Dân gian thường gọi sâm đại hành là nhân sâm đỏ vì có nhiều tác dụng trong việc an thần, dưỡng huyết, bổ máu... Trong các nghiên cứu y học, sâm đại hành có giá trị dinh dưỡng cao và được ứng dụng ở nhiều lĩnh vực khác nhau, từ dược liệu làm thuốc đến thực phẩm dùng làm rau xào ăn, nấu nước và ngâm rượu uống.
1. Tìm hiểu về cây sâm đại hành
Sâm đại hành (hay còn gọi phong nhạn, tỏi đỏ, tỏi lào, hành lào..) có tên khoa học là Eleutherine bulbosa, là một loài thực vật có hoa trong họ Diên vĩ. Cây có nguồn gốc từ châu Mỹ. Cây hiện được trồng ở một số nước nhiệt đới, tại Việt Nam sâm đại hành được trồng nhiều ở các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Hòa Bình...
Sâm đại hành là cây thảo, sống lâu năm, cao trung bình 30-60cm. Thân sâm đại hành (thường gọi là củ) hình trứng dài giống như củ hành, bên ngoài có vẩy màu đỏ nâu. Củ sâm đại hành thường dài 4-5cm, cắt dọc phần phân củ bên trong có màu đỏ nhạt với những vòng tròn đồng tâm màu trắng.
Lá sâm đại hành hình mũi mác, lá tập trung nhiều về phía gốc. Hoa sâm đại hành có màu trắng hay vàng nhạt, mọc thành chùm, mỗi hoa có 3 cánh và 3 nhị màu vàng.
Sâm đại hành được dùng làm thuốc, có thể dùng ở dạng tươi hoặc khô. Ngoài ra, người ta còn dùng sâm đại hành để làm thực phẩm, ngâm rượu hoặc tạo màu cho thực phẩm.
2. Sâm đại hành có tác dụng gì trong y học?
Theo dược lý hiện đại, sâm đại hành có chứa một số hoạt chất chính như eleutherin, isoeleutherin, eleutherol… Nhờ những hoạt chất này mà sâm đại hành hành có tác dụng kháng một số vi khuẩn gây viêm đường hô hấp và đường ruột. Đồng thời cũng giúp kích thích tiêu hóa, ăn ngon miệng hơn.
Trong y học cổ truyền, sâm đại hành có vị ngọt nhạt hơi hắc, tính ấm, không độc. Tác dụng chính của sâm đại hành là giúp bổ huyết, tiêu độc, sinh cơ, thông huyết, an thần,... được dùng dưới dạng thuốc sắc uống hoặc ngâm rượu uống. Một số công dụng của sâm đại hành có thể kể đến như:
- Chữa thiếu máu
- Vàng da
- Hoa mắt, chóng mặt, nhức đầu, choáng váng, mệt mỏi
- Chữa băng huyết
- Điều hòa kinh nguyệt
- Viêm họng, viêm amidan, viêm đường hô hấp, hen suyễn...
- Hỗ trợ chữa ho ra máu, ho gà, ho lao..
- Giúp lợi tiểu
- Chữa các bệnh phong thấp, đau nhức xương khớp
- Chữa các vết thương do côn trùng cắn và những bệnh ngoài da (vảy nến, á sừng, tổ đỉa...)
- Giúp an thần, giảm stress, chữa mất ngủ
Sâm đại hành thường được dùng dưới dạng thuốc sắc, thuốc bột, có thể được chế thành viên, ngâm rượu, nấu cao hoặc dùng làm thuốc bôi ngoài da. Liều lượng dùng theo chỉ định của thầy thuốc.
Xem thêm: Củ hồi: Tác dụng, cách chế biến và những lưu ý khi sử dụng
3. Một số bài thuốc có sử dụng sâm đại hành
Sâm đại hành hiện vẫn chưa được ứng dụng nhiều trong y hiện đại, tuy nhiên, trong các bài thuốc y học cổ truyền và y học dân gian vị thuốc này được được sử dụng khá phổ biến.
Dưới đây là một số bài thuốc từ sâm đại hành mà bạn có thể tham khảo như:
3.1 Chữa mụn nhọt, sưng tấy
Mụn nhọt là tình trạng nhiễm trùng ở các nang lông do vi khuẩn tấn công. Ban đầu, nhọt thường chỉ là một nốt nhỏ trên da sau đó sưng viêm đỏ và lan rộng, thậm chí có thể bị sưng tấy và lớn dần sau vài ngày, gây đau đớn và khó chịu.
Để khắc phục tình trạng trên, bạn có thể sử bài thuốc từ sâm đại hành kết hợp với bồ công anh và kim ngân (mỗi vị 14-18g). Bạn sắc chung các vị thuốc với lượng nước vừa đủ và dùng trong 1 ngày. Với những thành phần dưỡng chất trong bài thuốc này, mụn nhọt sẽ giảm sưng tấy và lành dần.
