Sẽ là một thiếu sốt khi nhắc đến thơ, nhưng lại bỏ qua thể ngũ ngôn, một thể thơ phổ biến và thông dụng bậc nhất. Vậy đặc điểm của nó là gì? Những bài thơ ngũ ngôn hay và đặc sắc nhất được VOH tổng hợp dưới đây sẽ là lý giải cho bạn.
Thơ ngũ ngôn là gì?
Thơ ngũ ngôn là thể thơ mà mỗi câu thơ sẽ có năm chữ và được gieo vần, có nhịp điệu mà vẫn đem lại những ý nghĩa sâu sắc. Thể thơ này được xuất phát từ Trung Quốc, khi mà nhiều năm về trước nước ta bị nhà Hán xâm lược, từ đó những nét văn học Trung Hoa đã được du nhập về Việt Nam. Tuy nhiên hiện nay, thể thơ này đã có nhiều cải tiến hơn so với bản gốc, do đó có thể chia thành 2 loại thơ như sau:
Thơ ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật
Thơ ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật chính xác là thể thơ từ thời nhà Đường của Trung Quốc. Để làm được bài thơ như vậy đòi hỏi tác giả phải có vốn từ phong phú và cách gieo vần xuất sắc thì mới đáp ứng đủ các nguyên tắc thơ. Một bài thơ sẽ có 4 câu thơ, mỗi câu 5 chữ. Ngoài thể tứ tuyệt thì cũng còn có thể bát cú tức là một bài có 8 câu thơ cũng là thể phổ biến.
Về vần điệu, thơ ngũ ngôn tứ tuyệt sẽ được gieo vần luân phiên với thanh bằng - trắc hoặc bằng - bằng, trắc - trắc ở tiếng thứ 2 và tiếng thứ 4 trong câu. Cách gieo vần như vậy sẽ được thực hiện lần lượt cho tới hết bài thơ là hoàn thiện.
Về nhịp điệu, câu thơ ngũ ngôn Đường luật sẽ được ngắt nhịp 2/3, từ đó tạo cảm giác nhẹ nhàng, êm ái khi đọc.
Một bài thơ ngũ ngôn tứ tuyệt chuẩn sẽ có 4 phần: đề, thực, luận, kết. Tức là mỗi câu thơ sẽ phải thể hiện một phần nội dung riêng. Chỉ với 5 chữ mà phải lột tả hết ý nghĩa nên đòi hỏi việc sử dụng ngôn từ của tác giả cần rất linh hoạt và phong phú.
Thơ ngũ ngôn tự do
Thơ ngũ ngôn tự do không có quá nhiều yêu cầu khắt khe như thể thơ Đường luật. Tác giả có thể sáng tác thơ không giới hạn số câu, không yêu cầu khắt khe về vần, nhịp điệu. Thậm chí một số nhà thơ còn tạo sự đặc biệt bằng cách thêm hoặc bớt tiếng trong một câu thơ nào đó.
Những bài thơ ngũ ngôn tự do không có nhiều hàm ý khiến người đọc phải suy ngẫm mà rất dễ dàng nhận diện ý nghĩa một cách tường minh. Đó có thể là bài thơ do những nhà thơ Việt Nam sáng tác, có thể là dịch từ bài thơ của tác giả nước ngoài hoặc cũng có thể tạo ra những vần thơ hay trong phút giây ngẫu hứng.
Xem thêm:
Tiểu sử và những bài thơ bất hủ của Đỗ Phủ người được mệnh danh "Thi Thánh"
Tiểu sử và những bài thơ kiệt tác của "Thi Tiên" Lý Bạch - đỉnh cao thơ ca Thịnh Đường
Tiểu sử Bạch Cư Dị và màu sắc hiện thực cuộc sống trong thơ của Bạch Cư Dị
Top những bài thơ ngũ ngôn đặc sắc nhất
Với mỗi thể loại thơ ngũ ngôn, chúng ta đều có những bài thơ hay “để đời”, nhất là những bài thơ Đường luật dù đã ra đời hàng trăm năm nhưng vẫn còn nguyên giá trị tới hiện tại. Dưới đây là những tác phẩm nổi bật ấy.
Thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt đường luật
Quý tiết (Sưu tầm)
Xuân lưu phù chu thượng
Hạ vũ hà hoa khai
Thu phong chi diệp lạc
Nhật chiếc bộc tuyết tai.
