Tin tức1. Corticoid là gì?
Corticoid (còn gọi là glucocorticoid) là nhóm thuốc có gốc steroid. Trong cơ thể chúng ta, corticoid là một nội tiết tố do 2 tuyến thượng thận bài tiết trong máu, 2 tuyến này nằm ngay ở phía trên 2 quả thận. Tuy nhiên, khi cơ thể không thể sản sinh đủ corticoid, bác sĩ sẽ kê toa thuốc có chứa corticoid để giúp bù đắp sự thiếu hụt.
Thuốc corticoid có tác dụng chống viêm mạnh, chống dị ứng và ức chế miễn dịch, được sản xuất dưới dạng đơn thành phần (một hoạt chất là corticoid) hoặc kết hợp với các thành phần khác để tăng hiệu điều trị của thuốc.
Những tên thuốc như hydrocortison, Prednison, Betamethason, Dexamethason, Prednisolon, Methylprednisolon... đã cho thấy nhóm thuốc corticoid rất đa dạng, nhiều chủng loại và mỗi chủng loại lại có rất nhiều tên thương mại khác nhau.
1.1 Corticoid có tác dụng gì?
Xét về phương diện chữa bệnh, corticoid có thể giúp điều trị rất nhiều bệnh lý. Một số công dụng điều trị bệnh có thể kể đến như sau:
- Chống viêm ở giai đoạn sớm, giai đoạn muộn do nguyên nhân cơ học, hóa học, nhiễm khuẩn.
- Bệnh dị ứng, sốc phản vệ (thường là sốc khi dùng thuốc bị dị ứng gây tụt huyết áp), mề đay, phù do dị ứng...
- Chữa các bệnh ngoài da như chàm, vẩy nến, viêm da dị ứng, trị sẹo lồi, sẹo phì đại.
- Hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
- Các bệnh về khớp như viêm khớp dạng thấp, viêm khớp do thấp khớp, thoái hóa khớp, viêm khớp ngoại vi, chấn thương khớp.
- Bệnh miễn dịch như hội chứng thận hư nguyên phát, bệnh lupus ban đỏ hệ thống.
- Bệnh lý mắt như trị viêm phần trước mắt, bệnh lồi mắt do Basedow.
- Bệnh tiêu hóa, chẳng hạn như xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn, tán huyết miễn dịch.
Các loại thuốc có chứa corticoid được sử dụng rất phổ biến ở cộng đồng (Nguồn: Internet)
Vì có rất nhiều tác dụng tốt trong điều trị và phòng ngừa nhiều loại bệnh, nên thuốc corticoid được sử dụng rất phổ biến ở cộng đồng. Các bác sĩ cho biết, nếu sử dụng thuốc corticoid một cách hợp lý sẽ đem lại hiệu quả điều trị cao. Tuy nhiên, nếu không biết cách sử dụng hoặc sử dụng không đúng sẽ gây nên nhiều hậu quả nặng nề.
1.2 Những tác dụng phụ của thuốc corticoid có thể gặp phải khi lạm dụng
Các bác sĩ đều khuyến cáo mọi người khi sử dụng thuốc có chứa corticoid cần phải tuân thủ theo những chỉ định của bác sĩ, nhất là về thời gian và liều lượng dùng. Hầu hết những tác dụng phụ của thuốc đều xảy khi khi người bệnh lạm dụng việc sử dụng thuốc trong thời gian dài.
Tác dụng phụ thường gặp nhất chính là kích ứng gây ngứa rát, khô ga, rậm lông, rạn da, viêm nang lông, giảm sắc tố trên da (vết trắng da do co mạch), teo da và giãn mao mạch xuất huyết, mụn trứng cá, viêm da tiếp xúc dị ứng (nhất là loại có chứa kháng sinh như neomycin), lâu lành vết thương da, làm tăng bệnh nhiễm trùng, nhiễm nấm, ký sinh trùng, virut.
Những trường hợp đã bị dị ứng với thuốc corticoid lại tiếp tục sử dụng thuốc sẽ khiến tình trạng dị ứng càng trở nên nghiêm trọng. Đối với các trường hợp trên thường sẽ bị chống chỉ định (không được dùng) các thuốc này.
