các sinh vật sống trong đó trước sự thay đổi môi trường, cho dù thay đổi đó có là do tự nhiên hay do con người.
Với việc phát hiện này, chúng ta hiểu rõ hơn về cách các loài cá heo nước ngọt đã thích nghi và phát triển trong môi trường nước ngọt của Amazon, cũng như sự đa dạng và diễn tiến của chúng qua các thời kỳ lịch sử.