Mục lục
Thơ ca dân gian gắn bó với người dân Việt Nam qua bao thế hệ. Ngoài thể hiện chữ hiếu đạo, tình nghĩa anh em, còn tình cảm đôi lứa từ thuở chớm yêu, tình nghĩa vợ chồng qua những câu chữ mộc mạc nhưng ý nghĩa sâu sắc.
1. Thơ ca dân gian thuở mới yêu
'Trai khôn dựng vợ, gái lớn gả chồng' là điều tự nhiên mà hầu hết ai cũng trải qua. Những bài thơ ca dân gian đã thể hiện tình cảm lứa đôi thuở mới yêu với bao nhiêu cảm xúc ngọt ngào, ước mơ về tương lai hạnh phúc. Từng câu thơ như lời tỏ tình bình dị nhưng chứa đựng tình cảm chân thành dành cho đối phương.
- Yêu nhau trầu vỏ cũng say,
Ghét nhau cau đậu đầy khay chẳng màng. - Cô kia chèo lái một mình
Cho anh chèo với cho mình có đôi. - Chừng nào đá nổi vông chìm
Muối chua, chanh mặn, mới tìm được em. - Nhớ ai bổi hổi bồi hồi
Như đứng đống lửa như ngồi đống rơm - Em về anh mượn khăn tay
Gói câu tình nghĩa lâu ngày sợ quên. - Thương em tình gởi trong mơ
Nhớ em rạo rực như bờ sóng xô. - Thương em bổ gật, bổ gò,
Như ta bổ bão, như cờ bổ nam. - Chèo mau cho thiếp gặp chàng
Hai ta hiệp lại cho thành một đôi. - Cơm ăn ba chén lưng lưng
Uống nước cầm chừng để dạ thương em. - Muốn ăn cơm trắng cá kho,
Trốn cha, trốn mẹ, xuống đò cùng anh. - Chiều chiều không cắt mà đau,
Cách em một phút ruột rầu như dưa. - Ngó lên đám bắp trổ cờ,
Chuối kia đúng vóc, anh chờ duyên em. - Hai ta chung một chuyến đò,
Trông cho rảnh khách trao cho miếng trầu. - Chim quyên xuống suối tha mồi,
Thấy em lao khổ, anh ngồi sao yên. - Anh như núi, em như khuy,
Như mây với núi, biệt ly không đành. - Mẹ già anh ở nơi nao?
Để em tìm vào hầu hạ thay anh. - Đôi ta thương mãi nhớ lâu
Như sông nhớ nước, như cành dâu nhớ tằm.
- Bắc thang lên hái hoa vàng,
Vì ai cho thiếp biết chàng từ đây! - Phải duyên phải kiếp thì theo,
Giàu ăn khó chịu lo gì mà lo. - Bến em có gốc dừa tơ,
Đêm trăng em đứng em chờ đợi ai. - Chăn kia nửa đắp nửa hờ,
Gối kia nửa đợi, nửa chờ duyên em. - Yêu nhau cởi áo cho nhau,
Về nhà mẹ hỏi, qua cầu gió bay. - Hôm qua tát nước đầu đình
Bỏ quên chiếc áo trên cành hoa sen
Em bắt được thì cho anh xin
Hay là em để làm tin trong nhà - Yêu nhau trao một miếng trầu
Giấu thầy giấu mẹ đưa sau bóng đèn
Anh ăn trầu ấy cho quen
Mai đây, em cứ sau đèn em đưa. - Hỏi xa anh lại hỏi gần,
Hỏi em phỏng độ đương xuân thế nào.
Thấy em là gái má đào,
Lòng anh chỉ muốn ra vào kết duyên. - Cô kia cắt cỏ một mình,
Cho anh cắt với chung tình làm đôi.
Cô còn cắt nữa hay thôi,
Cho anh cắt với làm đôi vợ chồng - Chợ chiều nhiều khế ế chanh,
Nhiều con gái tốt nên anh chàng ràng.
Chàng ràng như ếch hai hang,
Như chim hai ổ như nàng hai nơi. - Gặp đây anh nắm cổ tay,
Buông ra, em nói lời này thở than.
