1. Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa nói về điều gì?
Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa là một trong những chủ đề quan trọng của ca dao Việt Nam. Chùm ca dao này thường diễn tả nỗi niềm đau khổ, chua xót, cay đắng cùng tình cảm yêu thương, thủy chung… của người dân trong xã hội cũ. Qua đó, không chỉ thể hiện tâm tư mà còn tôn lên nét đẹp trong tâm hồn của người lao động xưa.
Ngoài ra, một số bài ca dao than thân còn lên án, tố cáo các thế lực phong kiến đã chà đạp lên quyền sống, quyền được yêu thương, hạnh phúc của con người.
2. Ca dao than thân thường là lời của ai?
Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa thường là lời giãi bày của những kiếp người lầm than, của quần chúng lao động thuộc tầng lớp dưới, bị phụ thuộc trong xã hội như người làm thuê, người nông dân, người con gái bị ép duyên, người bị phụ bạc…
3. Ca dao than thân
Người dân thấp cố bé họng, có thân phận thấp trong xã hội cũ thường phải chịu nhiều đau khổ cả về thể chất lẫn tinh thần. Nỗi niềm này đã được gửi gắm qua những câu ca dao than thân hay những bài ca dao than thân.
3.1 Những câu ca dao than thân
- Ngồi buồn quăng đá xuống sông
Quăng đá đá nổi, quăng bông bông chìm.
- Con cò lặn lội bờ sông,
Muốn lấy vợ đẹp mà không có tiền.
- Thân em như giếng giữa đàng
Người khôn rửa mặt người phàm rửa chân.
- Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
- Ngồi buồn vọc nước giỡn trăng
Nước xao trăng dợn biết là về đâu.
- Ra đường trông thấy tơ người
Về nhà trông thấy chỉ tôi tôi buồn.
- Tiếc nồi cơm trắng để ôi
Tiếc con người lịch mà soi gương mờ.
- Cha đời cái áo rách này
Mất chúng, mất bạn vì mày áo ơi!
- Một mình ấm lạnh cho xong
Hai hơi thêm nực hai lòng thêm lo.
- Giơ tay em hứng sương trời,
Rửa làm sao sạch những lời thị phi?
- Hết mùa áo rách quần hư
Tính đi tính lại chẳng dư xu nào.
- Anh ở đợ ba năm, không tiền dư ăn miếng kẹo,
Em lại thân nghèo, chọc ghẹo làm chi?
- Trách duyên trách số lỡ làng
Cầm gương gương tối, cầm vàng vàng phai.
- Qua cầu than thở cùng cầu
Cầu bao nhiêu nhịp dạ sầu bấy nhiêu.
- Buồn chiều, buồn cả sáng mai
Một ngày đằng đẵng là hai cơn buồn.
- Buồn trông chênh chếch sao mai
Sao ơi sao hỡi nhớ ai sao mờ.
- Phụ mẫu cưới em về, có vòng vàng chuỗi hột
Anh mê cờ bạc, lột bán sạch trơn.
- Mênh mông sông rộng cồn dài
Suốt đêm lặn hụp nghèo hoài anh ơi!
- Hai chân đạp đất giòn giòn
Ruột đau nỗi ruột, gan mòn nỗi gan.
- Chẳng qua số phận long đong
Cột trâu trâu đứt, cột tròng tròng trôi.
- Con cò đậu cọc cầu ao
Ăn sung sung chát, ăn đào đào chua.
- Ai ơi thương kẻ mồ côi
Như bèo mặt nước, biết trôi bến nào.
- Bởi nghèo ở xó chuồng heo
Phải chi có của họ theo họ nhờ.
- Bây giờ tui biết phận tui
Chỉ là cơm nguội phòng khi đói lòng.
- Trách trời sao ở chẳng phân
Làm chi ngập lụt, cho dân cơ hàn.
- Tay thì dắt mũi con bò
Đầu đội mớ củi, tay mò nắm rong.
- Cuộc đời thằng ở, con sen
Đã đói đã rách, lại hèn tấm thân.
- Vô duyên mua phải gương mờ
Bao giờ gương vỡ mà mua gương lành.
- Tổ cha cái nợ phong trần
Không vay mà trả, cực thân thế này!
- Cũng thì phát rẫy một bên
Bắp nẫu ra trái, bắp mình quên trổ cờ.
- Bơ vơ, ớ bạn bơ vơ
Nơi thương không có, nơi chờ cũng không.
- Bán thân đổi mấy đồng xu
Thịt xương vùi gốc cao su mấy tầng.
- Đi buôn bữa lỗ bữa lời
Ra câu giữa vời bữa có bữa không.
- Thân hỡi thân thân sao lận đận
Mình trách mình thời vận đảo điên.
- Anh tới nhà em ăn cơm với cá
Em tới nhà anh ăn rau má, lá lang.
- Ai đưa tôi đến chốn này
Bên kia nhà xác, bên này nhà điên.
- Đời ở đợ ít no nhiều đói
Thiếu bạc tiền dư giả đòn roi.
- Xa quê có lúc quay về
Mà sao nghèo mãi chưa hề buông tha.
- Ấy ai phòng ấm nệm êm
Để tôi riêng tủi ngoài hiên gió lùa.
- Sớm ngày quảy gánh đi ra
Vừa đói vừa mệt như ma hớp hồn.
- Phận già cơm hẩm rau dưa
Già quen việc nặng, già ưa nâu sồng.
- Khổ thay cái kiếp tôi đòi
Đầu chày đít thớt ngồi xơi một mình.
- Cực lòng mẹ lắm con ơi,
Một con chim chích, biết mấy nơi đan lồng.
- Quanh năm nhút chuối, vại cà
Lưng còng long mỏi, cháy da sém mày.
- Sa cơ nên phải lụy cơ
Thuyền buôn lỡ chuyến, lửng lơ đầu ghềnh.
- Thảnh thơi tủi phận riêng mình
Vợ con xa vắng, gia đình vỡ tan.
- Trai cày chưa vợ chưa con
Cơm nguội sáng không có, biểu cày bừa ngon được à?
- Trách thân trách phận rằng hèn
Lánh mình như thể ngọn đèn lánh mưa.
- Bao giờ cho hết tháng ba,
Bồ nông no ấm ở nhà nghỉ ngơi.
- Số khó làm chẳng nên giàu,
Bắt ốc nước lớn hái rau lở bờ.
- Khổ chi khổ lắm bớ trời
Chính giữa đòn gánh, hai đầu hai ki.
- Tháng lương được có ba hào,
Thúng than trên đầu nặng lắm con ơn!
3.2 Những bài ca dao than thân
- Trèo lên cây khế nửa ngày
Ai làm chua xót lòng này khế ơi!
Mặt trăng sánh với mặt trời
Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng
Mình ơi có nhớ ta chăng?
Ta như sao vượt chờ trăng giữa trời!
- Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay
Ai làm cho bể kia đầy?
Cho ao kia cạn, cho gầy cò con?
- Thương thay thân phận con tằm
Kiếm ăn được mấy phải nằm nhả tơ
Thương thay lũ kiến li ti
Kiếm ăn được mấy phải đi tìm mồi
Thương thay hạc lánh đường mây
Chim bay mỏi cánh biết ngày nào thôi
Thương thay con cuốc giữa trời
Dầu kêu ra máu có người nào nghe.
- Cái cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo đưa chồng, tiếng khóc nỉ non
Nàng về nuôi cái cùng con
Để anh đi trẩy nước non Cao Bằng
Ở nhà có nhớ anh chăng?
Để anh kể nỗi Cao Bằng cho nghe.
5. Cùng nhau một bọn đi thi
Kẻ thì đỗ trạng người thì về không
Cùng nhau một bọn má hồng
Kẻ đã có chồng người vẫn nằm trơ.
- Bèo than phận bèo nằm trên mặt nước
Mướp than phận mướp bắc ngọn leo giàn
Lang than phận lang dứt lên trồng xuống
Muống than phận muống ngắt ngọn nấu canh
- Con cò bay bổng bay la
Bay từ của miếu bay ra cánh đồng
Cha sinh mẹ đẻ tay không
Cho nên bay khắp tây đông kiếm mồi
Trước là nuôi cái thân tôi
Sau nuôi đàn trẻ nuôi đời cò con
- Phận hèn nhiều nỗi lênh đênh
Kể sao cho hết phận mình khúc nhôi
Cầm bằng nước chảy bèo trôi
Trời mưa nước úng, bèo ngồi đầu sen.