Dịch thơ
Sông xuân đò trôi nhẹ
Mưa hạ sen nở hoa
Gió thu rơi rụng lá
Bão tuyết nắng chiếu qua.
Thất tịch (Sưu tầm)
Thất nguyệt thất nhật dạ
Vô vũ hựu vô vân
Nhiệt phong lai tịch ốc
Đáo vẫn mặc sầu nhân.
Dịch thơ
Đêm mùng bảy tháng bảy
Không mây cũng chẳng mưa
Gió nóng vào thăm hỏi
Người sầu chẳng muốn thưa.
Phò giá về Kinh (Sưu tầm)
Đoạt sóc Chương Dương độ
Cầm Hồ Hàm Tử quan
Thái bình tu nỗ lực
Vạn cổ thử giang san.
Dịch thơ
Chương Dương cướp giáo giặc
Hàm Tử bắt quân thù
Thái bình nên gắng sức
Non nước ấy nghìn thu.
Hạt bụi (Sưu tầm)
Ngàn năm bên lối nhỏ
Trút niềm đau muộn phiền
Ngàn năm mang hơi thở
Dịu vợi trời tam thiên.
Chạng vạng (Sưu tầm)
Đầu non mây tụ tán
Lưng trời mây thong dong
Tỉnh - say, đời chạng vạng
Mắt xanh nhìn bụi hồng.
Chợt (Sưu tầm)
Chợt theo về mộng – thực
Cát bụi lầm cuộc đời
Thoáng nhìn qua bóng nước
Thoáng - cõi Phật đây rồi!
Hạt phù sa (Sưu tầm)
Đổ xuôi miền du mộng
Cho sắc màu cỏ hoa
Muôn bến đời gió lộng
Bồi bão khắp trời xa.
Lối về (Sưu tầm)
Thênh thang tình hạt bụi
Bờ sương cỏ ngủ vùi
Bỏ quên đời dấu hỏi
Thoáng nhìn mây trắng trôi.
Tuồng đời (Sưu tầm)
Cảnh đời bao sắc màu
Mắt sầu oen gió bụi
Tuồng đời hương chiêm bao
Ngược xuôi đường dong ruỗi.
Lao xao (Sưu tầm)
Đường lao xao gió bụi
Mắt lao xao phương hồng
Trời lao xao mây nổi
Người lao xao dặm lòng.
Dặm cũ (Sưu tầm)
Lối sương mòn cuộc lữ
Gió bụi áo sờn vai
Ta mòn qua dặm cũ
Cuối nẽo trời – Như Lai.
Nghe kinh (Sưu tầm)
Gió thổi mây, mù, bụi
Hiện lộ vần nguyệt viên
Con cá nằm khe suối
Nghe chim hót lời kinh.
Còn ở (Sưu tầm)
Hạt bụi về non biếc
Giọt sương về thiên không
Chiếc lá xanh còn ở
Giữa núi rừng mênh mông.
Đường chổi (Sưu tầm)
Gom lại từng hạt bụi
Hạt bụi đời mỏng mạnh
Bụi lòng, ta vẫn quết
Giữa muôn trùng tử sinh.
Bất tận (Sưu tầm)
Hoa nở vần thơ nở
Hoa tàn thơ vẫn hoa
Mênh mông tờ biếc trải
Sóng dệt vần mây qua.
Ao trưa (Sưu tầm)
Bờ ao cộng cỏ chí
Lả lướt ngọn nồm đưa
Con chuồn chuồn điểm nước
Mong dừng chân nghỉ trưa.
Thể thơ ngũ ngôn tự do
Thơ ngũ ngôn chỉ đơn giản là có 5 tiếng trong một câu nên cũng khá dễ để sáng tác. Sau đây là một số bài thơ tự do hay và ý nghĩa nhất.
