Vậy dinh dưỡng cho ngày Tết như thế nào để an toàn, phù hợp là điều rất quan trọng đối với nhiều người. Bởi Tết là thời gian nghỉ ngơi thoải mái, là dịp để gia đình, bạn bè họp mặt ăn uống thả ga, rất dễ dẫn đến tăng cân, rối loạn tiêu hóa, ảnh hưởng xấu đến các bệnh mạn tính đang mắc phải, đặc biệt với một số đối tượng dễ bị ảnh hưởng như trẻ em, người già, người mắc các bệnh mạn tính...
Dinh dưỡng "mất cân bằng" ngày Tết
Dịp Tết, mọi người có thời gian nghỉ ngơi nhiều hơn, thời gian làm việc, lao động chân tay giảm hơn, do đó nhu cầu năng lượng về cơ bản ít hơn so với ngày thường. Nhưng trên thực tế, việc cung cấp năng luợng thì ngược lại, các loại thực phẩm đặc trưng trong dịp Tết lại có năng lượng rất cao, chế độ ăn nhiều đường, nhiều béo, nhiều đạm động vật từ thịt cá, ít rau xanh chính là thủ phạm cho việc tăng cân, gia tăng tái phát bệnh mạn tính.
Đối với người có nguy cơ thừa cân cần lưu ý, bánh chưng, bánh tét là món không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết nhưng lại là món cung cấp năng lượng rất lớn, một miếng bánh chưng nhỏ khoảng 50g cung cấp khoảng 150kcal, bằng một lưng chén cơm. Mỗi ngày chỉ cần ăn thêm 2 - 3 miếng thì năng lượng khẩu phần đã tăng lên đáng kể.
Ăn uống trong dịp Tết thường không được điều độ, không đúng bữa, số bữa ăn thường cũng nhiều hơn và là mâm cỗ nên xu hướng nhiều món ăn, trong đó rất nhiều món từ thịt cá, ít món rau, do vậy mức tiêu thụ thịt cá các loại tăng lên rất nhiều so với bữa ăn hàng ngày dẫn đến khẩu phần ăn mất cân đối. Chế độ dinh dưỡng này rất nguy hại đối với những người mắc bệnh gút, tăng huyết áp...
Ngoài ra, rượu bia là món không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết, nếu uống quá nhiều thì nguy cơ đến sức khỏe không hề nhỏ, nhất là đối với những người có tiền sử bệnh tim mạch, gút, tăng huyết áp, đái tháo đường...
Việc sử dụng nhiều thực phẩm giàu đường như bánh, kẹo, nước ngọt... hoàn toàn không có lợi cho sức khỏe, nguy cơ tăng cân ở người thừa cân béo phì, tăng đường huyết ở người bệnh đái tháo đường... Ở trẻ em, ăn nhiều bánh kẹo ngọt khiến một số trẻ dễ thừa cân béo phì, một số trẻ khác lại làm trẻ mất cảm giác ngon miệng nếu ăn gần bữa chính, một số trẻ bị rối loạn tiêu hóa có thể gây sụt cân, suy dinh dưỡng sau Tết.
Đảm bảo dinh dưỡng hợp lý mùa Tết
Vậy dinh dưỡng cho ngày Tết như thế nào để an toàn, phù hợp là điều rất quan trọng đối với nhiều người.
Cần duy trì ăn uống đa dạng thực phẩm, đảm bảo đủ 4 nhóm thực phẩm và cân đối các chất dinh dưỡng trong mỗi bữa ăn. Đối với người thừa cân béo phì, bị bệnh hoặc có nguy cơ bị các bệnh mạn tính liên quan đến dinh dưỡng như đái tháo đường, tăng huyết áp, tim mạch, gút... cần tuân thủ chế độ dinh dưỡng theo tư vấn của bác sĩ điều trị.
Đồng thời cần tăng cường rau quả, hạn chế thịt, phủ tạng động vật, hải sản, rượu bia, bánh kẹo ngọt,... những thực phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe ngày Tết.
Và một nguyên tắc "bất di bất dịch" với bất kỳ đối tượng nào, trong bất kỳ dịp nào, cũng cần ghi nhớ: Một chế độ dinh dưỡng phù hợp, không phân biệt dinh dưỡng ngày thường hay dinh dưỡng ngày Tết: Chế độ dinh dưỡng cân bằng các nhóm chất đạm, chất bột đường, chất béo, vitamin & khoáng chất. Không ăn uống quá no, không bỏ bữa mà nên ăn vừa phải và đúng bữa, đúng giờ. Không ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn, thay vào đó tăng cường ăn các thực phẩm tươi sống, tự nhiên, rau xanh và trái cây.