- Trời ơi, có thấu tình chăng
Tôi đi làm mướn tàn trăng mới về
Gặp phải đứa ác mới ghê
Tôi làm nó chẳng có hề tính công
Một tháng trả được mấy đồng
Không đủ nấu cháo cho chồng con ăn
Nó vắt chày ra nước ròng ròng
Miếng ăn cất kĩ, chớ hòng mon men
Hứng tay dưới, vắt tay trên
Rán sành ra mỡ, bon chen từng đồng.
- Canh nông, sớm tối ngoài đồng
Suốt ngày cặm cụi, chổng mông lên trời
Bữa ăn như bữa vét nồi
Đói cào đói rã, mồ hôi ướt đầm
Sống gì sống tối sống tăm
Khổ ngày khổ tháng khổ năm khổ đời
Bắc thang lên hỏi Phật Trời
Cớ sao lại để kiếp người đắng cay.
- Vì ai nên có xống thâm
Vì ai có quả có mâm bán hàng
Vì ai nên nỗi dở dang
Vì ai mà phải lạc đàn sa cơ
Sa cơ nên phải lụy cơ
Lạc thành nên phải bơ vơ ngoài thành.
- Dốc lòng với bạn ai ngờ biển cạn thành sông
Hiu hiu gió thổi mùa đông
Thiếp có chồng chàng chưa có vợ thảm thiết vô cùng trời ơi.
- Tháng Giêng, tháng Hai, tháng Ba, tháng Bốn, tháng khốn, tháng nạn
Đi vay đi dạm được một quan tiền
Ra chợ Kẻ Diên
Mua một vác tre
Về che cái quán
Ai thù ai oán
Đốt quán tôi đi
Tôi thương cái cột
Tôi nhớ cái kèo
Tôi thương cái cửa
Bạn nghèo gặp nhau…
- Bốn bề công nợ eo sèo
Chỉ vì một nỗi tôi nghèo mà thôi
Tôi làm tôi chẳng có chơi
Nghèo đâu nghèo mãi trời ơi hỡi trời.
- Chiều chiều ra đứng bờ sông
Sông xa xa tít cho lòng em đau
Vì ai đứng tủi ngồi sầu
Vì ai chờ đợi bấy lâu mỏi mòn.
- Xúc tro đổi cốm kiếm lời
Bơi xuồng nước ngược một đời gió mưa
Phận nghèo không đất trồng dưa
Quanh năm làm mướn, đổi tro qua ngày.
- Khen ai khéo thắt đôi quang
Khéo đan đôi rổ cho nàng đi buôn
Đi buôn rổ rách, sàng hư
Về nhà tính lại không dư đồng nào.
- Chúa ăn cá bống, cá thiều
Phận tôi hạt muối để chiều khô khan
Chúa mặc áo lát áo đan
Thân tôi miếng giẻ vá ngang vá chằng.
- Sáng mai mang cuốc ra vườn
Cuốc kêu, cuốc hát bên cồn hu ha
Cuốc kêu tiếng nhỏ tiếng to
Nửa thương phần cuốc, nửa lo phận mình.
- Nói ra kham khổ quá chừng
Cái áo thì đỏ quạch, cái quần thì đen thui
Anh em mình thật đáng làm sui
Bởi anh bị bóp họng, bởi tui bị bóp hầu.
- Quanh năm vất vả làm ăn,
Thuế ao thuế ruộng thuế thân thuế vườn,
Ngày làm dạ đã không yên,
Đêm nằm sốt ruột trống dồn thâu canh,
Thân người ngày một mỏng manh,
Quan trên quỷ dữ vẫn rình ở bên.
- Bây giờ đã chín mười giờ
Đã tầm nhà máy mà chưa thấy chàng
Trông ra nhà máy rõ ràng
Thấy chàng đun bếp dọn bàn rửa xoong
Ngày công chết đói đã xong
Lại thêm một buổi không công hầu người
Ăn thì gạo mục cá khô
Ngày mười hai tiếng đồng hồ đội than.
- Hòn Gai, Cẩm Phả, Đông Triều
Cuộc đời phu mỏ đói nghèo đắng cay
Giam chân chốn sở than này
Thân con ắt bón gốc cây giữa rừng.