Buồn ơi (Hoàng Mai)
Anh xa tôi xa tôi
Nỗi đau nào sánh được
Tôi xa anh xa anh
Cối lội dòng nước ngược
Anh đem giông bão về
Xé tan lời ước hẹn
Thủy chung và hẹn thề
Cho hồn tôi rét mướt
Mười năm anh xa tôi
Ngày về không hẹn trước
Mười năm tôi xa anh
Hẳn là tim giá buốt
Oan trái xưa ai gieo
Những lời thơ tha thiết
Tôi ngỡ là lời yêu
Anh trao tôi tuyệt diệu
Nhưng... sự thật phũ phàng
Anh lạc loài tim hoang
Gieo tình thiên niên kỷ
Tôi anh giờ lìa tan…
Tình mình không xa (Hoàng Mai)
Xin anh chớ bận lòng
Trời đổi tiết sang Đông
Lá Thu còn xào xạc
Màu Thu còn vàng trong
Bao năm mình đợi mong
Không lâu xa anh nhỉ
Tim ta vẫn thắm nồng
Tình yêu là chân lý
Trăng khi tròn khi khuyết
Tình lúc gần lúc xa
Em không hề nuối tiếc
Những ngày tháng đã qua
Mai cho dù tình ta
Đời phong ba chìm nổi
Vượt qua bao thác ghềnh
Vượt qua trăm vạn lối
Em không lìa xa anh
Giữa cuộc đời dâu bể
Anh thao thức cùng em
Chờ ngày mai anh nhé
Tình yêu luôn là thế
Không hiền hòa dịu êm
Tình càng sóng càng gió
Ta càng gần nhau thêm.
Mùa hoa cải (Nghiêm Thị Hằng)
Có một mùa hoa cải
Nở vàng bên bến sông
Em đương thì con gái
Đợi tôi chưa lấy chồng
Tôi rụt rè không dám
Hái một bông cải ngồng
Sợ làm con bướm trắng
Giật mình bay sang sông.
Qua bao mùa hoa cải
Chỉ mình tôi biết thôi
Mình tôi không dám hái
Hoa cải bay về trời.
Bâng khuâng chiều làng bãi
Không còn hoa cải ngồng
Ai xui tôi trở lại
Ngày em đi lấy chồng
Tôi lại gieo hạt cải
Lại âm thầm đợi mong
Có một người con gái
Đợi tôi chưa lấy chồng.
Tiếng đàn đêm (Khánh Linh)
Khúc nhạc trầm em buông
Cung đàn sầu diệu vợi
Đã bao ngày em đợi
Bước chân nào xa xôi
Mưa trong lòng nặng rơi
Cũng bồi hồi con nước
Bên nhau em vẫn ước
Nghẹn ngào lũ miền đau
Nốt thăng thì rớt đâu
Để dây tơ đứt đoạn
Nốt son thì hoảng loạn
Mặn chát bờ môi ngoan
Búp ngọc dạo cung đàn
Phím loan chùng tê tái
Trời gió mưa mê mải
Hoang hoải tiếng đàn đêm!
Gửi 4 (Hoàng Hôn Tím)
Em gửi vào trong gió
Nỗi nhớ dành cho anh
Gửi lên trời cao xanh
Là bao niềm mơ ước.
Gửi con đường phía trước
Là tất cả tương lai
Gửi vào những ngày mai
Là bao niềm vui mới.
Gửi những điều chờ đợi
Anh đã phải mong chờ
Gửi trong những vần thơ
Tình yêu em còn đó.
Gửi trên con thuyền nhỏ
Những kỷ niệm ngày xưa
Gửi vào những giọt mưa
Là những lời thương nhớ.
Dù xa xôi cách trở
Ta vẫn mãi chờ nhau
Tình ta vẫn nặng sâu
Một tình yêu sâu thẳm.
Bước chân chiều đông (Vân Phong)
Chiều đông rớt giọt sầu
Người yêu đâu chẳng thấy
Nhớ ai, đông đưa đẩy
Đường quen mấy lần qua.
Ngang qua cội thông già
Lạnh lùng trong buốt giá
Lắng nghe lời sỏi đá
Đông này chẳng ai qua.
Gió lạnh dưới chiều tà
Người đã xa, sao nhớ?
Tình đi từ muôn thuở
Buồn vời vợi trông mong.
Tình yêu hỡi? Nặng lòng
Đường mùa đông lạnh lẽo
Ngập tràn trong khô héo
Bước chân nẻo cô đơn.
Tình ơi, sao dỗi hờn
Nặng lòng chân bước nhỏ
Cơn lạnh lùa theo gió
Ngang qua ngõ nhà em.
Ngoài phố thị lên đèn
Bóng người thương đâu nữa
Lòng sầu dâng nổi nhớ
Nhớ ơi, nhớ tình xa.
Dỗi hờn người vắng xa
Giấc mộng lòng đơn lạnh
Đông về trong hiu quạnh
Tình yêu đã bỏ ta.