Một số nguyên tắc riêng về dinh dưỡng ngày Tết cho từng đối tượng
1. Đối với trẻ em
Khi trẻ ở nhà hay đi chúc tết cùng gia đình, bố mẹ hãy luôn nhớ: hạn chế cho trẻ ăn các loại thực phẩm chứa nhiều tinh bột, dầu mỡ, chất béo và độ ngọt nhiều, các loại nước ngọt, nước trái cây đóng hộp… vì chúng dễ gây đầy bụng khó tiêu, chưa kể còn rất giàu năng lượng dễ gây thừa cân, béo phì.
Trong một ngày, cố gắng đảm bảo đầy đủ 3 bữa chính và 2 bữa phụ cho trẻ. Chế biến các món ăn dinh dưỡng ngày tết cho trẻ dễ ăn, dễ tiêu hóa. Tăng cường cho trẻ ăn rau củ quả tươi, trái cây thay vì thực phẩm chế biến sẵn.
2. Đối với phụ nữ đang mang thai
Mẹ bầu hãy luôn ghi nhớ câu thần chú “mẹ ăn gì con ăn đó” để có thể chọn cho cả hai mẹ con những món ăn dinh dưỡng ngày tết tốt cho sức khỏe. Theo đó, dù ở giai đoạn mang thai nào mẹ hãy dũng cảm nói “không” hoặc dùng rất hạn chế:
Thức ăn: Các món chiên rán nhiều dầu mỡ (vì chúng có thể khiến mẹ tăng cân và làm tình trạng nghén trở nên tồi tệ hơn), các loại bánh mứt ngọt, thực phẩm chế biến sẵn, món lẩu (nếu chưa nấu chín kỹ rất dễ bị nhiễm giun sán, ký sinh trùng), các món ăn lên men (dưa hành, dưa kiệu…), thực phẩm giàu tinh bột (bánh chưng). Thức uống: Rượu, trà, cà phê, nước uống có ga. Vậy mẹ bầu nên ăn gì để đảm bảo dinh dưỡng ngày tết cho cả mẹ lẫn con?
Thức ăn: Ăn các thực phẩm tươi sống được nấu chín kỹ, ăn nhiều các loại hoa quả và trái cây để tăng cường vitamin và chất xơ, ăn các loại hạt (hạnh nhân, óc chó, hướng dương, bí, sen…) để bổ sung các axit béo thiết yếu và khoáng chất… rất cần thiết cho sự phát triển của thai nhi. Thức uống: Uống nước trái cây ép (ưu tiên trái cây ép ít ngọt), nước đun sôi để nguội và sữa (nếu muốn)…
3. Đối với người cao tuổi
Để đáp ứng được nhu cầu bồi bổ và bảo vệ sức khỏe, ngoài các nguyên tắc chung nêu trên người lớn tuổi cần tuân thủ các nguyên tắc dinh dưỡng cho ngày Tết như sau:
Ăn chậm, nhai kỹ thức ăn. Thực đơn thay đổi theo từng bữa ăn, tránh ăn đi ăn lại một món. Chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ, không ăn quá no khiến dạ dày làm việc vất vả, khó tiêu. Hạn chế ăn thực phẩm có hàm lượng muối cao (thực phẩm chế biến sẵn, dưa cà muối…), thực phẩm nhiều dầu mỡ… Thay vào đó, người lớn tuổi ăn nhiều món ăn dinh dưỡng ngày tết được chế biến theo phương pháp hấp, luộc, hầm thái nhỏ và mềm để dễ nhai và dễ tiêu hóa. Nên ăn cá nhiều hơn thịt, ăn các thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật như vừng, đậu hũ, các loại đậu…
Tránh ăn bánh kẹo ngọt, thực phẩm chứa nhiều tinh bột và chất béo như bánh chưng, giò thủ, thịt nấu đông.. Trong dinh dưỡng ngày tết, người lớn tuổi nên tránh ăn những món ăn khó tiêu hóa, nhiều tinh bột và dầu mỡ
Trong dinh dưỡng ngày tết, người lớn tuổi nên tránh ăn những món ăn khó tiêu hóa, nhiều tinh bột và dầu mỡ.
Uống đủ lượng nước cơ thể cần (khoảng 1,5 lít/ngày). Ngoài ra, có thể uống sữa, uống chè sen, chè ngó sen… tránh cà phê, nước trà quá đặc.
4. Đối với người mắc bệnh mạn tính
Những người mắc các bệnh mạn tính như tim mạch, huyết áp cao, viêm loét dạ dày… cần lưu ý:
Người bị viêm loét dạ dày: Tránh ăn các thức ăn chua, cay, thức ăn có chất bảo quản hoặc thực phẩm giàu chất đạm, chất béo. Thức uống nên tránh bia, rượu, nước trà quá đặc. Đặc biệt, không nên bỏ bữa hoặc ăn quá no, quá nhiều thức ăn trong một bữa.