- Khen ai khéo đặt cái nghèo
Kém ăn kém mặc, kém điều khôn ngoan
Bây giờ chẳng có bạn vàng
Cho nên đổ cả khôn ngoan cho người
Nhà giàu nói một hay mười
Nhà khó nói chẳng được lời nào khôn
Nhà nghèo như giỏ thủng trôn
Nhà giàu như bạc bỏ hòm xưa nay
Nghèo đâu nghèo mãi thế này
- Mất chúng mất bạn vì nay tội nghèo
Bốn bề công nợ eo xèo
Chỉ vì một nỗi tội nghèo mà thôi
Tôi làm, tôi chẳng có chơi
Nghèo sao nghèo mãi, trời ơi hỡi trời.
- Tìm vào đến mỏ Hòn Gai
Xin làm phu mỏ ở ngay dưới hầm
Cuộc đời vất vả âm thầm
Mông Dương, Cẩm Phả, Hà Lầm đều qua.
- Ngày ngày anh vẫn đi làm,
Đi qua nhà máy nhặt ngầm bù loong
Đem về anh bỏ vào hòm,
Bắc cân bắc lạng còn non một vài
Cẩm Phả xem thợ nào tài,
Thì anh kéo nhẫn, hoa tai cho nàng,
Người ta kéo bạc kéo vàng,
Anh nay kéo xích sắt cho nàng, nàng ơi!
4. Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa ngắn nhất
Những câu ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa dưới đây tuy ngắn gọn nhưng vẫn có khả năng truyền tải một cách đầy đủ nỗi niềm, tâm tư, tình cảm của con người trong xã hội cũ. Nếu bạn quan tâm đến chủ đề này thì có thể tham khảo những gợi ý sau.
- Ước gì sông rộng một gang
Bắc cầu dải yếm để chàng sang chơi.
- Bầu ơi thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
- Yêu nhau như thể tay chân
Anh em hòa thuận hai thân vui vầy.
- Lên non mới biết non cao,
Nuôi con mới biết công lao mẹ, thầy.
- Bé thì nhờ mẹ, nhờ cha,
Lớn lên nhờ vợ, lúc già nhờ con.
- Đố ai đếm được lá rừng,
Đố ai đếm được mấy tầng trời cao.
Đố ai đếm được vì sao,
Đố ai đếm được công lao mẹ già.
- Anh em cốt nhục đồng bào,
Vợ chồng là nghĩa lẽ nào không thương.
- Đã rằng là nghĩa vợ chồng,
Dầu cho nghiêng núi, cạn sông chẳng rời.
- Nhiễu điều phủ lấy giá gương
Người trong một nước phải thương nhau cùng.
- Em ơi chua ngọt đã từng,
Non xanh nước bạc ta đừng quên nhau.
- Qua đồng ngả nón trông đồng
Đồng bao nhiêu lúa em thương chồng bấy nhiêu.
- Cây đa lá rụng đầu đình
Bao nhiêu lá rụng thương mình bấy nhiêu.
- Vợ chồng là nghĩa cả đời
Ai ơi, chớ nghĩ những lời thiệt hơn.
- Thương nhau mấy núi cũng trèo,
Mấy sông cũng lội, mấy đèo cũng qua.
- Thân em như hạc đầu đình,
Muốn bay chẳng cất nổi mình mà bay.
- Chàng ơi phụ thiếp làm chi
Thiếp như cơm nguội đỡ khi đói lòng.
- Thân em như hạt mưa sa
Hạt xuống giếng ngọc, hạt ra ruộng cày.
- Gánh cực mà đổ lên non
Cong lưng mà chạy, cực còn chạy theo.
- Cây khô xuống nước cũng khô
Phận nghèo đi đến nơi mô cũng nghèo.
- Buồn rầu, buồn rỉ, buồn nỉ, buồn non
Buồn vì một nỗi sớm con muộn chồng.
- Cái phận nhà khó khổ thay
Ba năm giặt váy gặp ngày trời mưa.
- Phận nghèo đi bán dưa, môn
Đồng xu, cắc bạc bơi xuồng mỏi tay.
5. Ca dao than thân về người phụ nữ
Không chỉ tái hiện cuộc sống, tâm tư tình cảm của con người trong xã hội xưa, chùm ca dao than thân còn đi sâu vào số phận của những người phụ nữ. Từ đó giúp chúng ta có cái nhìn chân thực và sâu sắc hơn về những con người sống ở giai đoạn này.
Xem thêm: Tổng hợp 60 câu ca dao tục ngữ về phụ nữ - tôn vinh những 'bóng hồng' trong cuộc đời ta
- Người ta rượu sớm trà trưa
Thân em đi sớm về trưa cả đời
Lạy trời ứng nghiệm một lời
Cho em gặp được một người em thương.