Chân ngang qua cội già
Chiều đêm dài mỏi bước
Đường tình xa phía trước
Dốc ngược vắng tình ngà.
Uổng công (Sinh Hoàng)
Anh như một dòng sông
Em là con thuyền nhỏ
Xuôi dòng buồm no gió
Đưa em về bến mơ.
Anh ga nhỏ đợi chờ
Con tàu em đỗ lại
Hững hờ tàu đi mãi
Ga buồn trong nắng mai.
Chờ đợi chi uổng công
Ngày mai em theo chồng
Niềm vui mang đi hết
Bỏ lài sầu mênh mông.
Mưa xuân (Vô Thường)
Giữa đêm rơi tí tách
Hạt ngọc của mùa xuân
Len vào phòng chút lạnh
Thả vào lòng bâng khuâng.
Bỗng nhớ ai nhớ lạ
Bỗng thương người dưng xa
Chăn hoa hờ hững quá
Thiếu hương kẻ xa nhà.
Vô tư từng hạt nhỏ
Nhớ nhung từng hạt đầy
Xoe tròn đôi mắt đỏ
Chăn cuộn lòng cay cay.
Bao giờ thương se áo
Bao giờ tình thắm môi
Nghe cõi lòng dông bão
Đêm chờ trôi cứ trôi.
Đêm chờ trôi cứ trôi
Nồng nàn mưa xuân gọi
Nắng hạ vàng bối rối
Gió thu sang bồi hồi.
Đông lạnh lùng đứng lại
Ươm mầm sống sinh sôi
Đợi nhau ta đợi mãi
Đợi xuân về chung đôi.
Xích lô & mưa (KP)
Trời lại đỗ mưa to
Vẫn lặn lội như cò
Mà tiền thì không có
Nên bụng lấy đâu no?
Trời vẫn mưa thật to
Đường thì đã tối mò
Xe chưa ra đầu ngõ
Quay góc nằm co ro.
Trời càng tối, càng to
Chạy thì phải lần mò
Xe đã về tới ngõ
Bụng dạ thấy lo lo.
Trời đã hết mưa to
Bụng đói không nhằm nhò
Tiền đâu lo lủ nhỏ?
Không có gạo để vo.
Sáng ra thấy ta ho
Đau nhưng phải lái đò
Tìm mua hũ gạo nhỏ
Với vài con cá kho.
Xem thêm:
Top 30 bài thơ Hồ Xuân Hương hay nhất
Tổng hợp 3254 câu thơ Kiều của đại thi hào Nguyễn Du
Thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm và những triết lý để đời
Một số bài thơ ngũ ngôn hay khác
Thơ ngũ ngôn có nhiều chủ đề trong cuộc sống, có thể là tình yêu, bài học, sự vật hiện tượng,... Dưới đây là một số bài thơ hay nhất, ý nghĩa nhất của thể loại này.
Em muốn (Sưu tầm)
Em muốn làm cát đằng
Bên Anh khuôn ngực rộng
Gục vào Anh tránh sóng
Trốn cuộc đời bão giông
Em muốn làm nắng mai
Tươi hồng đôi má thắm
Nụ cười em gió lộng
Quên tuyết rơi mùa đông
Em muốn là hoa xuân
Dịu dàng hương buổi sớm
Đọng sương mềm cánh mỏng
Có Anh chiều bên sông
Em muốn là em thôi
Tình yêu Anh vời vợi
Ôm em và chờ đợi
Em bên trời mênh mông!...
Ngày mới yêu thương (Sưu tầm)
Còn gì tuyệt vời hơn
Mỗi sớm mai thức dậy
Trong lòng ta luôn thấy
Người nào đấy nhớ thương
Sẽ là một thiên đường
Khi người thương chờ đợi
Cho lòng vui phơi phới
Khi vừa mới bình minh
Mình sẽ dệt chữ tình
Sáng lung linh êm dịu
Từng ngày đôi tay níu
Ta không thiếu được nhau
Thu về lá thay màu
Góc chiều nào vàng rụng
Bên anh em làm nũng
Anh ơi!... Chúng mình yêu!