Lạm dụng thuốc corticoid có thể khiến người bệnh gặp phải các bệnh lý khác như: thiên đầu thống, loãng xương, đục thuỷ tinh thể, hội chứng cushing, loét dạ dày, ức chế trục dưới đồi tuyến yên - thượng thận, giảm sức đề kháng cơ thể dẫn đến nhiễm trùng....
Lạm dụng thuốc chứa corticoid có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nguy hiểm (Nguồn: Internet)
1.3 Cần thận trọng khi dùng thuốc corticoid bôi ngoài da
Không chỉ được sử dụng bằng đường uống, một số loại thuốc bôi ngoài da dạng kem thuốc hoặc thuốc mỡ cũng có chứa chất corticoid. Một số biệt dược có thể kể như: Cortibion, Celestoderme, Synalar, Halog, Hydrocortisone, Flucinar, Topsyne, Betneval…
Những loại thuốc này nếu dùng đúng chỉ định có thể chữa khỏi một số bệnh ngoài da khó trị. Song, với những trường hợp dùng sai chỉ định, như dùng trị mụn trứng cá hoặc bôi như kem dưỡng da trong thời gian dài, thuốc có thể thấm qua da vào máu gây tác dụng phụ toàn thân. Đặc biệt, với trẻ em cần phải thận trọng khi sử dụng corticoid và tránh bôi dài ngày trên diện rộng.
Đối với trường hợp bị loét da, hoặc da đang bị nhiễm khuẩn, nhiễm nấm, nhiễm ký sinh trùng, nhiễm virus sử dụng thuốc corticoid dạng bôi có thể khiến vết loét rộng ra, tình trạng nhiễm khuẩn, nhiễm nấm nặng hơn.
2. Trường hợp nào dùng corticoid không đúng gây tác dụng có hại?
Thuốc corticoid thường có tác dụng giảm đau, ngứa.. rất nhanh. Tuy nhiên, với những trường hợp sau đây nếu dùng corticoid sẽ dẫn đến những tác dụng có hại:
- Tự ý bổ sung thêm corticoid vào các loại thuốc khác để giúp làm giảm nhanh triệu chứng bệnh.
- Lạm dụng corticoid trong điều trị đau khớp mặc dù chưa cần thiết.
- Dùng với mục đích tăng cân.
- Tiêm corticoid tác dụng kéo dài để điều trị hen phế quản, nhức đầu...
3. Làm sao phân biệt thuốc có chứa corticoid và tránh tác hại của nó?
Để biết loại thuốc đang sử dụng có chứa corticoid hay không, cách tốt nhất là bạn đọc hướng dẫn sử dụng, xem mục các thành phần của thuốc bạn sẽ biết được thành phần đầy đủ của thuốc hoặc cách khác là bạn có thể hỏi ý kiến của các bác sĩ, dược sĩ.
Thông thường các corticoid thường có đuôi “sone” (“son”) hoặc “olone” (“olon”). Tuy nhiên cũng có những trường hợp ngoại lệ, ví dụ: budesonide
Một số loại thuốc thường gặp trên thị trường có thành phần là corticoid: Thuốc medrol chứa thành phần methylprednisolone, thuốc fucicort chứa thành phần betamethasone, thuốc điều trị hen symbicort chứa thành phần budesonide, thuốc flucinar chứa thành phần fluocinolone, thuốc nhỏ mắt polydexa chứa thành phần dexamethasone...
Ngoài ra, quan trọng nhất là nên dùng thuốc corticoid theo đúng chỉ định và theo chỉ dẫn của bác sĩ. Khi dùng thuốc corticoid kéo dài cần phải có sự theo dõi của bác sĩ để có thể xử trí kịp thời nếu xảy tác dụng có hại.
Nhìn chung, thuốc corticoid tuy có nhiều tác dụng trị liệu rất tốt nhưng cũng có không ít tác dụng phụ gây nguy hiểm. Vì vậy, tốt nhất chỉ nên dùng thuốc corticoid khi có chỉ định và theo dõi chặt chẽ từ bác sĩ.