- Thân em vất vả trăm bề
Sớm đi ruộng lúa tối về ruộng dâu
Có lược chẳng kịp chải đầu
Có cau chẳng kịp têm trầu mà ăn.
- Thân em cúc mọc bờ rào
Kẻ qua ngắt nhụy, người vào bẻ bông.
- Mẹ em tham gạo tham gà
Đem em gả bán cho nhà cao sang
Chồng em thì thấp một gang
Vắt mũi chưa sạch, ra đàng đánh nhau
Nghĩ mình càng tức càng đau
Trách cha trách mẹ tham giàu tham sang.
- Mẹ em tham thúng xôi rền
Tham con lợn béo, tham tiền Cảnh Hưng
Em đã bảo mẹ rằng: đừng!
Mẹ hấm mẹ hứ mẹ bưng ngay vào
Bây giờ chồng thấp vợ cao
Như đôi đũa lệch so sao cho bằng.
- Lấy chồng cho đỡ nắng mưa
Chẳng ngờ chồng lại ngủ trưa đến giờ.
- Thiếp than phận thiếp còn thơ
Lấy chồng xa xứ bơ vơ một mình.
- Phận em sao lắm dở dang
Cầm tiêu tiêu gãy, cầm đàn đứt dây.
- Thân em như trái xoài trên cây
Gió đông, gió tây, gió nam, gió bắc,
Nó đánh lúc la, lúc lắc trên cành
Một mai rơi xuống biết đành vào tay ai?
- Ru hời ru hỡi là ru
Bên cạn thì chống bên sâu thì chèo
Hai tay em vừa chống vừa chèo
Không ai tát nước đỡ nghèo một phen.
- Thân em đi lấy chồng chung
Khác nào như cái bung xung chịu đòn.
- Thân em làm tốt làm lành
Lấy chồng làm lẽ như giành thủng trôn.
- Thân em vừa đẹp vừa giòn
Thân đi làm mọn, cúi lòn khổ thay
Thân gái bến nước mười hai
Gặp nơi trong đục may ai nấy nhờ.
- Ru con con ngủ cho rồi
Mẹ ra chỗ vắng, mẹ ngồi than thân.
- Thân thiếp như cánh hoa đào
Đang tươi đang tốt thiếp trao cho chàng
Bây giờ nhuỵ rữa hoa tàn
Vườn xuân nó kém, sao chàng lại chê?
Chàng cho đôi chữ thiếp về
Dầu chàng năm thiếp, mười thê, mặc chàng
Lắm quân quan nhộn nhà hàng
Lắm nơi lịch sự hơn chàng, chàng ơi!
Chàng ngồi chàng nghĩ mà coi
Sao chàng chẳng nghĩ những hồi ngày xưa.
- Buồn riêng rồi lại tủi thầm
Một duyên, hai nợ, ba lầm lấy anh.
- Mặt trời đứng bóng thì trưa
Còn em đứng bóng lại chưa có chồng.
- Biết thuở nào con cá ra khỏi vực
Biết thuở nào hết cực thân em?
- Tay em cầm nắm nhang, cây tắt, cây đỏ
Tay em bứt ngọn cỏ, lá héo, lá khô
Tay em bồng đứa con thơ, vun nấm xoa mồ
Khổ cam phận khổ, biết khi mô cho chộ chàng.
- Mẹ mong gả thiếp về giồng
Thiếp than phận thiếp gánh gồng chẳng kham.
- Hoa ơi hoa nở làm chi
Hoa nở lỡ thì, lại gặp mùa đông
Chồng lớn, vợ bé đã xong
Chồng bé, vợ lớn trong lòng đắng cay
Dăm ba thước lụa cầm tay
Đã toan tự vẫn ở đây không về
Đẹp lòng ông cậu bà dì
Ông bà chú bác ăn gì cho ngon
Đắng này xem tựa bồ hòn
Chát này xem tựa sung non ngậm vào.
- Chờ duyên nên tuổi em cao
Nên duyên em lợt, má đào em phai.
- Thân em như thể quả đa
Gió lay rụng xuống, người ta giày vò.
