Nhắc đến nét đẹp văn hóa ẩm thực của dân tộc có lẽ ai trong chúng ta cũng không thể giấu đi niềm tự hào về sự phong phú và đa dạng từ nguyên liệu, cùng vô vàn phương thức chế biến độc đáo. Hơn hết, khi nói về phương diện văn hóa này, có lẽ nhất định phải nhắc tới kho tàng ca dao tục ngữ về ăn uống mà cha ông ta đã đúc kết bao đời này. Đó là từng lời dạy gìn giữ nết ăn nết uống duyên dáng, tới những bí quyết kết hợp hài hòa gia vị để thể hiện đúng bản sắc ẩm thực ở mỗi miền quê hay tinh tế hơn là trao gửi tình cảm trong những món ăn cầu kì.
Ca dao tục ngữ về ăn uống duyên dáng
Cách ăn uống và thái độ của chính ta dành cho bữa ăn hàng ngày của mình cũng phần nào phản ánh thái độ mà ta dành cho cuộc sống. Bởi thế, qua những lời ca dao tục ngữ về ăn uống, các bậc tiền bối luôn muốn nhắc nhở con cháu phải gìn giữ duyên dáng khi ngồi xuống mâm cơm, thể hiện sự chỉn chu và lịch sự của bản thân.
- Ăn trông nồi, ngồi trông hướng.
- Trời đánh còn tránh bữa ăn.
- Ăn chậm, nhai kỹ, no lâu
Ăn nhanh, chóng đói, lại đau dạ dày. - Muốn cho ngũ tạng được yên|
Bớt ăn mấy miếng, nhịn thèm hơn đau. - Tham thực, cực thân
- Ăn tôm cấu đầu
Ăn trầu nhả bã.
- Bớt bát mát mặt.
- Ăn cá nhả xương, ăn đường nuốt chậm.
- Ăn bớt bát, nói bớt nhời.
- Ăn giỗ ngồi áp vách, có khách ngồi thành bàn.
- Ăn lấy thơm lấy tho chứ không lấy no lấy béo.
- Ăn không biết lo, của kho cũng hết.
- Ăn kỹ no lâu, cày sâu tốt lúa.
- Ăn lấy vị chứ ai lấy bị mà mang.
- Ăn miếng ngọt, trả miếng bùi.
- Ăn oản của chùa phải quét lá đa.
Ca dao tục ngữ về miếng ăn đúng vị
Một món ăn ngon trước hết phải đảm bảo yếu tố kết hợp chuẩn chỉnh các nguyên liệu và gia vị, sau đó sẽ tới sự khéo léo trong việc bày trí. Chính vì vậy, ngay trong lời ca dao tục ngữ về miếng ăn, ông cha cũng lồng ghép rất nhiều bí kíp chế biến ẩm thực.
- Ăn cơm không rau như đau không thuốc.
- Ăn cơm có canh như tu hành có bạn.
- Ăn thịt bò không tỏi
Như ăn gỏi không rau mơ. - Mua bầu xem cuống
Mua rau xem lá
Mua cá xem mang
Mua cua xem càng.
- Cái cò, cái vạc, cái nông
Ba con cùng béo, vặt lông con nào?
Vặt lông con vạc cho tao|
Hành, răm, mắm muối bỏ vào mà thuôn. - Mâm cốm kẽo kẹt mâm hồng
Bát bịt, mâm đồng kẽo kẹt một nơi
Mâm thịt kẽo với mâm xôi
Thịt bùi, xôi dẽo kẽo nơi bà già
Cùi dừa kẽo kẹt bánh đa
Cái dĩa thịt gà kẽo kẹt lá chanh.
Nồi cơm kẽo với nồi canh
Quả bí trên nhành kẽo với tôm he
Bánh tráng kẽo với nước chè (trà)…
Cơm nắm ăn với thịt dim
Vừa bùi vừa dẻo lại thêm mặn mà. - Ta về ta lấy cần câu
Câu con cá bống, nấu canh tập tàng. - Mẹ mong gả thiếp về vườn
Ăn bông bí luộc, dưa hường nấu canh. - Khoan khoan mổ một con gà
Bí đao xắt nhỏ, tiêu cà bỏ vô. - Trứng vịt, lẫn tỏi, than ôi?
Ăn vào chắc chết, mười mươi rõ ràng! - Thịt gà, kinh giới kỵ nhau?
Ăn cùng một lúc, ngứa đầu phát điên!
- Thịt gà, rau cải có câu?
Âm dương, khí huyết thoát vào hư vô! - Chắc như cua gạch.
- Bậu ra bậu lấy ông câu
Bậu câu cá bống chặt đầu kho tiêu
Kho tiêu, kho ớt, kho hành
Kho ba lượng thịt để dành mà ăn... - Điên điển mà đem muối chua
Ăn cặp cá nướng đến vua cũng thèm. - Khế xanh nấu với ốc nhồi,
Tuy nước nó xám nhưng mùi nó ngon.
Ca dao tục ngữ về ăn uống theo mùa
Vạn vật trong trời đất có thời khắc sinh sôi nảy nở, đơm hoa kết trái khác nhau. Nếu ta biết lựa chọn nguyên liệu đúng mùa vụ thì độ ngon của món ăn sẽ tăng lên bội phần. Nên hãy nhớ lời dạy “mùa nào thức nấy” trong ca dao tục ngữ về ăn uống theo mùa dưới đây nhé!
- Chim, gà, cá, lợn, cành cau
Mùa nào thức ấy, giữ mầu nhà quê. - Mùa hè ăn cá sông, mùa đông ăn cá biển.
