Sởi là một bệnh rất phổ biến, do đó cha mẹ cần có những hiểu biết cần thiết để theo dõi, phát hiện sớm và chăm sóc trẻ đúng cách nếu con mình chẳng may bị sởi.
1. Bệnh sởi là gì?
Sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính gây ra bởi virus Polynosa morbillorum thuộc giống Morbillivirus, họ Paramyxoviridae. Đây là bệnh dễ lây lan trực tiếp từ người này sang người khác thông qua đường hô hấp (các giọt dịch tiết bắn ra khi ho và hắt hơi).
Sởi là bệnh thường gặp ở trẻ em (Nguồn: Internet)
Virus sởi chịu đựng kém ở môi trường bên ngoài, chúng thường chết ở ngoại cảnh trong vòng 30 phút, dễ bị bất hoạt bởi các thuốc sát trùng thông thường.
Trước đây, bệnh sởi xảy ra rất thường xuyên và có tỷ lệ lây nhiễm cũng như tử vong rất cao. Tuy nhiên, hiện nay bệnh đã được giảm bớt nhờ vào chương trình tiêm chủng mở rộng.
Việt Nam là quốc gia có bệnh sởi lưu hành, chủ yếu gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi. Bệnh thường xuất hiện vào mùa đông – xuân, đôi khi gây ra những vụ dịch lớn nếu không chủng ngừa đầy đủ cho cộng đồng.
2. Biểu hiện lâm sàng của bệnh sởi
Bệnh sởi thường có 3 giai đoạn sau đây, trong mỗi giai đoạn sẽ có biểu hiện bệnh sởi bằng những triệu chứng khác nhau. Cụ thể:
2.1 Thời kỳ ủ bệnh: 7 – 18 ngày
Bệnh nhân sau khi tiếp xúc với nguồn bệnh thì trong vòng từ 7 – 18 ngày sẽ không thấy triệu chứng gì bất thường.
2.2 Giai đoạn đầu: 3 – 5 ngày
Sau thời kỳ ủ bệnh, bệnh nhân sẽ sốt, có biểu hiện viêm đường hô hấp như ho, nhảy mũi, đỏ mắt, chảy nước mắt,…Giai đoạn này có dấu hiệu lâm sàng điển hình là dấu Koplik ở niêm mạc má (các hạt Koplik ở niêm mạc miệng, mặt trong má).
2.3 Giai đoạn phát ban
Ở giai đoạn này, bệnh nhân sẽ xuất hiện ban đỏ toàn thân, theo thứ tự từ trên xuống dưới, bắt đầu ở đầu, mặt, cổ rồi đến thân và lan ra tứ chi.
Giai đoạn phát ban dễ lây lan bệnh (Nguồn: Internet)
Đặc trưng của ban sởi là nốt sẩn mịn, có màu hồng nhạt, khi dùng tay ấn vào sẽ biến mất. Khi bệnh sởi lui, ban sởi sẽ nhạt dần và mất đi theo đúng thứ tự lúc xuất hiện, trên da sẽ còn lại những vết thâm loang lổ như da hổ.
Ngoài ra còn có thể lâm sàng không điển hình của bệnh sởi như:
- Bệnh nhân chỉ có sốt nhẹ thoáng qua, viêm đường hô hấp nhẹ và các nốt ban xuất hiện ít, tổng trạng thường ổn.
- Bệnh nhân sốt cao liên tục nhưng ban xuất hiện không điển hình, có thể có viêm phổi kèm theo, có phù nề tay chân…
Lưu ý: Bệnh nhân sởi có thể lây bệnh cho người tiếp xúc trong khoảng thời gian từ 5 ngày trước đến 5 ngày sau khi phát ban. Khi một người đang bị bệnh sởi, việc hắt hơi, sổ mũi hoặc ho rất dễ làm cho virus phát tan nhanh trong không khí và lây bệnh cho người khác. Ngoài ra, việc dùng chung với các đồ vật có chứa virus gây bệnh cũng có thể mắc bệnh sởi.
3. Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh sởi
Trẻ em có thể mắc bệnh sởi nếu:
- Chưa được tiêm vắc xin ngừa sởi.
- Đi du lịch chẳng may đến những nơi đang bùng phát dịch bệnh sởi.
- Bị thiếu vitamin A.
Thực tế, hơn 90% người dưới 20 tuổi bị mắc bệnh sởi, nhất là lứa tuổi trước thời kỳ tiêm chủng. Do đó, để phòng tránh căn bệnh này, người lớn và trẻ nhỏ cần được tiêm vắc xin sởi để tăng khả năng miễn dịch với virus gây bệnh.
4. Bệnh sởi có nguy hiểm không?
Các biến chứng thường gặp của bệnh sởi là viêm tai giữa, viêm phổi, tiêu chảy, viêm thanh khí phế quản, loét miệng…Chính những biến chứng này làm kéo dài thời gian bệnh, ảnh hưởng đến dinh dưỡng của trẻ, từ đó trẻ bị suy dinh dưỡng. Suy dinh dưỡng lại là tiền đề cho các bệnh nhiễm trùng bùng phát.
Các biến chứng ít gặp hơn nhưng rất nguy hiểm là viêm não – viêm màng não, viêm tủy cấp tính, viêm cơ tim,…
Bệnh sởi có nguy hiểm hay không còn tùy thuộc vào thể trạng của trẻ, phát hiện và điều trị có kịp thời hay không, có xuất hiện biến chứng hay không. Bệnh sởi gây tử vong thường do xảy ra biến chứng viêm phổi, viêm não.
5. Điều trị bệnh sởi bằng cách nào?
Điều trị bệnh sởi cần thực hiện ở bệnh viện nhằm mục đích cách ly và phát hiện kịp thời các biến chứng. Người bệnh cần được cách ly sau khi bắt đầu phát ban và nghỉ ngơi cho đến khi hết sốt và phát ban biến mất.
Hiện nay, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu chống virus sởi mà chỉ có các thuốc hỗ trợ điều trị. Các thuốc gồm có:
- Điều trị hỗ trợ gồm thuốc hạ sốt bằng paracetamol kết hợp nghỉ ngơi tại giường, bù nước và điện giải.
- Điều trị kháng sinh chỉ được áp dụng khi có chẩn đoán bội nhiễm vi khuẩn.
Trong quá trình chăm sóc trẻ bị bệnh sởi, người thân cần chú ý đến chế độ dinh dưỡng để nâng cao thể trạng cho trẻ. Nên cho trẻ ăn những thức ăn dễ tiêu, chia thành nhiều bữa ăn nhỏ. Bổ sung thêm các loại vitamin vào bữa ăn, đặc biệt là thực phẩm giàu vitamin A. Với trẻ còn bú mẹ, hãy tiếp tục cho trẻ ăn sữa mẹ, khi trẻ bị tiêu chảy cần cho trẻ bú nhiều hơn.
6. Biện pháp phòng tránh bệnh sởi
Có 2 cách để phòng bệnh sởi là tiêm vắc xin và cách ly với bệnh nhân mắc bệnh sởi để tránh lây bệnh.
6.1 Phòng bệnh sởi bằng tiêm vắc xin
Đưa trẻ đi tiêm phòng đầy đủ để phòng ngừa bệnh cho trẻ (Nguồn: Internet)
- Tiêm chủng 2 mũi vắc xin cho trẻ trong độ tuổi tiêm chủng theo quy định của Dự án tiêm chủng mở rộng quốc gia.
- Tiêm vắc xin phòng sởi cho các đối tượng khác trên 2 tuổi khi có dịch để khống chế dịch kịp thời, vấn đề này phải được cơ quan chống dịch quy định cụ thể.
6.2 Cách ly bệnh nhân và vệ sinh cá nhân
- Bệnh nhân sởi phải được cách ly tại nhà hoặc tại cơ sở điều trị.
- Sử dụng khẩu trang phẫu thuật cho bệnh nhân, người chăm sóc tiếp xúc gần và nhân viên y tế.
- Hạn chế việc tiếp xúc gần đối với bệnh nhân.
- Tăng cường vệ sinh cá nhân, sát trùng mũi họng, giữ ấm cơ thể, nâng cao thể trạng để tăng sức đề kháng.
- Nếu tiếp xúc với người bệnh cần rửa tay, sát khuẩn sạch sẽ.
- Giữ gìn vệ sinh cá nhân, nơi ở, nơi làm việc thoáng mát, sạch sẽ.
- Nếu dịch sởi bùng phát cần hạn chế đến nơi tập trung đông người.
7. Khuyến cáo
Nhiều năm gần đây, bệnh sởi có những diễn biến khó lường, thường bùng phát thành dịch nhanh chóng. Nguyên nhân chủ yếu là do việc tiêm chủng vắc xin sởi chưa được thực hiện đầy đủ ở tất cả các trẻ em. Nhiều bậc phụ huynh lo ngại phản ứng sau tiêm nên đã không đưa trẻ đến các cơ sở y tế tiêm vắc xin phòng bệnh. Tuy nhiên, hiện nay, vắc xin sởi vẫn được đánh giá là an toàn, các phản ứng sau tiêm thường khá nhẹ và tỉ lệ xảy ra ít. Do đó, cha mẹ không nên ngần ngại mà không tiêm vắc xin đầy đủ cho con.
Thực hiện tiêm phòng đầy đủ là cách tốt nhất để chủ động bảo vệ con bạn khỏi bệnh sởi, tránh bùng phát dịch sởi trong cộng đồng.
