Có thể nói, một dược là một trong những loại thuốc lấu đời được sử dụng rộng rãi ở thời Ai Cập cổ đại. Chúng cũng là vị thuốc y học cổ truyền có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe.
1. Một dược là gì?
Một dược còn gọi là mộc dược, là chất gôm nhựa của cây một dược (tên khoa học là Commiphora myrrha), là một loại thực vật có hoa thuộc họ Trám.
Một dược là loài cây bản địa bán đảo Ả Rập và đến châu Phi. Loại cây có có nhiều gai, chiều cao lên đến 4m, thường mọc ở độ cao giữa 250 – 1300m, với lượng mưa hàng năm khoảng 23-30cm và chúng thường mọc tốt nhất ở những nơi đất mỏng, có đá vôi.
Không giống như những vị thuốc Đông y khác, cây một dược không sử dụng lá, rễ, thân, cành,… để làm thuốc mà người ta chỉ lấy nhựa của cây sau khi đông đặc, sau đó bào chế thành một vị thuốc và vị thuốc này cũng được đặt tên là một dược.
Vị thuốc một dược thường tồn tại ở dạng khối, cục, hình dáng không đều. Nó có mùi thơm, vị đắng, thường có màu nâu đỏ, đốm trắng, bên trong sáng bóng. Một dược thường tan trong rượu hoặc nước. Khi phơi nắng thì một dược hóa dẻo và thơm, đốt lửa thì tỏa ra mùi thơm dễ chịu.
Một dược thường có nhiều ở các vùng nhiệt đới nhưng hiện nay chưa thấy mọc ở Việt Nam. Vì thế, vị thuốc một dược sử dụng trong Đông y ở nước ta hiện nay chủ yếu được nhập khẩu.
2. Vị thuốc một dược có tác dụng gì?
Khi nghiên cứu về thành phần có trong một dược người ta phát hiện một dược chứa nhiều tinh dầu (monoterpen, sesquiterpenes và các hợp chất thơm phân tử nhỏ), nhựa hòa tan trong rượu (diterpenoid, triterpenoid, steroid và lignans, chất gôm tan trong nước (đường, protein và tro).
Chính nhờ có chứa những thành phần hoạt chất này mà một dược có tác dụng trong việc giảm sưng đau, viêm nhiễm, hạt sốt, chống đau bụng, chống ký sinh trùng, hạ huyết áp và chống hạ natri máu.
Bệnh cạnh đó, vì một dược là vị thuốc Đông y nên phần lớn những tác dụng của một dược phần lớn đều được ứng dụng trong các bài thuốc Đông y. Trong Đông y, một dược có tính hoạt huyết, khứ ứ, chỉ thống, tiêu sưng, sinh cơ, thống kinh. Người ta thường sử dụng một dược trong các trường hợp sau đây:
2.1 Té ngã bị sưng đau và có máu bầm
Dùng một dược ngâm rượu, xoa lên vùng bị tổn thương. Với tác dụng hoạt huyết, một dược sẽ giúp bạn giảm sưng đau và tan máu bầm hiệu quả.
2.2 Các bệnh lý dạ dày
Dùng các bài thuốc có chứa vị thuốc một dược để chữa các bệnh dạ dày. Bài thuốc nên được thầy thuốc kê toa về liều lượng và cách dùng.
2.3 Giảm đau
Khi bị đau thượng vị, bị ung nhọt sưng đau… bạn có thể dùng một dược để cải thiện tình trạng.
Nhìn chung, một dược là một dược liệu quý, nếu gặp phải những tình trạng bệnh lý trên thì bạn có thể sử dụng dược liệu này để chữa trị.
Xem thêm: Chuyên gia hướng dẫn thời gian và cách uống thuốc Đông y mang lại hiệu quả tối ưu
3. Một số lưu ý khi sử dụng vị thuốc một dược
Một dược là vị thuốc có thể dùng để xoa ngoài da nhưng cũng có thể được dùng để ngâm với rượu để uống. Tuy nhiên, nếu sử dụng một dược làm bài thuốc uống trong thì bạn tuyệt đối không tự ý làm thuốc để uống.
Bản chất của một dược là nhựa nên vừa có dược tính cũng đồng thời có độc tính. Nếu tự ý dùng một dược làm thuốc chữa bệnh bạn sẽ không biết cách để loại bỏ độc tính ra khỏi vị thuốc, điều này sẽ gây nguy hiểm cho sức khỏe. Do vậy, nếu dùng xoa ngoài thì bạn có thể tự làm thuốc nhưng nếu uống trong thì nên tham khảo ý kiến thầy thuốc.
Ngoài ra, phụ nữ đang trong giai đoạn thai kỳ tuyệt đối không sử dụng một dược. Những phụ nữ bị đau bụng kinh khi hành kinh nếu có huyết ứ cũng cần phải được thăm khám và chẩn đoán mới được dùng một dược để tránh bị rong kinh.
Bên cạnh đó, bạn không nên dùng một dược trong các trường hợp mụn nhọt đã vỡ.
Như vậy, một dược là vị thuốc quý và được sử dụng trong nhiều bài thuốc để chữa nhiều bệnh khác nhau. Những tác dụng của một dược cũng đã được nghiên cứu và ghi nhận ở cả Đông y lẫn y học hiện đại. Tuy nhiên, khi sử dụng dược liệu này bạn nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc về liều lượng và thời gian dùng nhằm hạn chế các tác dụng phụ không mong muốn.
Bạn có thể nghe lại phần tư vấn trực tiếp của bác sĩ Nguyễn Thị Bay tại audio bên dưới: