Có thể nói, thơ haiku là tài sản quý giá của người Nhật Bản. Đây là thể thơ có sự kết hợp hài hòa giữa âm thanh, hình ảnh và cảm xúc, tạo nên một dấu ấn khó phai trong lòng người đọc. Với đôi dòng thơ ngắn gọn, các thi sĩ đã đưa con người dạo chơi trong “khu vườn chữ” nhỏ hẹp, để từ đó dẫn lối vào một cõi tư duy bát ngát, thênh thang.
Một Nhật Bản rất riêng trong thơ haiku của Basho
Thơ haiku của Basho không có vần điệu nhưng màu sắc của mỗi bài thơ lại xuất hiện vô cùng độc đáo, ấn tượng. Thơ của ông lột tả được cái thực của đời người, nói lên được nét tương quan giữa cái bao la, rộng lớn của vũ trụ và cuộc sống đời thường bình dị.
1. “富士の風
扇にのせて
江戸土産”
Phiên âm:
Fuji no kaze
Ougi ni nosete
Edo miyage
Tạm dịch:
Bỏ lên chiếc quạt nhỏ
Từ Phú Sĩ gửi đi ngọn gió
Một chút quà Edo
2. “海暮れて
鴨のこゑ
ほのかに白し”
Phiên âm:
Umi kurete
Kamo no koe
Honoka ni shiroshi
Tạm dịch:
Biển chiều trời dần tối
Tiếng kêu bầy vịt văng vẳng tới
Màu trắng nhợt nhạt rồi
3. “鐘消えて
花の香は撞く
夕哉”
Phiên âm:
Kane kiete
Hana no ka wa tsuku
Yuube kana
Tạm dịch:
Tiếng chuông chùa lặng im
Mùi hương hoa còn đọng bên thềm
Buông xuống dần màn đêm
4. “朝茶飲む
僧静かなり
菊の花”
Phiên âm:
Asa cha nomu
Soo shizuka nari
Kiku no hana
Tạm dịch:
Sau tuần trà buổi sáng
Trong lòng vị tăng thật yên ắng
Ngoài sân hoa cúc vàng
5. “やがて死ぬ
けしきは見えず
蝉の声”
Phiên âm:
Yagate shinu
Keshiki wa miezu
Semi no koe
Tạm dịch:
Chẳng bao lâu sẽ chết
Nhưng chưa thấy dấu hiệu nào hết
Ve kêu không mỏi mệt
6. “この秋は
何で年寄る
雲に鳥”
Phiên âm:
Kono aki wa
Nande toshiyoru
Kumo ni tori
Tạm dịch:
Rồi đến mùa thu này
Sao ta lại già đi như vầy?
Cánh chim bay về mây?
7. “物書て
扇引さく
余波哉”
Phiên âm:
Mono kakite
Ougi hikisaku
Nagori kana
Tạm dịch:
Viết để lại đôi dòng
Chiếc quạt giấy bỗng rách một đường
Dấu vết lòng vấn vương?