- Ai ơi phải nghĩ trước sau
Đừng tham lắm của nhà giàu làm chi
Làm thì xem chẳng ra gì
Làm tất làm tả, nói thì điếc tai
Đi ngủ thì hết canh hai
Thức khuya dậy sớm, mình ai dãi dầu
Sớm ngày đi cắt cỏ trâu
Trưa về lại bảo: ngồi đâu, không đầy
Hết mẹ rồi lại đến thầy
Gánh cỏ có đầy cũng nói rằng vơi
Nói thì nói thật là dai
Lắm câu chua cạnh, đắng cay trăm chiều
Phận em là gái nhà nghèo
Lấy phải chồng giàu, ai thấu cho chăng
Nói ra đau đớn trong lòng
Chịu khổ chịu nhục suốt trong một đời.
- Thân em thẳng như cái cột buồm
Hai bên chằng kéo, sợ luồng gió Đông.
- Thùng thùng cắc cắc
Chim đậu không bắt, đi bắt chim bay.
Em thương anh vì bởi anh tài,
Tài cày tài cuốc, tài lên líp thuốc, tài cuốc vồng khoai,
Phải chi em ham lên xe xuống ngựa, đi dép đi hài
Mà anh nỡ bỏ em.
- Con quạ đen
Nó đậu hòn đá cũng đen
Em có xinh cho lắm
Đụng thằng chồng ghen cũng cực mình.
- Con thì đói khóc như ri
Chồng thì uống rượu li bì ngày đêm
Đem tiền mua lấy cái say
Hơi men giở giọng bầy nhầy bên tai
Bữa hôm cùng với bữa mai
Cua rang ốc nướng kéo dài thâu canh
Xương sông lá lốt lá chanh
Rau thơm rau húng tỏi hành chắt chiu
Trách ai không nghĩ một điều
Vợ con nheo nhóc nỡ liều uống say.
- Con nhạn xanh chắp cánh bay chuyền
Chồng em lẩy bẩy như Cao Biền dậy non
Sớm có chồng sao em muộn có con
Hẩm duyên xấu số em còn đứng không.
- Thân em như cải mùa đông
Non thì ăn ghém, có ngồng làm dưa
Thân em như đám rau dừa
Non thì cho lợn, già vơ độn chuồng.
- Xưa kia em cũng lượt là
Bây giờ áo rách hóa ra thân tàn.
- Đêm năm canh thổn thức
Ngày sáu khắc ra vào
Bớ ai ơi!
Tôi buồn riêng về phận phòng đào lẻ loi.
- Lấy chồng trước chẳng kén đôi
Từ ngày mắc phải, chẳng nguôi trong lòng.
- Có chồng mà cũng như không
Có phen say rượu đắm sông cho rồi.
- Có chồng như kiếp bị đày
Công việc đêm ngày không rảnh đôi tay.
- Dẫu em mình ngọc thân ngà
Lấy chồng Thanh Hà phải gánh phân heo.
- Làm dâu cực nhọc long đong
Khuya còn giã gạo lưng không được nằm.
- Làm dâu khó lắm em ơi
Cho ăn cơm sống chồng thôi cũng vừa.
- Ngồi mà nghĩ đứng mà suy
Vàng còn bán xắn huống gì thân em.
- Chồng em đi đến ải lao
Việc thì không có, lao đao chạy về.
- Thân em như chiếc nón cời,
Bung vành đứt đoác, chịu đời nắng mưa.
- Sao ba đã đứng ngang đầu
Em còn ở mãi làm giàu cho cha
Giàu thì chia bảy chia ba
Phận em là gái được là bao nhiêu.
- Chém cha cái số long đong
Xuân đà quá lứa mà chồng chẳng ưa
Một mình đi sớm về trưa
Than thân lắm nỗi ngẩn ngơ vì chồng
- Thân em như gốm Thanh Hà,
Như chiếu Bàn Thạch trải đà khắp nơi
6. Ca dao than thân về tình yêu đôi lứa
Trong chùm ca dao than thân, tình yêu đôi lứa cũng là một trong những chủ đề rất được quan tâm. Nếu bạn có hứng thú, hãy thử tham khảo ngay những gợi ý dưới đây.
Xem thêm: 80+ Câu ca dao, tục ngữ về tình yêu đôi lứa khắc họa những mối tình giản đơn, bình dị
- Sông sâu cá lội mất tăm
Chín tháng cũng đợi, một năm cũng chờ
Chờ anh chờ ngẩn chờ ngơ
Chờ hết mùa mận, mùa mơ, mùa đào
Chờ anh cho tuổi em cao
Cho duyên em muộn, má đào em phai.