Người bị huyết áp cao, bệnh tim mạch: Tránh ăn các thực phẩm chế biến sẵn, chứa lượng muối nhiều, thực phẩm nhiều dầu mỡ/chiên xào.
Người bị tiểu đường: Cần hạn chế ăn nhiều thực phẩm giàu tinh bột, có lượng đường cao…
Vậy ăn Tết có cần uống sữa?
Trong vài thập kỷ qua, các nhà nghiên cứu đã nhận thấy rằng sữa giúp ngăn ngừa nhiều loại bệnh khác nhau, bao gồm huyết áp cao và giảm nguy cơ đột quỵ. Ngoài ra, sữa còn có khả năng làm giảm sự sản sinh cholesterol ở gan và giúp cải thiện thị lực,...
Có thể nói, một trong những công dụng tuyệt vời mà loại sữa tươi này mang lại đó chính là giúp làm giảm các bệnh về tim mạch. Để có thể giảm từ 15-20 % nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch thì bạn nên uống khoảng 0,5 lít sữa tươi mỗi ngày. Bởi vì hàm lượng các protein dồi dào có trong sữa tươi có công dụng giúp làm giảm huyết áp và tăng cường hoạt động của các mạch máu cũng như hệ tim mạch.
Còn đối với những ai đang bị mất ngủ, khó ngủ hoặc ngủ không ngon giấc thì hãy uống 1 ly sữa tươi trước khi đi ngủ! Thành phần axit amin Trytophan sẽ tạo ra chất giúp kích thích giấc ngủ của bạn đến nhanh hơn và đồng thời, giúp bạn ngủ sâu và ngon giấc hơn.
Ngoài ra, những thành phần dinh dưỡng trong sữa tươi sẽ giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể bạn phục hồi, các cơ được thư giãn và đầu óc minh mẫn, tỉnh táo hơn.
Bên cạnh đó, trong sữa tươi chứa hàm lượng canxi và vitamin D khá dồi dào, đều là những thành phần quan trọng giúp hệ xương phát triển khỏe mạnh ở trẻ em cũng như giúp làm giảm các nguy cơ loãng xương ở người lớn tuổi. Uống sữa tươi mỗi ngày còn giúp phát triển chiều cao ở những bạn trẻ trong độ tuổi dậy thì.
Đối với những trẻ em bị chậm lớn, chậm phát triển thì sữa tươi là một loại nước uống có công dụng tuyệt vời. Thành phần photpho trong sữa tươi giúp kích thích các cơ quan trao đổi chất hoạt động tích cực hơn. Từ đó, trẻ sẽ được hấp thu hoàn toàn các dưỡng chất từ thức ăn sẽ thu nạp vào cơ thể.
Dịp Tết là khoảng thời gian trẻ dễ gặp phải các vấn đề về dinh dưỡng. Hậu quả có thể kéo dài mà phụ huynh không lường trước được. Vấn đề dinh dưỡng thường gặp nhất là trẻ ăn uống mất cân đối dẫn đến thừa chất này thiếu chất kia. Đáng lưu ý, trẻ sụt cân hay tăng cân vào ngày Tết đều có thể bị suy dinh dưỡng.
Do đó, để giúp trẻ giữ được tốc độ tăng trưởng bình thường trước, trong và sau lễ Tết là điều rất quan trọng, ngoài việc cần cho trẻ ăn uống đa dạng, cân đối các món ăn trong ngày Tết, cần cố gắng duy trì các bữa ăn chính của trẻ không thay đổi quá nhiều so với ngày thường. Ngoài các bữa ăn chính, trẻ vẫn nên duy trì uống sữa đều đặn trong dịp Tết để bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của trẻ. tránh trẻ bị mất cân bằng dinh dưỡng vào những ngày này, có thể khiến trẻ bị suy dinh dưỡng kể cả khi giảm cân hay tăng cân, ảnh hưởng đến sức khoẻ và tốc độ tăng trưởng tối ưu của trẻ.
Đặc biệt, đối với chị em phụ nữ, nếu đang có nhu cầu giảm cân, giữ dáng thì đừng bỏ qua loại nước uống này. Theo nhiều nhà khoa học, sữa tươi có tác dụng giúp bạn kiểm soát năng lượng nạp vào cơ thể hiệu quả hơn, giúp làm giảm cảm giác thèm ăn cũng như giúp ngăn chặn không cho mỡ thừa tích tụ.
