Cicero là một trong những nhà hùng biện vĩ đại La Mã được nhiều người biết đến. Cicero ảnh hưởng rất lớn đến ngôn ngữ Latinh, thậm chí trong lịch sử văn xuôi không chỉ tiếng Latinh mà cả tiếng Anh cho đến thế kỷ 19 cũng được xem đi theo phong cách của ông. Vậy Cicero là người như thế nào? Và ông có những tác phẩm nổi bậc nào được biết đến?
1. Cicero là ai?
Cicero có tên đầy đủ là Marcus Tullius Cicero sinh năm 106 TCN tại thị trấn Arpinum, cách Rome khoảng 50 dặm và xuất thân trong một gia đình thứ dân. Ông là một triết gia và là một nhà hùng biện, chính khách, nhà lý luận chính trị La Mã. Với các thành tựu nổi bật của mình, ông được xem là một trong những nhà hùng biện vĩ đại nhất La Mã.
Ông sở hữu nhiều kỹ xảo và khả năng làm chủ ngôn ngữ Latinh một cách phi thường. Chính ông là người đã giới thiệu các trường phái chính của triết học Hy Lạp đến người La Mã và tạo ra một số từ vựng triết học Latinh. Không chỉ vậy, ông còn công bố các bài diễn văn của mình theo thông lệ chung thời ấy đồng thời cho ra nhiều tác phẩm về lý thuyết, tôn giáo cũng như triết học đạo đức chính trị.
2. Cuộc đời và sự nghiệp của Cicero
Cicero là con trai trong một gia đình giàu có tại Arpinium. Ông bắt đầu công khai sự nghiệp của mình với tư cách là một quan giám tài tại đảo Sicile vào năm 75 TCN. Năm 63 TCN, ông giữ chức chấp chính quan (có quyền hạn tối thường, nhiệm kỳ 1 năm) và đã đập tan âm mưu đảo chính của Lucius Sergius Catilina, một nhà quý tộc thời bấy giờ.
Thập niên 50 TCN, Gaius Julius Caesar - một vị tướng và chính khách người La Mã - bắt đầu bành trướng quyền lực. Cicero mặc dù kính trọng nhưng vì không thích Caesar nên đã chọn lui về ở ẩn. Trong thời gian này, Cicero hoàn thành phần lớn các tác phẩm quan trọng của mình.
Khi Caesar và Pompey (nhà quân sự, chính trị Cộng hòa La Mã) bắt đầu tranh giành quyền hành. Cicero chọn ủng hộ Pompey và theo đến Hy Lạp.
Sau khi Pompey thua trận Pharsalus vào năm 48 TCN, Cicero trở về Ý và tiếp tục sống ẩn dật cho đến khi Caesar bị ám sát.
Khi 3 người hùng mới là Octavius, Marcus và Lepidus thành lập Tam đầu chế thứ hai, Cicero lại theo phe Octavius. Ông viết 14 bài hùng biện tấn công Marcus một cách dữ dội nên đã chuốc lấy không ít hận thù.
Về sau, Octavius và Marcus Antonius tạm thời liên minh cùng nhau lập ra một danh sách với các công dân bị đặt ngoài vòng pháp luật. Octavius đã tìm mọi cách bao che Cicero nhưng Marcus Antonius vẫn căm thù ông. Cicero đã định bỏ trốn, nhưng lại bị học trò tâm phúc phản bội.
Ngày 7 tháng 12 năm 43 TCN, Cicero bị người của Marcus Antonius bắt đi chặt đầu và hai bàn tay, sau đó đưa đi đóng đinh tại Quảng trường Rome.
Xem thêm:
Danh ngôn hay của nhà toán học, triết gia Descartes
Triết gia Hy Lạp cổ đại Aristotle và những câu danh ngôn để đời
Những danh ngôn, câu nói hay của Jean-Jacques Rousseau
3. Tác phẩm nổi bật của Cicero
Cicero viết về nhiều lĩnh vực như chính trị, đạo đức, hùng biện,.. Khi viết về chủ đề chính quyền, các tác phẩm của ông không phải là sản phẩm thuần túy tư tưởng, mà nó được kết tinh từ chính hiểu biết sâu sắc và kinh nghiệm của chính mình.
Tác phẩm mới nhất của Cicero được dịch ra tiếng Việt là bản “Bàn về chính quyền”.