Ngoài ra, bạn có kết hợp sâm đại hành, kim ngân hoa, thương nhĩ tử mỗi loại 12g, đem sắc uống ngày 1 thang, đều có tác dụng giảm viêm hiệu quả.
3.2 Chữa các bệnh về da đầu như nấm da đầu, bệnh chàm
Không chỉ gây ra tình trạng ngứa ngáy, tróc vảy, rụng tóc, các bệnh về da đầu còn ảnh hưởng đến thẩm mỹ khiến người bệnh xấu hổ, mất tự tin.
Để khắc phục vấn đề trên, bài thuốc từ sâm đại hành có thể điều trị bệnh hiệu quả. Bạn nấu sâm đại hành thành cao đặc rồi luyện thành viên, uống hằng ngày từ 12-14g. Đồng thời, bạn cũng có thể dùng vị thuốc này đem sắc đặc rồi bôi ngoài da đều được.
3.3 Cải thiện mất ngủ, thiếu máu
Bên cạnh đó, tác dụng của sâm đại hành còn kể đến với công hiệu chữa mất ngủ, thiếu máu rất tốt.
Bạn sử dụng 30g sâm đại hành kết hợp với 14g lạc tiên, đem sắc uống trong ngày. Từ những dưỡng chất của bài thuốc này có thể giúp cơ thể điều hòa và cải thiện giấc ngủ.
3.4 Điều trị ho, viêm họng
Viêm họng là một dạng bệnh viêm nhiễm trùng phổ biến ở vùng cổ họng. Dấu hiệu nhận biết là tình trạng đau hoặc rát khi nuốt, nếu để lâu ngày có thể dẫn đến ho.
Đối với bệnh này, bạn có thể dùng 14g sâm đại hành và 14g rẻ quạt khô, đem sắc uống, bệnh sẽ ngày một thuyên giảm.
3.5 Giảm đau xương khớp
Đau xương khớp thường gặp ở người cao tuổi, nhưng thực tế căn bệnh này còn diễn ra phức tạp hơn ở người trẻ. Vì vậy, dù ở độ tuổi nào bạn cũng không nên chủ quan khi có dấu hiệu bị đau xương khớp.
Bạn có thể sử dụng bài thuốc từ sâm đại hành xào với rượu, rồi đầm trong túi vải mỏng và đắp lên vùng bị đau, hiệu quả sẽ trông thấy.
Ngoài ra, nếu khớp xương đau do chấn thương, bạn cũng có thể dùng 50g sâm đại hành tươi đem đập dập rồi xào với giấm. Tiếp đó, bạn sử dụng bài thuốc này đắp lên các khớp đau rồi bó lại, sử dụng ngày 1-2 lần.
3.6 Trị vết rắn cắn
Tác dụng của sâm đại hành chữa vết rắn cắn rất tốt. Bạn chỉ cần dùng một lượng nhỏ sâm đại hành đem rửa sạch rồi giã nát, vắt lấy nước. Tiếp đó, bạn lấy bã của sâm đắp vào vết thương còn phần nước dùng để uống. Công đoạn này sẽ giúp cho các thành phần trong sâm đại hành rút hết phần độc của rắn.
Xem thêm: Đừng bỏ qua: Cách xử lý an toàn khi chẳng may bị rắn cắn
Lời khuyên: Nhìn chung, khoa học vẫn chưa đưa ra được các tác dụng phụ khi sử dụng loại dược liệu này, do đó, trước khi sử dụng bạn nên tham vấn ý kiến của lương y hoặc bác sĩ có chuyên môn, để tránh gặp các trường hợp đáng tiếc xảy ra.
4. Một số lưu ý khi dùng sâm đại hành
Sâm đại hành là vị thuốc được dùng khá phổ biến trong y học cổ truyền vầ dân gian. Tuy nhiên, vì là vị thuốc nên khi sử dụng bạn cần lưu ý một số điều sau đây:
- Không sử dụng sâm đại hành cho phụ nữ mang thai.
- Sâm đại hành không gây độc cũng không có những tác dụng phụ nguy hiểm, nhưng có thể gây dị ứng, vì thế bạn cần tham khảo thêm ý kiến thầy thuốc trước khi dùng.
- Những trường hợp cơ thể máu nóng hay lở ngứa không nên dùng sâm đại hành.
- Tác dụng của sâm đại hành tùy thuộc vào cơ địa cũng như tình trạng sức khỏe của mỗi người, cho nên cần kiên trì sử dụng để thấy hiệu quả.
Sâm đại hành là một vị thuốc tốt, dễ trồng và có nhiều công dụng hữu ích cho sức khỏe, tuy nhiên, không phải ai cũng biết cách dùng. Vì thế, để có thể tận dụng hết những tác dụng của sâm đại hành, hãy tham khảo ý kiến thầy thuốc để được hướng dẫn liều dùng an toàn và hiệu quả.
