Ngày 25/4 hằng năm là Ngày Thế giới Phòng chống bệnh Sốt rét, căn bệnh vẫn đang tiếp tục cướp đi sinh mạng của nhiều người.
Có tới 630.000 người, chủ yếu là trẻ em sống ở châu Phi, đã chống chọi lại căn bệnh này vào năm 2020. Số ca mắc bệnh là khoảng 240 triệu người. Nhiều công cụ được đưa ra để chống lại bệnh sốt rét và các phương pháp phòng ngừa tiếp tục được làm phong phú thêm.
Nhưng đồng thời, còn tồn tại nhiều nguy cơ có thể cản trở cuộc chiến chống lại căn bệnh này trên lục địa châu Phi.
Các công cụ phòng chống sốt rét vẫn chưa được triển khai đầy đủ như: màn tẩm hóa chất và thiết bi đuổi muỗi, thuốc chữa bệnh, phòng bệnh cho phụ nữ có thai và trẻ em. Một loại vắc xin đầu tiên dành cho trẻ em đã được thử nghiệm ở 3 quốc gia và có hiệu quả 30%, nên sớm được bổ sung vào danh sách các biện pháp và cần được triển khai rộng rãi hơn.
Trong ngắn hạn, sự kết hợp giữa các công cụ phòng bệnh sẵn có cần tiếp tục mở rộng. Mặc dù các nghiên cứu còn chưa được tài trợ đúng mức, nhưng những đổi mới đã được phát triển, đặc biệt là trong vấn đề chống lại vật trung gian truyền bệnh sốt rét của muỗi.
“Có những điểm mới liên quan đến màn tẩm thuốc diệt muỗi", bác sĩ Pascal Ringwald, điều phối viên của khoa sốt rét thuộc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) giải thích.
"Hiện nay chúng tôi đã kết hợp các loại thuốc diệt côn trùng cho một số màn chống muỗi với các loại hóa chất khác nhau. Điều này nhằm chống lại khả năng kháng thuốc của côn trùng và tăng hiệu quả. Ngay khi có giấy phép, giải pháp này có thể được thực hiện.
Trên các tấm màn hóa học, có những loại bả được treo ở độ cao nhất định để thu hút muỗi và tránh xa tầm tay trẻ em. Nó được treo ở bên ngoài của các ngôi nhà, ở độ cao khoảng 1,8 mét. Các tấm màn này sẽ thu hút muỗi và tiêu diệt muỗi.
Phương pháp này được thử nghiệm ở Mali, Zambia và Kenya. Đây là những điều khá sáng tạo, đặc biệt là đối với các vật trung gian truyền bệnh sốt rét. Ngoài ra, chúng tôi có thể tẩm thuốc diệt côn trùng vào tường của các ngôi nhà nhưng cách này đang đặt ra một số hạn chế nhất định".
Nhưng bất chấp những đổi mới này, một số mối đe dọa có thể cản trở cuộc chiến chống lại căn bệnh này trên lục địa châu Phi.
Mối đe dọa đầu tiên đó là việc kháng thuốc trị sốt rét Artemisinin.
Gần đây, ký sinh trùng kháng một phần Artemisinin đã được phát hiện ở Rwanda, Uganda và vùng Sừng châu Phi. Việc kiểm soát những ký sinh trùng kháng thuốc này và sự lây lan của chúng là rất quan trọng.
Bác sĩ Pascal Ringwald giải thích: “Những ca đầu tiên được tìm thấy ở Rwanda, sau đó là một số ở Uganda và vùng Sừng châu Phi. Không như dự đoán của một số nhà nghiên cứu ở khu vực sông Mekong - châu Phi, hiện tượng kháng thuốc xuất hiện một cách tự phát.
WHO đang trong quá trình phát triển một chiến lược với các đối tác để tránh sự lây lan của kháng thuốc này sang các nước láng giềng. Nhằm hạn chế những tiến hóa khác, sẽ cần phải điều chỉnh tốt hơn việc sử dụng thuốc, tình trạng thuốc kém chất lượng và cần cẩn thận trong cách sử dụng".
Mối đe dọa thứ hai mà Tổ chức Y tế Thế giới đang cảnh báo, liên quan đến chẩn đoán.
Nhiều xét nghiệm chẩn đoán nhanh phát hiện một loại protein đặc biệt của ký sinh trùng gây ra bệnh sốt rét. Tuy nhiên, một số ký sinh trùng đã đột biến và không còn sản xuất protein này nữa, do đó làm cho các xét nghiệm này không hiệu quả. WHO nhấn mạnh vùng Sừng châu Phi bị ảnh hưởng quá mức.
Sự tiến hóa của muỗi cũng làm phức tạp thêm cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét; một số đã trở nên kháng thuốc diệt côn trùng có trong màn hoặc chất đuổi muỗi.
Cuối cùng, một loài muỗi được đặt tên là Anophele stephensi, có nguồn gốc từ châu Á, hình thành ở Djibouti khoảng 10 năm trước, được phát hiện gần đây ở Ethiopia, Somalia và Sudan và có khả năng tràn sang nhiều nơi khác.
Loài muỗi này dễ dàng thích nghi với môi trường đô thị, điều này làm tăng nguy cơ xảy ra dịch bệnh sốt rét ở các thành phố châu Phi, WHO chỉ ra.