- Thấy anh em cũng muốn theo
Em sợ anh nghèo, anh bán em đi
Lấy anh em biết ăn gì?
Lộc sắn thì chát, lộc si thì già
Lấy anh không cửa, không nhà
Không cha không mẹ, biết là cậy ai?
- Sông sâu biết bắc mấy cầu
Khi thương thì anh thương vội
Khi sầu anh để lại cho em.
- Bởi vì con heo nên phải đèo khúc chuối
Bởi vì con muỗi nên phải thả màn loan
Bởi vì chàng nên thiếp phải chịu đòn oan
Phụ mẫu nhà đay nghiến, thế gian chê cười
- Trách trời sao vội mưa giông,
Trách em sao vội lấy chồng bỏ anh.
- Cách nhau một bức rào thưa
Tay chùi nước mắt, tay đưa miếng trầu.
- Vì ai cho thiếp võ vàng
Vì chàng, tư lự hoa tàn nhị rơi
Cực lòng thiếp lắm chàng ơi
Biết rằng lên ngược xuống xuôi đàng nào?
- Cây rầu thì lá cũng rầu
Anh về anh để mối sầu cho ai.
- Dậm chân, đấm ngực, kêu trời
Vợ chồng chưa mấy năm trời đã xa
Ngàn trùng xứ lạ xót xa,
Cái đời lính mộ khổ là biết bao!
- Anh ơi duyên phận lỡ làng,
Xin anh để tiếng phi thường cho em.
Ước gì kẻ lạ người quen,
Gần xa nhắc đến chồng em anh hùng.
Thu đông lệ nhỏ đôi dòng,
Anh đi em ngỏ tấm lòng cùng anh.
- Chung thuyền mà chẳng chung duyên
Càng như đốt ngọn lửa phiền
Làm cho đây phải oan khiên khóc thầm.
- Tháng giêng xuân tuyết mau mưa
Nhớ chàng những lúc sớm trưa vui cười
Tháng hai hoa đã nở rồi
Nhớ chàng em phải đứng ngồi thở than
Tháng ba nắng lửa mưa dầu
Nhớ chàng em những âu sầu chả tươi
Tháng tư sấm giục mưa rơi
Nhớ chàng thơ thẩn ra chơi vườn cà
Tháng năm gặt hái rồi rà
Nhớ chàng như thể nhớ hoa trên cành.
- Cũng mang lấy tiếng sớm chồng
Mười đêm ấp những giường không cả mười.
- Hồi nào vịn vế kề vai
Bây giờ anh bỏ trần ai một mình.
- Ai phụ tôi đất trời chứng giám
Phận tôi nghèo đâu dám phụ ai
Tưởng giếng sâu tôi nới sợi dây dài
Ngờ đâu giếng cạn, tiếc hoài sợi dây.
- Người về chăn gối có đôi
Để tôi gối chiếc lẻ loi một mình.
- Nhà giàu ngồi mát bát vàng
Nàng tham chốn ấy anh sang làm gì
Xưa kia nói nói thề thề
Cá trê chui ống lọt về giếng khơi
Mới hay lấy vợ trên đời
Chẳng tại trời, tại không tiền nằm không
Dù em nên vợ nên chồng
Con bế con bồng nghĩ lại duyên xưa
Trời có mây mà chẳng có mưa
Sao em lại nỡ đong đưa với tình?
Mới hay duyên nợ ba sinh
Nhà giàu cướp cả cái tình đôi ta
Anh chẳng trách mẹ trách cha
Trách đời chênh lệch hóa ra thế này!
- Con chim bị ná, con cá bị câu
Anh với em ý hợp tâm đầu
Hai bên cha mẹ là sầu đôi ta.
- Con cò lặn lội bờ sông
Ngày xuân mòn mỏi má hồng phôi pha
Em về giục mẹ cùng cha
Chợ trưa, dưa héo nghĩ mà buồn tênh.
- Áo ngắn chẳng đắp kín chân
Sao anh bội bạc muôn phần anh ơi.
- Có võng mà chẳng có đòn
Có chồng mà chẳng có con để bồng.
- Đêm nằm mê gác tay qua
Giường không chiếu lạnh, lụy sa hai hàng.