- Mía tháng Bảy nước chảy về ngọn.
- Nhất cá rô tháng giêng, nhì cá tràu tháng mười.
- Bầu tháng chín, bí tháng mười.
- Cá đối tháng bảy, cá gáy tháng mười.
- Tháng năm cá mòi, tháng mười cá nục.
Ca dao tục ngữ về ăn uống theo vùng miền
Đi đây đi đó khắp dọc dài đất nước mới hiểu rằng sự phong phú của ẩm thực Việt Nam có lẽ không đâu có thể sánh bằng. Từng vùng đất có một đặc sản nổi tiếng và rồi được đưa vào giới thiệu trong lời ca dao tục ngữ về ăn uống theo vùng miền này.
- Dưa La, cà Láng, nem Báng, tương Bần.
Nước mắm Vạn Vân, cá rô đầm Sét. - Cốm Vòng, gạo tám Mễ Trì
Tương Bần, húng Láng có gì ngon hơn?
Vải Quang, húng Láng, ngổ Đầm
Cá rô đầm Sét, sâm cầm Hồ Tây
Thanh Trì có bánh cuốn ngon
Có gò Ngũ nhạc có con sông Hồng. - Yến xào Vĩnh Sơn
Nam sâm Bố Trạch
Cua gạch Quảng Khê
Sò nghêu Quan Hà
Rượu dâu Thuần Lý.
- Chẳng ai nhớ cháo làng Ghề
Nhớ cơm phố Mía, nhớ chùa Đông Viên. - Nem cá Hoa Vàng
Bánh tổ Hội An
Khoai lang Trà Kiệu
Thơm rượu Tam Kỳ. - Ai về ăn nhút Thanh Chương
Dừng chân nếm thử vị tương Nam Đàn. - Ốc gạo Thanh Hà
Thơm rượu Hà Trung
Mắm ruốc cửa Tùng
Mắm nêm chợ Sãi. - Chim mía Xuân Phổ
Cá bống Sơn Trà
Kẹo gương Thu Xà
Mạch nha Thi Phổ.
- Ba phen quạ nói với diều
Cù lao ông Chưởng có nhiều cá tôm. - Rượu ngon Bầu Đá mê li
Gặp nem chợ Huyện bỏ đi sao đành. - Cốm Vòng thơm mãi bàn tay
Đi xa Hà Nội nhớ ngày cốm thơm.
Ca dao tục ngữ về ăn uống thể hiện tình cảm
Ngồi với nhau ăn một bữa cơm ấm cúng, sẵn lòng chiêu đãi món ăn ngon được xem như một cách thể hiện tấm chân tình của người Việt. Vì thế, lời ca dao tục ngữ về ăn uống song cũng được đan cài lời giãi bày tình cảm cho đối phương.
- Thương chồng nấu cháo le le
Nấu canh bông bí, nấu chè hột sen. - Mua thịt thì chọn miếng mông
Lấy chồng thì chọn con tông nhà nòi. - Rau cải nấu với cá rô
Gừng thêm một lát, cho cô giữ chồng. - Gặp nhau ăn một miếng trầu
Mai ra đường cái gặp nhau ta chào.
- Bữa ăn có cá cùng canh
Anh chưa mát dạ bằng anh thấy nàng. - Má ơi đừng đánh con đau
Để con bắt ốc hái rau má nhờ
Má ơi đừng đánh con hoài
Để con bắt ốc hái xoài mà ăn. - Tiện đây ăn một miếng trầu
Hỏi thăm quê quán ở đâu chăng là. - Ra đi anh nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương
Nhớ ai dãi nắng, dầm sương
Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao. - Anh thương em chẳng nại sang giàu
Mứt hồng đôi lượng, trà Tàu đôi cân. - Tiếng đồn con gái Phú Yên
Con trai Bình Thuận đi cưới một thiên cá mòi. - Bốn phương sum họp một nhà
Miếng trầu lịch sự chén trà phong lưu. - Ăn cam nằm gốc cây cam
Lấy anh thì lấy, về Nam không về.
- Ăn chanh ngồi gốc cây chanh
Khuyên cội, khuyên cành, khuyên lá, khuyên bông
Khuyên cho đó vợ đây chồng
Đó bế con gái, đây bồng con trai. - Trông cho rau muống mau xanh,
Để em cắt nấu chén canh mặn mà
Nhà em không vịt không gà
Chỉ có dưa muối, đậu cà đãi anh. - Thương em vì cá trích ve
Vì rau muống luộc, vì mè trộn măng. - Ở đây đồng đất phố phường
Để anh mua cốm, mua hồng sang sêu. - Tay bưng đĩa muối chấm gừng
Gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau. - Cải bẹ xanh nấu với thịt sườn
Khổ qua kia hết đắng thì cái sự can thường hết thương. - Đôi ta là nghĩa tào khang
Xuống khe bắt ốc, lên ngàn hái rau. - Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon.
Ca dao tục ngữ thành ngữ về ăn uống có lẽ chính là tài sản văn hóa quý báu mà cha ông đã luôn gìn giữ cho thế hệ con cháu hôm nay. Từng lời nhắn nhủ mộc mạc, chân thành nhưng ẩn chứa bao bài học về nếp ăn uống, mở mang vốn hiểu biết về văn hóa ẩm thực lâu đời của dân tộc.
Đừng quên cập nhật liên tục những bài viết mới nhất, hấp dẫn nhất tại VOH Sống đẹp.