Châu Trần chớ vội bắc ngang,
Xa xôi vượt mấy ngày đàng nên quen.
Tơ hồng chỉ thắm là duyên,
Dẫu bao giờ gặp thì nên bấy giờ. - Ai về đằng ấy hôm mai,
Gửi dăm cái nhớ, gửi vài cái thương.
Gửi cho đến chiếu đến giường,
Gửi cho đến tận quê hương chàng nằm. - Chim khôn đậu ngọn thầu dầu
Nó kêu năm tiếng em sầu năm nơi
Chàng về ngắt ngọn mồng tơi
Bắc cầu sông cái thiếp thời nên chăng
Mồng tơi bắc chả nên cầu
Chàng về chẻ gỗ bắt cầu em sang
Chỉ xanh chỉ đỏ chỉ vàng
Một trăm thứ chỉ bắt ngang đầu cầu
Nào em đã có chồng đâu
Mà anh rào trước đón sau làm gì.
Xem thêm: Top 25 bài thơ về hoa gạo tháng 3 - tiếng thơ dịu dàng, đong đầy niềm thương nhớ
2. Thơ ca dân gian về tình nghĩa vợ chồng
Bước qua giai đoạn hẹn hò các cặp đôi sẽ gây dựng hạnh phúc gia đình. Qua đó, tình nghĩa thủy chung, chịu thương chịu khó của đôi vợ chồng sau khi kết tóc se duyên đã được thơ ca dân gian Việt Nam truyền tải trọn vẹn ý nghĩa.
- Chồng ta áo rách ta thương
Chồng người áo gấm xông hương mặc người. - Anh thương em dầm nắng dãi mưa,
Cơm đùm cơm gói sớm trưa nhọc lòng. - Không chồng đi dọc đi ngang
Có chồng thì cứ một đàng mà đi - Gái thương chồng đang đông buổi chợ
Trai thương vợ nắng quái chiều hôm. - Tay bưng dĩa muối chấm gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau - Lấy chồng thì phải theo chồng
Chồng đi hang rắn hang rồng cũng đi. - Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp, gật đầu khen ngon. - Lấy chồng nghề ruộng em theo,
Chồng làm nghề biển hồn treo cột buồm. - Thương chồng nấu cháo le le
Nấu canh bông bí, nấu chè hạt sen. - Ai về ai ở mặc ai,
Thiếp như sầu đượm thắp hoài năm canh.
- Đạo nào bằng đạo phu thê
Tay ấp, má kề, sinh tử có nhau - Người ta thích lấy nhiều chồng
Tôi chỉ thích lấy một ông thật bền
Thật bền như tượng đồng đen
Trăm năm, quyết với cùng em một lòng - Thương em hồi áo mới may,
Bây giờ áo rách thay tay vá quàng.
Trăm năm duyên nghĩa vẹn toàn,
Dầu thương áo rách vá quàng cũng thương. - Anh đi em ở lại nhà,
Hai vai gánh vác mẹ già con thơ,
Lầm than bao quản nắng mưa,
Anh đi anh liệu tranh đua với đời! - Ớt nào là ớt chẳng cay
Gái nào là gái chẳng hay ghen chồng
Vôi nào là vôi chả nồng,
Gái nào là gái có chồng chẳng ghen. - Rủ nhau lên núi đốt than
Chồng mang đòn gánh vợ mang quang giành
Củi than nhem nhuốc với tình
Ghi lời vàng đá xin mình chớ quên. - Đêm đêm tưởng dạng Ngân Hà,
Bóng sao tinh đẩu đã ba năm tròn.
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn,
Tào khê nước chảy lòng còn trơ trơ. - Thương anh, em để ở đâu
Để trong cuốn sách để đầu trang thơ
Thương em, anh để ở đâu
Để trong tay áo, lâu lâu lại dòm. - Mưa rơi gió tạt vô thành
Đôi ta chồng vợ, ai dỗ dành đừng xiêu
Đôi ta như rượu với nem
Đang say ngây ngất, ai dèm chớ xa
Trăm năm lòng gắn dạ ghi
Nào ai thay nút đổi khuy cũng đừng.
