Bài 1 trang 9. Hãy phân tích nghĩa sự việc trong từng câu thơ ở bài thơ sau:
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
(Nguyễn Khuyến- Câu cá mùa thu)
- Câu 1: sự việc (ao thu, nước) - trạng thái (lạnh lẽo, trong veo)
- Câu 2: sự việc (thuyền) - đặc điểm (bé)
- Câu 3: sự việc (sóng) - quá trình (gợn)
- Câu 4: sự việc (lá) - quá trình (đưa vèo)
- Câu 5: sự việc (tầng mây, trời) - trạng thái (lơ lửng) - đặc điểm (xanh ngắt)
- Câu 6: sự việc (ngõ trúc, khách) - đặc điểm (quanh co)- trạng thái (vắng teo)
- Câu 7: sự việc (chủ thể trữ tình) - tư thế (tựa gối, buông cần)
- Câu 8: sự việc (cá) - hành động (đớp)
Bài 2 trang 9. Tách nghĩa tình thái và nghĩa sự việc trong những câu sau:
a. Có một ông rể quý như Xuân kể cũng danh giá thực, nhưng cũng đáng sợ lắm.
(Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)
Nghĩa sự việc: Xuân là người danh giá nhưng cũng đáng sợ.
Nghĩa tình thái: Công nhận sự danh giá là có thật nhưng chỉ ở một phương diện nào đó (kể, thực), còn ở phương diện khác đều đáng sợ (đáng). Nhìn chung đó là thái độ dè dặt khi đánh giá về Xuân qua các từ “kể”, “thực”, “đáng”.
b. Có lẽ hắn cũng như mình, chọn nhầm nghề mất rồi. (Nguyễn Tuân, Chữ người tử tù)
Nghĩa sự việc: Cả hai người đều chọn nhầm nghề.
Nghĩa tình thái: Sự phỏng đoán mới chỉ là khả năng, chưa chắc chắn về sự việc qua từ “có lẽ”.
c. Dễ họ cũng phân vân như mình, vì đến chính ngay mình, mình cũng không biết rõ con gái mình có hư hay là không! (Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)
Nghĩa sự việc: Mình và mọi người đều phân vân về đức hạnh của con gái mình.
Nghĩa tình thái: Phán đoán chưa chắc chắn về thái độ của mọi người (dễ); thái độ khẳng định, nhấn mạnh sự việc (đến chính ngay).
Bài 3 trang 9. Chọn từ ngữ thích hợp nhất có thể điền vào chỗ trống câu sau thể hiện đúng hai thành phần: nghĩa sự việc và nghĩa tình thái.
Một kẻ biết kính mến khí phách, một kẻ biết tiếc, biết trọng người có tài, /…/ không phải là kẻ xấu hay là vô tình. (Nguyễn Tuân, Chữ người tử tù)
Cho 5 từ: hình như, có thể, hẳn, lẽ nào, họa chăng
Nghĩa sự việc: Nói đến một người có nhiều phẩm chất tốt thì không phải là người xấu.
Nghĩa tình thái: Chọn từ có ý nghĩa khẳng định chắc chắn.
Chọn từ “hẳn”.