- Nước xuôi con cá lội ngược
Nước ngược con cá vượt theo
Anh than với em, thân phận anh nghèo
Gá duyên chồng vợ, chẳng khác bọt bèo trôi sông.
- Trách thân mà lại giận trời,
Trách chàng quân tử ở ra người thờ ơ.
Phòng không để thiếp đợi chờ,
Năm canh vò võ những là thở than.
Nào khi họp mặt chén vàng,
Non nguyền biển hẹn tưởng chàng chẳng quên.
Ai ngờ ra dạ bạc đen,
Say bên nhan sắc bỏ bên ngãi tình.
Để cho em vò võ một mình,
Tương tư khắc khoải, bệnh thất tình đầy vơi.
Trách thân mà lại giận trời.
- Thân em như thể cánh bèo
Ngược xuôi, xuôi ngược theo chiều nước trôi
Thân anh cùng đất cuối trời
Nước ngược ta lên ngược nước, nước xuôi ta xuôi cùng.
- Đêm qua ngỏ cửa chờ chồng
Đêm nay ngỏ cửa, gió đông lọt vào.
- Bạc chi mà bạn kêu ra rằng bạc
Chim kêu suối ngọt, ngọn đèn lưu ly
Thiếp chờ chàng đã bốn con trăng ni
Chàng không lai vãng, nên thiếp ra đi lấy chồng.
- Ông trăng khuyết, ông trăng lại tròn
Gái tơ quá lứa, mất giòn, không xinh
Vẳng tai nghe lời nói hữu tình
Chim lồng không lẽ cất mình bay cao
Gớm ghê thay cái số huê đào
Cởi ra thời khó, buộc vào như chơi
Chàng Thúc sinh quen thói bốc trời
Trăm nghìn đổ một trận cười như không
Chường vô chăn gối loan phòng
Thiếp tôi ra tựa cái bóng đèn chong đêm dài
Vả thiếp tôi nay phận gái nữ hài
Thấy chàng quân tử tài trai anh hùng
Gương bạch Nhật sánh với quạt thanh phong
Sao chàng chẳng tới cái tiết mùa đông lạnh lùng
Chường nằm đâu nhủ thiếp tôi cùng.
- Đêm khuya anh thức dậy xem trời
Thấy sao Nguyệt Bạch
Ngó xuống lòng rạch
Thấy con cá chạch đỏ đuôi
Nước chảy xuôi con cá buôi lội ngược
Nước chảy ngược con cá nược rượt theo
Anh than với em rằng số phận anh nghèo
Đũa tre đâu dám sánh đèo với đũa mun.
- Chiều chiều ra đứng ngõ sau
Sông sâu nước chảy ruột đau từng hồi
Tội tình thiếp lắm chăng ơi!
Trầu ăn không đỏ vì vôi quệt già
Đêm nằm tủi phận trách ta
Trách vì căn số nên xa nghĩa chàng
Bấy lâu tưởng lấp suối vàng
Suối vàng không lấp, lấp đàng nghĩa nhân
- Ai làm nên nỗi nước này
Vợ ở đàng này, chồng lại đàng kia.
- Bướm bay hoài, không đậu vườn hoa
Hay là anh thấy mẹ cha em nghèo
Dang tay với chẳng tới kèo
Bổn phận em nghèo lấy chẳng đặng anh.
- Sáng mai mất cái rế, xế mất cái nồi
Thân anh chưa vợ khổ đời quá đi.
- Lênh đênh duyên nổi phận bèo
Tránh sao cho khỏi nước triều đầy vơi.
- Người ta sang sông, em cũng sang sông,
Người ta sang sông thành được vợ chồng,
Em sang không rồi lại xách nón về không,
Trước là thẹn thùng với bầu bạn, sau luống công ông chèo đò.
- Mang danh là gái có chồng
Mười đêm em những nằm không cả mười
Nói ra thì sợ chúng bạn cười
Má hồng đỏ quá thiệt đời xuân xanh.
- Trông chồng mà chẳng thấy chồng
Đã đành một nỗi má hồng vô duyên.
Trong kho tàng ca dao Việt Nam, ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa chiếm một vị trí hết sức quan trọng. Chúng không chỉ chứa đựng giá trị văn học mà còn là tấm gương phản ánh hiện thực cuộc sống, phản ánh nét đẹp trong tâm hồn của con người xưa.
Sưu tầm
Nguồn ảnh: Internet
