Hàn Phi một nhân vật nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc, ông sống vào cuối thời Chiến Quốc, trong giai đoạn Tần Thủy Hoàng đang thống nhất đất nước Trung Quốc. Tư tưởng của Hàn Phi chủ yếu là thuyết Pháp trị, chính học thuyết này của ông đã tác động rất lớn đối với sự phát triển của lịch sử Trung Hoa.
1. Hàn Phi là ai?
Hàn Phi (khoảng từ 280 - 233 TCN) là một nhà triết gia, người gốc Tân Thành (nay là Hà Nam, Trung Quốc) sống ở thời Xuân Thu Chiến Quốc và cũng là người tập đại thành tư tưởng Pháp gia. Hàn Phi có xuất thân từ giới quý tộc nước Hàn, ông đã nhiều lần đưa ra kế sách trị nước cho vua Hàn nhưng lại chưa từng được dùng qua.
Theo các ghi chép, Hàn Phi là một nhà tư tưởng có khả năng nắm bắt chính xác các bản chất của âm mưu. Ông ghét những người cậy thế cao để chèn ép “bầy tôi”, không lo việc làm cho nước giàu binh mạnh bằng cách tìm kiếm nhân tài, lại tin dùng những bọn tham nhũng, sâu mọt, đặt chúng cao hơn những người có công lao và tài năng thực sự.
Ông cũng thương xót cho những người thanh liêm, chính trực không được trọng dụng, nhìn những sự biến đổi tồn vong của các nước ngày xưa nên đã viết rất nhiều sách như: Cô Phẫn (sự phẫn nộ của con người cô độc), Ngũ Đố (năm thứ sâu mọt), Nội Ngoại Trữ Thuyết (sưu tập những lời bàn về việc trong và việc ngoài), Thuyết Lâm (chuyện xưa), Thuyết Nan (cái khó trong việc du thuyết),... tất cả hơn mười vạn chữ.
Về sau, sách của ông được đem đến nước Tần, vua Tần Thủy Hoàng đọc quyển Cô phẫn và Ngũ đố rất thích. Vua muốn gặp Hàn Phi liền vội vàng tiến đánh nước Hàn. Vua Hàn trong lúc nguy cấp đã cửa Hàn Phi đi sang sứ Tần. Vua Tần gặp được Hàn Phi mừng rỡ nhưng chưa tin dùng.
Lịch sử ghi chép, Hàn Phi đã viết bài Tồn Hàn dâng cho vua Tần với mục đích thuyết phục vua Tần đừng đánh Hàn. Tuy nhiên, vì sự ganh ghét và đố kị, hai quan triều Tần là Lý Tư và Diêu Giả đã nói xấu Hàn Phi với vua Tần, khiến Hàn Phi bị bắt giam. Sau đó, ông bị giết chết bởi một ly rượu độc.
Có thể nói, Hàn Phi là một nhà tư tưởng kiệt xuất thời Chiến Quốc, là một người tài cần được trọng dụng. Thế nhưng sau này chính ông lại phải chết vì một âm mưu chính trị mà không có bất kỳ cơ hội bào chữa nào.
2. Quan niệm của Hàn Phi về chính trị
Tư tưởng chủ yếu của Hàn Phi chính là thuyết Pháp trị. Ông không phải là người đầu tiên nêu lên học học thuyết này, tuy nhiên, ông được đánh giá cao hơn cả bởi ông đã tổng hợp tất cả những tư tưởng của các nhà triết học Pháp gia trước, đồng thời dung hợp và kế thừa những tinh túy của trường phái Nho giáo và Đạo gia.
Trong chính trị, Hàn Phi luôn cho rằng việc ổn định xã tắc không thể “đức trị” như Nho gia, “kiêm ái” của Mặc gia và “vô vi nhị trị” của Đạo gia được mà nó phải được dựa vào sự thay đổi của lịch sử. Trong mọi hoàn cảnh khác nhau, người làm chính trị phải đưa ra được các phương pháp trị nước khác nhau để đạt được hiệu quả tốt nhất.