8. “稲妻や
闇の方行く
五位の声”
Phiên âm:
Inazuma ya
Yami no kata yuku
Goi no koe
Tạm dịch:
Giữa tia chớp trên không
Bay mất vào bóng tối mênh mông
Tiếng vạc chừng lạc lõng
9. “古池や
蛙飛びこむ
水の音”
Phiên âm:
Furuike ya
Kawazu tobikomu
Mizu no oto
Tạm dịch:
Nơi lòng ao xa xưa
Con ếch nhảy tỏm vào giữa trưa
Tiếng nước khua vọng lại
10. “夏草や
兵どもが
夢の跡”
Phiên âm:
Natsu kusa ya
Tsuwamono domo ga
Yume no ato
Tạm dịch:
Đây bãi cỏ mùa hạ
Quả là dấu vết của giấc mơ
Kẽ chinh chiến đâu ngờ
11. “閑さや
岩にしみ入る
蝉の声”
Phiên âm:
Shizukasa ya
Iwa ni shimi iru
Semi no koe
Tạm dịch:
Trong tịch tĩnh lặng yên
Thấm vào vách đá giữa thiên nhiên
Tiếng ve kêu hiển hiện
12. “おもしろき
秋の朝寝や
亭主ぶり”
Phiên âm:
Omoroshiki
Aki no asane ya
Teishu buri
Tạm dịch:
Cũng là điều thích thú
Buổi sáng mùa thu vẫn nằm ngủ
Khách tới luôn có chủ
13. “秋を経て
蝶もなめるや
菊の露”
Phiên âm:
Aki wo hete
Chou mo nameru ya
Kiku no tsuyu
Tạm dịch:
Mùa thu đang dần qua
Con bướm vẫn còn liếm cánh hoa
Giọt sương cúc làm quà
14. “この道を
行く人なしに
秋の暮”
Phiên âm:
Kono michi wo
Iku hito nashi ni
Aki no kure
Tạm dịch:
Ngay nơi con đường này
Không còn một bóng người qua lại
Mùa thu tàn ai hay?
15. “物いへば
唇寒し
秋の風”
Phiên âm:
Mono ieba
Kuchibiru samushi
Aki no kaze
Tạm dịch:
Khi mở miệng ra nói
Đôi môi run rẫy, lạnh lẽo tới
Gió mùa thu đây rồi
16. “馬に寝て
残夢月遠し
茶の煙”
Phiên âm:
Uma ni nete
Zanmu tsuki tooshi
Cha no kemuri
Tạm dịch:
Trên lưng ngựa gật gà
Mộng đã tàn, trăng cũng mờ xa
Phảng phất làn khói trà
17. “行春や
鳥啼魚の
目は泪”
Phiên âm:
Yuku haru ya
Tori naki uo no
Me wa namida
Tạm dịch:
Mùa xuân bỏ đi mất
Trên cành tiếng chim kêu như khóc
Mắt cá đầy nước mắt
18. “人も見ぬ
春や鏡の
裏の梅”
Phiên âm:
Hito mo minu
Haru ya kagami no
Ura no ume
Tạm dịch:
Sao người người chẳng thấy
Mùa xuân đến từ chiếc gương đấy
Mặt sau một cành mai
19. “白菊の
目に立て見る
塵もなし”
Phiên âm:
Shiragiku no
Me ni tatete miru
Chiri mo nashi
Tạm dịch:
Những cánh cúc trắng ngần
Để ngay trước mắt nhìn thật gần
Không hạt bụi vương vấn
20.“枯枝 に
烏のとまりたるや
秋の暮”
Phiên âm:
Kare eda ni
Karasu no tomaritaru ya
Aki no kure
Tạm dịch:
Trên cành cây trụi lá
Một con quạ đậu lại nơi đó
Buổi chiều Thu dần qua
Thơ haiku về mùa xuân - Nơi bắt nguồn cảm xúc
Thơ ca là sự giao thoa đầy cảm xúc giữa con người và đất trời. Các thi nhân Nhật Bản luôn dành một tình cảm đặc biệt cho mùa xuân trong thơ haiku vì nó gợi lên nhiều cung bậc cảm xúc, rung ngân lên tiếng lòng của những tâm hồn đa sầu đa cảm.
