Tin tứcBình luận: Cướp biển Somali: Hình mẫu của châu lục bị quên lãng
(VOH) - Trong những nước nghèo ở châu Phi, Somalia là hình mẫu điển hình của một lục địa đen, sau khi đã bị các cường quốc khai thác đến cạn kiệt tài nguyên, giờ đang bị quên lãng.
Năm 1959, Somalia tuyên bố độc lập với Somalia ở miền Nam và Somaliland ở miền Bắc. Nhưng sau đó là cuộc nội chiến dai dẳng và kéo dài, các cuộc can thiệp của Liên Hiệp Quốc và Mỹ chẳng những không giúp ổn định tình hình mà còn làm tình hình tồi tệ thêm.
 |
|
Cướp biển Somali (ảnh: BBC) |
Trong nền bối cảnh hỗn lọan đó, Somalia trượt dài trong các cuộc đối đầu đẫm máu giữa các tổ chức vũ trang, phong trào ly khai và các chiến dịch can thiệp không hiệu quả của các nước phương Tây. Với hình thể địa lý nằm ở cửa ngõ nối biển Hồng Hải với Ấn độ dương, một tỉ lệ khá cao người dân Somalia sống bằng nghề chài lưới với các phương tiện đánh bắt truyền thống. Do thiếu thốn phương tiện, ngư trường của họ càng ngày càng bị thu hẹp do các đội tàu đánh cá thế giới được trang bị hiện đại tranh giành vùng biển đánh bắt. Cố cùng liều thân, họ không còn con đường nào khác là đánh đuổi các tàu này, những ngư dân thông thuộc đường biển tự trang bị vũ khí, tuyển mộ thêm các tay súng rất có kinh nghiệm chiến đấu trên đất liền từ các cuộc xung đột phe phái và những chuyên viên kỹ thuật am tường về các phương tiện thông tin liên lạc hiện đại, ban đầu họ sử dụng các tàu nhỏ đánh đuổi tàu đánh cá các nước xâm phạm hải phận, về sau thấy đánh cướp dễ ăn hơn nên từ từ biến thành cướp biển.
Hải tặc ở Somalia bắt đầu xuất hiện từ 17 năm nay. Hải phận Somalia nằm trên cửa ngõ của biển Hồng Hải và vùng sừng châu Phi, cái xương sống của trục hàng hải quan trọng nhất thế giới nối liền Địa Trung Hải và Ấn độ Dương qua kênh đào Suez trở thành một vùng biển vô chính phủ.
Chính quyền Somalia không cho phép hải tặc hoạt động, nhưng một phần là do không đủ lực lượng để duy trì trật tự, phần khác vẫn muốn dung dưỡng bọn chúng như một lực lượng bảo vệ lãnh hải, ngăn chặn nạn đánh bắt thủy sản và tình trạng thải chất thải độc hại trái phép. Theo đánh giá của Liên Hiệp Quốc, mỗi năm Somalia bị thiệt hại gần 100 triệu USD vì các tàu nước ngoài lén lút đánh bắt thủy sản.
Trong năm 2008, hải tặc Somalia đã tấn công hơn 90 tàu thuyền và đã bắt giữ 36 tàu, từ tàu chở dầu cọ, tàu chở hóa chất cho tới những chiếc thuyền buồm sang trọng, thậm chí tàu chở xe tank và vũ khí. Chúng đã thu về hàng chục triệu đôla tiền chuộc và đang đàm phán về số phận của hơn 15 con tàu hiện đang bị giữ tại các sào huyệt của chúng dọc bờ biển Somalia.
Người ta biết rõ các sào huyệt của bọn cướp biển trên bờ biển này. Tuy nhiên, chẳng có chính phủ nào đề xuất sử dụng quân đội để triệt phá những hang ổ này, bởi lẻ họ không muốn dính líu tới những bất ổn ở Somalia. Ngoài ra, một cuộc tấn công đẫm máu có thể gây bất lợi cho chính phủ trung ương của Somalia đang được Liên Hiệp quốc hậu thuẫn, vốn đang bị các chiến binh Hồi giáo bao vây, đó là chưa kể sự lo ngại về một liên minh giữa bọn hải tặc và các lực lượng Hồi giáo quá khích nếu chúng bị dồn vào đường cùng.
