Nobel Y Sinh 2022 vinh danh nhà di truyền học Thụy Điển Svante Paabo

Buổi lễ công bố giải Nobel Y Sinh (Y học hoặc Sinh lý học) 2022 diễn ra tại Viện Karolinska ở thủ đô Stockholm của Thụy Điển vào lúc 16 giờ 30 phút ngày 3/10 (theo giờ Việt Nam). Danh hiệu danh giá này năm nay thuộc về nhà khoa học, nhà di truyền học Svente Paabo.

Theo Hội đồng Nobel, ông Svente Paabo được vinh danh nhờ những nghiên cứu đột phá liên quan đến bộ gene của tông người (hominin) đã tuyệt chủng và sự tiến hóa của con người. Cụ thể, ông đã giải thành công trình tự gene của người Neanderthal - họ hàng đã tuyệt chủng của loài người ngày nay -  từ một mảnh xương ngón tay 40.000 năm tuổi được phát hiện ở Siberia.

Nghiên cứu này đã giúp ông phát hiện một tông người chưa từng được biết đến trong lịch sử - Denisova. Quan trọng hơn, ông Paabo cũng phát hiện ra sự chuyển gene đã xảy ra từ những hominin đã tuyệt chủng đó sang loài người tinh khôn hay còn gọi là Homo sapiens. Dòng gene cổ xưa này truyền cho con người ngày nay và có liên quan đến sinh lý học hiện nay, như ảnh hưởng đến cách hệ thống miễn dịch của chúng ta phản ứng với các bệnh lây nhiễm. 

Công trình của nhà khoa học Thụy Điển đã đi thẳng vào trung tâm của những câu hỏi cơ bản nhất trong lịch sử về nguồn gốc loài người và điều gì khiến Homo sapiens thành công duy trì nòi giống đến tận hôm nay trong khi các hominin họ hàng khác đều tuyệt chủng.

Từ những năm 1990, các nghiên cứu về mã gene loài người rất được chú trọng phát triển, nhưng hầu hết đều dựa trên các mẫu DNA còn mới, nguyên vẹn, không bị hư hỏng.

Tuy nhiên, giáo sư Paabo lại quan tâm đến những vật liệu di truyền có phần cổ xưa, bị thoái hóa và không còn nguyên vẹn từ tổ tiên loài người. Nhiều ý kiến từng cho rằng nghiên cứu của ông là điều không tưởng; nhưng Svente Paabo đã thành công và trở thành người đầu tiên có khả năng giải mã DNA từ  một mảnh xương có niên đại 40.000 năm tuổi.

Theo Hội đồng Nobel, nghiên cứu của Paabo đã tạo ra một lĩnh vực khoa học hoàn toàn mới: Cổ sinh vật học (paleogenomics). Bằng cách tiết lộ những khác biệt về gene giúp phân biệt con người hiện nay với các hominin đã tuyệt chủng, những khám phá của ông cung cấp cơ sở để khám phá điều gì khiến chúng ta trở thành con người độc nhất vô nhị.

Nhà khoa học Svante Paabo sinh năm 1955 tại Stockholm, từng học tại Đại học Uppsala (Thụy Điển), Đại học Zurich (Thụy Sĩ) và sau đó là Đại học California (Mỹ). Ông trở thành Giáo sư ở Đại học Munich (Đức) năm 1990. Sau đó, năm 1999, ông sáng lập Viện nghiên cứu Nhân chủng học tiến hóa ở Leipzig, Đức và làm việc tại đây cho tới nay.

Năm 2021, Giải Nobel Y Sinh thuộc về hai nhà khoa học người Mỹ là David Julius và Ardem Patapoutian, với những khám phá về các thụ thể của con người đối với nhiệt độ và xúc giác. Trong số 13 chủ nhân của Nobel 2021, chỉ có 1 người là nữ giới; toàn bộ các giải thưởng trong lĩnh vực khoa học đều trao cho nam giới.