Hàn Phi cho rằng lịch sử xã hội sẽ luôn có sự thay đổi theo chiều hướng đi lên và trong các mốc lịch sử nhất định xã hội hình thành dần các đặc điểm riêng biệt của nó. Từ đó chúng ta có thể đưa ra nhận định chính là không có một phương pháp cai trị nào là được thực hiện hay kéo dài vĩnh viễn. Từ chính nhận định trên, Hàn Phi đã dần dần hoàn thiện và đưa tư tưởng “pháp trị” của mình thành đường lối trị nước phù hợp nhất với thời đại lúc bấy giờ.
Theo thuyết học thuật này của Hàn Phi thì pháp luật chính là điểm quan trọng cần có để đem lại hòa bình, đồng thời giúp xã hội có được sự công bằng. Điều này cũng giống với một câu mà Hàn Phi đã từng nói: “Không có nước nào luôn mạnh, cũng không có nước nào luôn yếu, hễ những người thi hành pháp luật mạnh thì nước mạnh, còn hễ những người thi hành pháp luật yếu thì nước yếu”.
Hướng đến phương pháp trị nước bằng pháp luật nên Hàn Phi cho rằng quyền lực chính là mấu chốt giúp đảm bảo và ổn định được việc trị nước của người đứng đầu. Vậy nên Hàn Phi đã mang theo tinh thần “thượng tôn pháp luật” để giúp cho đất nước của mình được an ổn.
Bên cạnh đó tại thời điểm này Hàn Phi cũng chính là người đầu tiên chú ý và coi trọng 3 yếu tố “thế”, “thuật” và “pháp” trong việc trị nước. Đây cũng chính là 3 yếu tố quyền lực nhất để việc trị nước thành công.
Xem thêm:
Tiểu sử Thương Ưởng và những pháp chế tạo nền tảng cho nước Tần thống nhất Trung Quốc
Những câu nói nổi tiếng của hoàng đế Đường Thái Tông - Lý Thế Dân
Tiểu sử Võ Tắc Thiên nữ hoàng đế duy nhất trong lịch sử Trung Quốc
3. Hàn Phi và giá trị trong tư tưởng pháp trị
Tư tưởng pháp trị của Hàn Phi chính là bước tiến mới cho xã hội thời bấy giờ. Đây được xem là thời kỳ quan trọng để đưa pháp luật vào xã hội. Đồng thời nâng cao giá trị tư tưởng của phương Đông, làm cho thực tiễn đương đại tiến theo chiều hướng tích cực.
Nói về đường lối chính trị thì Hàn Phi chính là người đã nhìn thấy được tầm quan trọng pháp luật và áp dụng nó vào thực tiễn. Chỉ khi pháp luật được thi hành đúng đắn thì xã hội mới có thể an yên được. Nó được xem là nền móng giúp cho đất nước thêm vững mạnh, dân hạnh phúc, ấm no.
Không chỉ có vậy Hàn Phi còn nhận ra được để có được một xã hội trật tự thì pháp trị cần được thay đổi để có thể phù hợp được với thực tiễn cuộc sống người dân. Do đó mà Hàn Phi rất được Tần Thủy Hoàng đánh giá cao đồng thời ứng dụng tư tưởng pháp trị đó vào việc trị và thống nhất Trung Hoa.
Tóm lại, học thuyết pháp trị và việc lấy luật trị nước của Hàn Phi đã ảnh hưởng đến tính chỉ đạo của phong kiến Trung Quốc trong suốt một thời gian dài. Và cho đến hiện tại một số điểm trong thuyết pháp trị của Hàn Phi vẫn được gợi mở trong cách cai trị của đất nước này.
Từ bài viết trên có thể thấy được Hàn Phi là một triết gia có tầm nhìn rộng. Tư tưởng Pháp trị của ông có nền tảng pháp luật đúng đắn vững chắc trong việc vận hành và phát triển đất nước. Hy vọng bài viết này sẽ hiểu hơn về nhân vật lịch sử nổi tiếng Hàn Phi.
Sưu tầm
Nguồn ảnh internet