Tác giả Shiki
Nhìn về quê hương
Xa xăm quá đỗi
Chỉ cánh hoa đào rơi
Tác giả Issa
Giữa đám hoa trà
Có bầy chim rẻ
Rủ nhau trốn tìm
Tác giả Ryokan
Hoa đào rơi
Hay còn trên cành
Cuối cùng cũng rụng rơi
Tác giả Shiki
Cây lê nở hoa
Nơi căn nhà nát
Vết tích trận tương tàn
Tác giả Issa
Hết ngủ rồi thức dậy
Chú mèo lại ngáp dài
Đi ra ngoài mồi chài
Tác giả Getto
Màu xanh của cỏ
Khi tôi bước qua
Nỗi buồn mùa xuân
Tác giả Ryokan
Lặng lẽ vuốt ve
Quả bầu nứt nẻ
Trong cơn mưa xuân
Tác giả Rotsu
Ngọn đồi đầy hoa đào
Tôi sẽ tìm một hòn đá mát
Đánh một giấc ngủ sâu
Tác giả Shiki
Ánh trăng soi
Những cánh hoa đào rơi
Một vùng lênh láng
Tác giả Issa
Ngay cả hương hoa mơ
Hay người khách nào đến
Cũng còn chung trà nứt bể này thôi
Thơ haiku về mùa thu dạt dào cảm xúc
Lần giở những bút tích của các bậc thi sĩ Basho, Shiki, Issa,.. mùa thu trong thơ haiku xuất hiện qua từng con chữ nhỏ bé mà đẹp đến lạ kỳ.
Tác giả Basho
Ở Yamankta
Không cần ngắt hoa cúc bỏ vào
Mà nước suối vẫn thơm
Tác giả Shiki
Cúc vàng cúc trắng
Đóa cúc hồng
Tôi khát khao
Tác giả Basho
Trên cành
Con quạ đậu
Chiều thu
Tác giả Shiki
Đẹp lạ lùng
Ai mà không ghen tị
Lá đỏ rời cành phong
Tác giả Basho
Cây chuối trong mùa thu
Gió bão ta nghe mưa nhỏ giọt
Xuống vũng nước đêm đen
Tác giả Basho
Mong manh mong manh
Một nhành hoa cúc
Vừa đơm nụ vàng
Mùa hạ sinh động và có hồn hơn trong thơ haiku
Mùa hạ là mùa của hoa mẫu đơn khoe sắc, là mùa của côn trùng hòa tấu lên những bản nhạc réo rắt, vui tươi. Mượn những hình ảnh đời thường đó, các nhà thơ Nhật Bản đã lột tả được nét đẹp riêng biệt của mùa hè chỉ vỏn vẹn qua mười bảy âm tiết trong thể thơ haiku.
Tác giả Basho
Trong tĩnh mịch
Khách tới thăm lui gót
Khai hội mẫu đơn
Tác giả Issa
Cuộc đời đẹp quá
Con dế rung chuông
Cánh diều bay lả
Tác giả Basho
Rừng trúc mênh mông
Tiếng đỗ quyên hót
Trong ánh trăng nghiêng
Tác giả Shiki
Mưa tháng năm
Cứ rơi như thế
Rơi vào cơn mơ
Tác giả Basho
Mưa mùa hạ,
Xóa đi tất cả
Ngoài chiếc cầu Seta
Tác giả Issa
Trôi xuống dòng sông
Trên cành lá gãy
Ca vang côn trùng
Tác giả Basho
Dòng sông Mogami
Nuốt hết mưa mùa hạ
Cuồn cuộn trôi đi
Tác giả Kikaku
Náo loạn chuồn chuồn,
Bỗng dưng lặng lẽ
Một vầng trăng non
Tác giả Basho
Hãy thổi bay đi
Hỡi dòng sông Oi,
Những mây mưa mùa hạ
Tác giả Shiki
Bão giông nguôi ngớt
Cổ thụ nắng sót
Tiếng ve sầu
Tác giả Basho
Mưa tháng năm
Hoa quỳ còn vọng
Đường đi mặt trời
Tác giả Buson
Ngắn ngủi đêm hạ,
Dòng sông cạn,
Còn vầng trăng bạc
Tác giả Basho
Trên đồng mùa hạ,
Nhìn người vác cỏ,
Tôi lần đường đi
Thơ haiku là một món quà vô giá mà các bậc thi nhân Nhật Bản đã sáng tạo và gìn giữ cho đến ngày nay. Đây là món ăn tinh thần không thể thiếu của những tâm hồn yêu thơ ca. Hy vọng qua bài viết này, các bạn sẽ chiêm ngưỡng được nét đẹp của thiên nhiên và con người của xứ sở hoa anh đào.