Thu sang (Sưu tầm)
Lặng nhìn dòng sông ấy
Có nỗi nhớ đong đầy
Vương một chút heo may
Ruôi ruổi theo tháng ngày
Xa xa mùa thu nhớ
Từng lá đổ vàng thơ
Sương trắng giăng giăng mờ
Chiều chạm nhẹ như mơ
Sớm rạng đông chim hót
Thánh thót giữa sương mai
Lung linh cài từng giọt
Ngọt vàng cúc nhuỵ khai
Chợt về nghe thiếu thiếu
Bên rặng liễu xanh xanh
Trong long lanh nắng chiều
Nhớ dáng kiều thanh thanh
Mùa về ngang qua phố
Xào xạc ánh trăng xô
Buông hờ rơi trong gió
Có chiếc lá nào khô
Cuối phố ánh đèn rơi
Khẽ toả rời mênh mang
Hắt bóng sáng hai người
Tựa cửa nhìn thu sang.
Trăng buồn (Sưu tầm)
Trăng buồn rơi đáy nước
Trôi lũ lượt tình đau
Mây cũng vội phai màu
Gió giang đầu rủ rượi
Sương giăng như màng lưới
Phủ kín mối tình sầu
Gió lành lạnh đêm thâu
Mùa mưa ngâu lại đến
Con thuyền nay bỏ bến
Theo cơn sóng lênh đênh
Nơi cuối thác đầu ghềnh
Đâu là nơi bến đậu...
Mẹ (Sưu tầm)
Từ ngày con thơ bé
Đến bây giờ lớn khôn
Tiếng ru hời khe khẽ
Vẫn thấm đượm trong hồn
Qua những ngày nắng cháy
Chân mẹ đã khô cằn
Mùa lũ về nước chảy
Mẹ dãi dầu vai xương
Này dáng mẹ thon thon
Này bàn tay nhỏ nhắn
Ủa đâu rồi mẹ nhỉ
Sao nhiều quá nếp nhăn
Một đời mẹ trở trăn
Lo những ngày con ốm
Mẹ trăm bề thấp thỏm
Cho con giấc ngủ lành
Mẹ cắt bớt tuổi xanh
Bao nhiêu mẹ cũng đành
Người hanh hao gầy guộc
Con biền biệt trời xa
Mẹ ơi tháng năm qua
Con bây giờ đã lớn
Mười mấy năm xa nhà
Nhớ mẹ! Lòng đau đớn!
Con cứ hẹn xuân về
Sẽ thăm lại vườn quê
Mà bao mùa mai nở
Vẫn riêng mình thỏa thuê!
Cô ơi! (Sưu tầm)
Rời mái trường thân yêu
Bao năm rồi cô nhỉ?
Trong em luôn đọng lại
Lời dạy bảo của cô
Ngày ấy vào mùa thu
Bước chân em rộn rã
Cô không lời từ giã
Xa trường tự lúc nào
Em ngỡ như chiêm bao
Cô về đâu, chẳng biết?
Vẫn vang lời tha thiết
Từ giọng cô dịu hiền
Thời gian bước triền miên
Cô chưa lần quay lại
Chúng em nhớ cô mãi
Mong thấy cô trở về
Lúc xưa cô vỗ về
Nay chúng em khôn lớn
Ngày rời trường gần đến
Bao giờ gặp lại cô?
Hoa cúc tím (Sưu tầm)
Anh giờ xa lạ quá
Đâu phải của ngày xưa
Xao xuyến mấy cho vừa
Ru tình ơi đừng tỉnh.
Lời yêu xưa tròn trĩnh
Em gói lại trong lòng
Bao da diết nhớ mong
Chôn chặt niềm kí ức.
Mơ hoang từng thổn thức
Ước gặp anh một lần
Trao nỗi nhớ trong ngần
Của tháng ngày xa cách.
Nhưng hình như hờn trách
Nên cứ ngỡ lạ xa
Giọng nói vẫn êm mà
Sao ngõ hồn vắng lặng.
Con tàu qua bao chặng
Giờ như đã bình an
Xóa sạch vết thời gian
Nên người ơi lạ quá!
Văn học nói chung hay thơ ca nói riêng luôn đem lại những giá trị nhân văn vô cùng sâu sắc. Qua những thông tin về thể loại thơ ngũ ngôn trên đây, hy vọng bạn sẽ có thêm những kiến thức và cũng có thể tự sáng tạo nên những bài thơ thật hay cho riêng mình.
Đừng quên cập nhật liên tục những bài viết mới nhất, hấp dẫn nhất tại VOH Sống đẹp.
Ảnh: Internet