Do vậy, những năm gần đây, con đường hàng hải huyết mạch từ châu Á sáng châu Âu và châu Mỹ bị đe dọa thường xuyên, tần suất các vụ cướp mỗi ngày một tăng. Có ngày, trên vùng biển này diễn ra 5 vụ đánh cướp. Nhiều phương tiện hàng hải buộc phải sử dụng con đường duy nhất còn lại để đi từ châu Á sang châu Âu và châu Mỹ, đó là đường vòng xuống bờ biển Nam Phi qua mũi Hảo vọng tới Đại Tây Dương, dĩ nhiên với một lộ trình dài và nguy hiểm hơn rất nhiều lần. Tuy nhiên, những vụ cướp biển gần đây cho thấy bán kính hòanh hành của hải tặc Somalia đã không ngừng mở rộng và con đường duy nhất còn lại đó, cũng đang bị đe dọa.
Hiện các nước trên thế giới đang ra sức trấn áp bọn cướp biển, nhiều nước như Mỹ, Ấn độ, Malaysia, NATO đã điều tàu chiến tới vùng này. Tuy nhiên nhiều người thừa nhận rằng rất khó phát hiện được bọn hải tặc trong một hải phận rộng lớn như vậy bởi chúng thường dùng thủ đọan áp sát mục tiêu bằng tàu cao tốc từ phía sau. Khi bị phát hiện, các tàu lớn thường không có mặt kịp thời để can thiệp.
Chống cướp biển trong bối cảnh hiện nay là đòi hỏi của rộng rãi dư luận thế giới, nhu7g đó chỉ là cách giải quyết vấn đề từ ngọn, điều mà các nước lớn và Liên Hiệp quốc có thể làm cho Somalia và các nước châu Phi là giải quyết tận gốc các vấn đề xã hội. Những năm qua nhiều nỗ lực giảm nghèo đã được Liên Hiệp Quốc triển khai, nhưng hiệu quả chưa cao. Nhiều nước giàu đã cam kết giúp các nước Châu Phi nghèo, nhưng phần lớn chỉ là nững lời hứa.
Tuy nhiên vấn đề không đơn giản là tiền, nếu chỉ là vấn đề tiền, thì theo nhiều chuyên gia, rất dễ giải quyết. William Easterly, chuyên gia Ngân hàng Thế giới, nói: ”trợ giúp quốc tế không hiệu quả vì được sư dụng sai mục đích ! Như trường hợp của Zambia, với số tiền được trợ giúp từ nhiều năm qua thừa sức trở thành nước phát triển, nhưng lại tuyệt đối… không! Chuyện gì đã xảy ra? Theo Easterly, câu trả lời rất nghiệt ngã: chính phủ nhiều nước không dùng tiền viện trợ cho mục đích riêng của mình, phung phí trong các dự án không sinh lợi hoặc mua vũ khí.”
Và trong khi Liên hiệp quốc và quốc tế đang loay hoay với những câu trả hỏi, thì các nước như Senegal, Zambia, Somali, Sudan, Tchad, Ethiopia, Burundi, Congo, Tanzania, Uganda, Trung Phi, Zimbabuê ,Côte Ivoire, Niger, Mauritania, Mali, Burkina Faso, Libéria… vẫn đang chìm đắm trong tình cảnh nghèo khó cùng cực, trong các cuộc xung đột phe phái triền miên. Vùng vịnh Aden trở thanh nơi nguy hiểm nhất trên con đường hàng hải thế giới.
Châu phi, châu lục đang cạn dần tìa nguyên đang bị thế giới quên lãng.
vankha