Cách đây 71 năm, khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp bước vào giai đoạn quyết liệt, ngày 15/7/1950, thực hiện Chỉ thị của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng Đoàn thanh vận Trung ương thành lập Đội Thanh niên xung phong công tác Trung ương đầu tiên để phục vụ chiến dịch biên giới với 225 đội viên.
Đến tháng 10/1950, Đội Thanh niên xung phong công tác thứ hai được thành lập gồm 1.737 đội viên và sau một thời gian ngắn Đội đã phát triển lên 3.000 đội viên. Đầu năm 1950, Bác Hồ giao đồng chí Vũ Kỳ củng cố lại và phát triển thành Đoàn Thanh niên xung phong Trung ương với 10.000 đội viên. Nhiệm vụ chủ yếu là: Xung phong làm mọi việc, phục vụ kháng chiến cho đến ngày thành công.
Nữ Thanh niên xung phong giải phóng miền Nam tải thương
Tháng 12/1953 mặt trận Điện Biên Phủ hình thành, Đoàn Thanh niên xung phong Trung ương cùng bộ đội công binh, dân công hỏa tuyến sửa chữa, mở rộng, làm mới hàng ngàn cây số cầu đường; các thác trên sông Đà, sông Nậm, sông Mã được khai phá; Các đoàn vận tải bằng ô tô, xe đạp thồ, ngựa thồ, gánh bộ, thuyền gỗ, thuyền nan từ các miền đều tập trung hướng về Điện Biên Phủ. Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, Thanh niên Xung phong còn phụ trách “nhiệm vụ quan trọng” của chiến dịch, đó là xây dựng hệ thống kho tàng, trạm trại, bốc vác, vận kho. Anh em làm nhiệm vụ với tinh thần trách nhiệm và ý thức kỷ luật rất cao.
Khi miền Bắc hoàn toàn giải phóng, Đoàn Thanh niên xung phong Trung ương chuyển sang làm nhiệm vụ tiếp quản Thành phố Hà Nội, Hải Phòng, tham gia hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục và phát triển kinh tế - xã hội. Để đáp ứng kịp thời yêu cầu phục vụ tiền tuyến của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ngày 21/6/1965, Thủ tướng Chính phủ ra Chỉ thị thành lập Đội Thanh niên xung phong chống Mỹ cứu nước.
Từ đó, 34.058 thanh niên hăng hái tham gia Thanh niên xung phong chống Mỹ, làm nhiệm vụ giao thông vận tải: Đảm bảo giao thông thông suốt ngày đêm trên 3.000 km đường; Rà phá bom mìn, làm cầu, làm ngầm, san lấp hố bom.
Ngày 30/4/1975, miền Nam giải phóng, đất nước thống nhất, bước vào thời kỳ mới, khắc phục hậu quả chiến tranh, xây dựng đất nước tiến lên, sánh vai cùng các nước trong khu vực.
Đáp lời kêu gọi của Đảng bộ thành phố và đồng chí Võ Văn Kiệt, ngày 28/03/1976, lực lượng Thanh niên Xung phong Thành phố Hồ Chí Minh được thành lập, hàng vạn thanh niên thành phố hăng hái tiến ra ngoại thành và các vùng kinh tế mới, tuyên chiến với đói nghèo, xây dựng lại cuộc sống mới cho người dân. Khi chiến tranh biên giới Tây Nam nổ ra, một bộ phận Thanh niên Xung phong thành phố lại lên đường phục vụ chiến đấu, bảo vệ biên cương của Tổ quốc.
Đáp ứng nguyện vọng tha thiết của hàng chục vạn cựu Thanh niên Xung phong cả nước, được Chính phủ cho phép, ngày 19/12/2004, Hội Cựu Thanh niên Xung phong Việt Nam được thành lập. Đây là sự kiện có ý nghĩa quan trọng thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với các thế hệ Thanh niên Xung phong Việt Nam, mở đầu cho các Hội Cựu Thanh niên Xung phong địa phương ra đời.
