Rắn nuốt chửng toàn bộ con mồi. Rắn cườm (Chrysopelea ornata) đang nuốt chửng một con nhông cát benly (Leiolepis belliana), nhưng những con khác thì có thể nuốt được cả con mồi có kích thước lớn hơn chúng rất nhiều.
Những đề xuất tìm kiếm hàng đầu trên Youtube với đề tài "rắn ăn mồi" cho chúng ta thấy được một số khía cạnh về sự mê hoặc đáng sợ và khủng bố của loài rắn. Một số đề xuất có hơi hướng thô bạo ("rắn nuốt sống ếch") hay khó có thể tưởng tượng ("rắn ăn nhím"). Những đề xuất khác dường như mang đặc trưng của chúng ("rắn tự nuốt chính nó"). Nhưng nhóm đề xuất lớn nhất tập trung nhấn mạnh đến một chủ đề: kích thước. Ai cũng đều sợ hãi những thứ rùng rợn, thế nhưng chúng ta có thể dành ít phút để quan sát một con rắn nuốt trọn một con cá sấu Mỹ, nai, lợn, cá sấu châu Phi hay thậm chí là một con bò.
Nhưng động vật lớn nhất mà rắn có thể nuốt được là gì?
Rắn là động vật cưc kỳ phổ biến. Chúng có mặt khắp mọi nơi trên hành tinh, chỉ trừ một số hòn đảo và những vùng lạnh giá nhất trên thế giới. Chúng cũng là loài có nhiều chủng loại đến đáng ngạc nhiên.
Theo Kevin Calhoon, nhà quản lý rừng ở Tennessee Aquarium, thành phố Chattanooga cho biết, “Rắn được tìm thấy ở cả vùng nước mặn và nước ngọt. Một số sống trong lòng đất. Một số sống ở trên cây. Rắn ở Đông Nam Á trườn từ cây này sang cây khác.”
Cũng có những biến đổi lớn về thức ăn của rắn.
“Bạn có thể nhìn thấy rắn ăn giun đất, động vật thân mềm và các con mồi to lớn kể cả động vật có vú,” Julia Klaczko – một nhà động vật học tại Đại học Brasília ở Brazil.
Rắn có mối quan hệ rất đặc sắc với thức ăn của chúng. Bởi vì không có nhu cầu sản sinh thân nhiệt, rắn có thể sử dụng ít ca-lo hơn hầu hết những động vật máu nóng khác có cùng kích thước với nó. Các nhà nghiên cứu ước tính rằng một con rắn cái có thể sống và sinh sản chỉ với chưa đầy 3% con mồi có kích thước tương đương với nó, theo một nghiên cứu được công bố vào năm 1988 trên tờ báo Oecologia.
Rắn có thể sử dụng năng lượng của chúng hiệu quả, nhưng chúng vẫn cần thức ăn. Chúng không có một số đặc điểm mà các loài động vật khác thường sử dụng để săn mồi. Klaczko giải thích, không có các chi, rắn không thể giữ được con mồi hoặc đẩy thức ăn vào cổ họng. Rắn cũng không có những chiếc răng cưa để xé nát con mồi và những chiếc răng hàm cho việc nhai thức ăn. Nuốt toàn bộ con mồi là cách duy nhất.
Klaczko nói rằng, “Khả năng để nuốt trọn một con mồi lớn không phải là điều chỉ xảy ra một lần duy nhất trong quá trình phát triển của rắn.” Bà cho biết mặc dù các nhà khoa học vẫn còn một số câu hỏi về phả hệ của loài rắn, nhưng các bằng chứng đã chỉ ra rằng những con rắn thuộc các dòng khác nhau đã tiến hóa các đặc điểm giống nhau để chúng có thể bắt, nuốt và nghiền nát con mồi.
Mở rộng
Trái ngược với quan niệm thông thường, rắn không hề bị trật hay lệch quai hàm. Thay vào đó, chúng sử dụng một cấu trúc xương sọ, dây chằng và các cơ đặc biệt để mở khoang miệng rộng đến mức khó tin, đặc điểm này cho phép rắn săn được con mồi lớn hơn cả bản thân nó. Kích thước miệng rắn khi há to được các nhà nghiên cứu bò sát gọi là “cú ngáp”, đặt ra một câu hỏi lớn hơn về kích thước của con mồi mà rắn có thể nuốt được.
Theo Calhoon, “Miệng rắn không gắn liền với sọ đầu – nó gắn liền với các dây chằng. Chúng có một cấu trúc dây chằng linh hoạt trong miệng cho phép chúng dãn và mở rộng hết cỡ.”
Sau khi há rộng miệng ngậm lấy con mồi, bước kế tiếp của rắn là dịch chuyển con mồi qua đường tiêu hóa xoắn, đó là nơi dịch tiêu hóa trong dạ dày bắt đầu phá vỡ các mô liên kết của con mồi. Khi nuốt con mồi nhỏ hơn, rắn có thể sử dụng miệng để đẩy một con giun hay nhím xuống đường tiêu hóa dễ dàng, nhưng với những bữa ăn lớn, rắn phải sử dụng xương đầu và xương miệng để “dịch chuyển con mồi về phía trước”, Klazko nói thêm.
Nai và bò được biết đến là một trong những động vật lớn nhất mà rắn có thể nuốt. Vào năm 2018, một con rắn Burmese Python ở tiểu bang Florida nặng khoảng 14 kg đã nuốt một con nai đuôi trắng con nặng 16 kg, đó là con mồi lớn nhất dựa trên tỷ lệ cân nặng, dẫn chứng từ rắn Burmese Python – và có thể là bất kỳ loài rắn nào – theo Ủy ban bảo vệ khu vực Đông Nam bang Floria. Tuy nhiên, con rắn này đã chết sau khi ợ ngược con nai trở lại mồm. Sự thay đổi hình dáng, kích thước của con mồi và kích thước há miệng của rắn khiến chúng ta không thể biết chắc được rằng rắn có thể nuốt được con vật to lớn đến mức nào.
Mặc dù con người không đứng đầu trong danh sách này, nhưng vẫn nằm trong số các con vật lớn hơn mà rắn có thể nuốt được. Vào năm 2017, một người đàn ông 27 tuổi đã bị nuốt bởi một con trăn gấm ở Indonesia, theo kênh truyền hình National Geographic. Chỉ mới năm ngoái, một người phụ nữ bất hạnh 54 tuổi bị giết chết và nuốt bởi một con trăn khổng lồ cũng trong Indonesia. May mắn thay, những cái chết như vậy cực kỳ hiếm.
Klaczko cho biết thêm thông tin, trong khi một số loài rắn ăn cá sấu Mỹ, bò và con người, hầu hết rắn đều hoàn toàn hài lòng với các loại thức ăn như giun và chuột. Bên cạnh đó, chúng còn đóng vai trò then chốt trong việc duy trì sự cân bằng mạng lưới thức ăn và hệ sinh thái của Trái Đất.
“Rắn thực sự quan trọng đối với sự cân bằng của môi trường,” ông kết luận.
