Việt Nam có khoảng 15,6 triệu người hút thuốc, chi 49.000 tỷ đồng để mua thuốc lá mỗi năm

Nhiều người Việt Nam hút thuốc do... giá quá rẻ

Tại hội thảo Thực trạng, thách thức và giải pháp trong phòng chống tác hại của thuốc lá, ông Đào Thế Sơn, chuyên gia kinh tế, giảng viên Đại học Thương mại cho biết, giá trung bình một bao thuốc lá nhãn hiệu phổ biến tại Việt Nam chỉ bằng 1/3 so với giá bình quân của tất cả quốc gia, được cho là thấp nhất trên thế giới.

Việt Nam dù không phải là nước phát triển nhưng tỷ lệ người hút thuốc lá đứng thứ 15 trên thế giới.

Xem thêm: 

Người hút thuốc lá điện tử có thể ung thư phổi vì… vitamin E

Thuốc lá điện tử liên quan đến 5 ca tử vong ở Mỹ, nghi ngờ là nguyên nhân bùng phát dịch bệnh phổi

Bộ Y tế thông tin, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành tại Việt Nam có xu hướng giảm. Từ 2015, tỷ lệ này là 45,3%, đến năm 2020 đã giảm xuống 42,3%. Điều đáng chú ý là tỷ lệ hút thuốc ở nữ giới, theo điều tra giai đoạn 2015-2020 lại có xu hướng gia tăng, dẫn đến tỷ lệ hút thuốc lá chung tại Việt Nam tăng 18% so với 2020.

Việc hút thuốc xảy ra cao nhất ở nhóm người nghèo nhất. Do giá thuốc lá rẻ, dẫn đến những người có thu nhập thấp và nhóm thanh thiếu niên có cơ hội tiếp cận, sử dụng nhiều. Vì vậy, tỷ lệ tử vong do hút thuốc lá ở hai nhóm người này cao.

Đồng quan điểm, TS. Angela Pratt, Trưởng đại diện Văn phòng WHO tại Việt Nam: "Giá thuốc lá ở Việt Nam rẻ đến mức khó tin, đồng nghĩa với việc giá cả không phải là rào cản đối với giới trẻ trong hình thành thói quen hút thuốc lá".

Theo đại diện WHO, cần thay đổi điều này và làm cho việc hút thuốc ở người trẻ trở nên khó khăn hơn. Tăng thuế thuốc lá là cách nhanh nhất và tiết kiệm chi phí nhất để đạt được điều này.

Phải tăng thuế thuốc lá như thế nào?

Ông Hồ Hồng Hải, Phó Vụ trưởng Pháp chế, Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết, ước tính ở nước ta có khoảng 15,6 triệu người hút thuốc, người dân bỏ ra 49.000 tỷ đồng/năm để mua thuốc lá.

Giá thuốc lá ở Việt Nam hiện tương đương Campuchia, Lào, thấp hơn nhiều so với Singapore, Malaysia... cùng nhiều nước trong khu vực.

Ông Đào Thế Sơn cho biết, nguyên nhân chủ yếu của tỷ lệ hút thuốc lá còn cao là do thuế đối với mặt hàng này còn rất thấp.

Theo báo cáo năm 2021 về chỉ số thuế thuốc lá của Liên minh phòng chống thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA), giá mặt hàng này tại Việt Nam ngày càng rẻ so với thu nhập đầu người. Chỉ số giá thuốc lá tính theo phần trăm thu nhập quốc gia đầu người giảm từ 11,4% (năm 2000) xuống còn 3,04% (năm 2019). Điều này có nghĩa là giá thuốc lá ngày càng rẻ so với thu nhập của người dân và sức mua gia tăng.

Tỷ trọng thuế thuốc lá tính theo giá bán lẻ chiếm 38,8%, thấp hơn so với các quốc gia có thu nhập trung bình (59%), bằng một nửa của hầu hết nước ASEAN như Thái Lan, Singapore, Indonesia.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Ngân hàng Thế giới khuyến cáo, tỷ trọng thuế thuốc lá trên giá bán lẻ phải đạt từ 75% mới thực sự tác động giảm tiêu dùng. Hai tổ chức này cũng nhận định, giá và thuế là một trong những chính sách quan trọng nhất để kiểm soát tiêu dùng thuốc lá, vai trò 50% trong giảm hút thuốc.

Phần còn lại là tác động từ các biện pháp như thực thi môi trường không khói thuốc, in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh, truyền thông tác hại, cấm quảng cáo thuốc lá và hỗ trợ cai nghiện.

Theo WHO, trung bình khi giá thuốc lá tăng 10% sẽ làm giảm khoảng 4% tỷ lệ sử dụng thuốc lá tại các nước có thu nhập cao và 5% tại các nước có thu nhập trung bình/thấp.

Đồng quan điểm, ông Sơn cho rằng, để giảm tỷ lệ hút thuốc, nhiều nước có xu hướng chuyển dịch từ thuế tỷ lệ sang thuế tuyệt đối hoặc hỗn hợp. Trên thế giới, số lượng quốc gia áp dụng thuế tỷ lệ ngày càng giảm và có xu hướng chuyển đổi sang hệ thống thuế tuyệt đối hoặc thuế hỗn hợp (tính cả thuế tỷ lệ và thuế tuyệt đối).

Thuế tuyệt đối áp dụng một mức thuế đồng nhất trên tất cả bao thuốc lá, qua đó giảm giảm khả năng người hút thuốc chuyển sang các nhãn hiệu rẻ hơn, hỗ trợ tác động của chính sách thuế tới sức khỏe cộng đồng tốt hơn. Cách đánh thuế này cũng giảm sản phẩm thuốc lá giá rẻ, giảm sự tiếp cận và sử dụng của thanh thiếu niên.

Theo các chuyên gia, thuế tuyệt đối có xu hướng dẫn đến tăng giá cao hơn. Cách đánh thuế này dễ quản lý và dễ dự đoán về mức thu ngân sách, từ đó hỗ trợ thu thuế và tuân thủ thuế.

Thuế tuyệt đối cũng ít chịu sự thao túng giá của nhà sản xuất, giảm nguy cơ chuyển giá giữa nhà sản xuất và công ty phân phối, dẫn đến các dòng doanh thu thuế ổn định và dễ đoán hơn.