Xem thêm: Bộ sưu tập 16 bài thơ kỷ niệm ngày cưới theo năm hay đặc sắc
3. Thơ dân gian về tình yêu cách trở
Đâu phải ai yêu cũng đến được với nhau? Thơ ca dân gian lại một lần nữa khắc họa câu chuyện tình yêu lứa đôi, nhưng với nỗi buồn buồn man mác khiến người nghe đôi khi nhói lòng, tiếc nuối về cuộc tình “không may” của chính mình qua từng câu chữ.
- Trăng thanh nguyệt rạng mái đình
Chén son chưa cạn sao tình đã quên. - Tưởng rằng trọn thủy trọn chung,
Không hay như pháo nổ đùng ngang lưng. - Hai ta đứng lại vừa cân
Trách lòng thầy mẹ phụ gần tham xa. - Trăm năm đành lỗi hẹn hò
Cây đa bến cũ con đò khác đưa. - Đôi ta như chỉ lộn vồng,
Đẹp duyên có đẹp, tơ hồng không xe! - Trách ai ăn giấy bỏ bìa
Khi thương thương vội, khi lìa lìa xa. - Mạ úa cấy lúa chóng xanh,
Nạ dòng chóng đẻ, sao anh hững hờ? - Chiều chiều có kẻ thất tình
Dựa mai mai úa, dựa đình đình xiêu. - Mình em như cây thầu dầu
Ngoài tươi trong héo giữa sầu tương tư. - Duyên kia ai đợi mà chờ,
Tình ai tơ tưởng mà tơ tưởng tình. - Tằm ơi! Say đắm nơi đâu?
Mà tằm bỏ nghĩa cành dâu không nhìn. - Công anh đắp đập, be bờ
Để ai tháo nước, để lờ anh trôi.
- Đôi ta như cái đòng đòng
Đẹp duyên nhưng chẳng đẹp lòng cha mẹ - Buồn từ trong dạ buồn ra,
Buồn anh ở bạc, buồn cha mẹ nghèo. - Muốn sang nhưng ngại vắng thuyền,
Muốn về bến nước, nhưng duyên lỡ rồi. - Trách lòng thầy mẹ cầm cân
Đôi ta như nhện đang lần mối tơ - Không thương nỏ nói khi đầu,
Làm chi dan díu giữa cầu mà buông. - Đêm qua ra đứng bờ ao,
Trông cá, cá lặn, trông sao, sao mờ.
Buồn trông con nhện giăng tơ,
Nhện ơi, nhện hỡi, nhện chờ mối ai?
Buồn trông chênh chếch sao mai,
Sao ơi, sao hỡi, nhớ ai sao mờ. - Anh về anh bước đi mau
Anh đừng ngó lại kẻo đau thất tình
Bình chén chén lại xa bình
Đó xa đây, đây xa đó, mối chung tình xa nhau. - Cha anh có đánh quằn đánh quại,
Bắt anh ra treo tại nhành dương.
Biểu từ ai anh từ đặng,
Chớ biểu anh từ người thương anh không từ. - Yêu nhau chẳng lấy được nhau,
Con lợn bỏ đói, buồng cau bỏ già.
Bao giờ sum họp một nhà,
Con lợn lại béo, cau già lại non. - Ai đi đâu đấy hỡi ai?
Hay là trúc đã nhớ mai đi tìm.
Tìm em như thể tìm chim,
Chim bay miền Bắc, đi tìm biển Đông. - Trèo lên cây bưởi hái hoa,
Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân.
Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc,
Em có chồng anh tiếc lắm thay.
Ba đồng một mớ trầu cay,
Sao anh không hỏi những ngày còn không.
Bây giờ em đã có chồng,
Như chim vào lồng, như cá cắn câu.
Cá cắn câu biết đâu mà gỡ,
Chim vào lồng biết thuở nào ra.
Có thể thấy thơ ca dân gian không chỉ vẽ thêm sắc màu cho đời sống, tình cảm người dân thêm phong phú. Hơn thế nữa, thơ dân gian về tình yêu như lời nhắn nhủ của ông cha về chữ tình chữ nghĩa trong đạo vợ chồng.
Sưu tầm
Nguồn ảnh: Internet