Ngoài ra, Cicero còn để lại nhiều tác phẩm hay và đặc biệt khác được nhiều người biết đến như:
Về Tu từ học và Triết học
- De Oratore ad Quintum fratrem libri tres (On the Orator, three books for his brother Quintus) - năm 55 TCN
- De Re Publica (On the Republic) - năm 51 TCN
- De Legibus (On the Laws) - ?? BC
- De Finibus Bonorum et Malorum (About the Ends of Goods and Evils) – a book on ethics - năm 45 TCN
- Tusculanae Quaestiones (Questions debated at Tusculum) - năm 45 TCN
- De Natura Deorum (On the Nature of the Gods) - năm 45 TCN
- Cato Maior de Senectute (Cato the Elder On Old Age) - năm 44 TCN
- Laelius de Amicitia (Laelius On Friendship) - năm 44 TCN
- De Officiis (On duties) - năm 44 TCN)
Về thư
- Epistulae ad Atticum (Letters to Atticus) - năm 68 đến 43 TCN
- Epistulae ad Quintum Fratrem (Letters to his brother Quintus) - năm 59 đến 54 TCN
- Epistulae ad Brutum (Letters to Brutus) - năm 43 TCN
- Epistulae ad Familiares - năm 62 đến 43 TCN
Về Bài phát biểu
- Pro Roscio Amerino (In Defense of Sextus Roscius of Ameria) - năm 80 TCN
- In Verrem (Against Gaius Verres, or The Verrines) - năm 70 TCN
- Pro Cluentio (On behalf of Aulus Cluentius) - năm 66 TCN
- In Catilinam I-IV (Catiline Orations or Against Catiline) Được lưu trữ ngày 2 tháng 3 năm 2005 tại Wayback Machine - năm 63 TCN
- Pro Murena (In Defense of Lucius Licinius Murena, in the court for electoral bribery) - năm 63 TCN
- Pro Archia Poeta (In Defense of Aulus Licinius Archias the poet) - năm 62 TCN
- Pro Caelio (In Defense of Marcus Caelius Rufus): English translation - năm 56 TCN
- Pro Milone (In Defense of Titus Annius Milo) - năm 52 TCN
- Philippicae (consisting of the 14 philippics, Philippica I–XIV, against Marcus Antonius) - năm 44 TCN
4. Những câu nói hay của nhà hùng biện, triết gia Cicero
Không chỉ có các tác phẩm, Cicero còn để lại rất nhiều câu nói hay và ý nghĩa được nhiều người biết đến, cụ thể như:
1. “If you have a garden and a library, you have everything you need.”
Tạm dịch: Nếu bạn có một khu vườn và một thư viện, bạn có mọi thứ bạn cần.
2. “Gratitude is not only the greatest of virtues, but the parent of all the others.”
Tạm dịch: Lòng biết ơn không chỉ là đức tính lớn nhất mà còn là cha mẹ của tất cả những đức tính khác.
3. “The life of the dead is placed in the memory of the living.”
Tạm dịch: Sự sống của người chết được đặt trong ký ức của người sống.
4. “Glory follows virtue as if it were its shadow.”
Tạm dịch: Vinh quang theo sau đức hạnh như thể là cái bóng của nó.
5. “What then is freedom? The power to live as one wishes.”
Tạm dịch: Thế thì tự do là gì? Sức mạnh để sống như người ta mong muốn.
6. “The higher we are placed, the more humbly we should walk.”
Tạm dịch: Càng ở vị trí cao, chúng ta càng nên bước đi một cách khiêm tốn hơn.
7. “More law, less justice.”
Tạm dịch: Nhiều luật hơn, ít công lý hơn.
8. “The enemy is within the gates; it is with our own luxury, our own folly, our own criminality that we have to contend.”
Tạm dịch: Kẻ thù ở trong cổng; chính vì sự xa xỉ, sự điên rồ, tội ác của chính mình mà chúng ta phải đấu tranh.
9. “Friendship improves happiness and abates misery, by the doubling of our joy and the dividing of our grief.”
Tạm dịch: Tình bạn tăng cường hạnh phúc và giảm bớt đau khổ, bằng cách nhân đôi niềm vui và giảm bớt nỗi đau của chúng ta.
10. “The safety of the people shall be the highest law.”
Tạm dịch: Sự an toàn của người dân sẽ là luật cao nhất.
11. “Love is the attempt to form a friendship inspired by beauty.”
Tạm dịch: Tình yêu là nỗ lực hình thành một tình bạn lấy cảm hứng từ cái đẹp.
12. “Live as brave men; and if fortune is adverse, front its blows with brave hearts.”
Tạm dịch: Hãy sống như những người đàn ông dũng cảm; và nếu vận may là bất lợi, hãy đối mặt với những cú đánh của nó bằng trái tim dũng cảm.
13. “It is the peculiar quality of a fool to perceive the faults of others and to forget his own.”
Tạm dịch: Đó là phẩm chất đặc biệt của một kẻ ngu ngốc khi nhận thức được lỗi của người khác và quên đi lỗi của mình.
14. “Nothing is more noble, nothing more venerable than fidelity. Faithfulness and truth are the most sacred excellences and endowments of the human mind.”
Tạm dịch: Không có gì cao quý hơn, không gì đáng tôn kính hơn lòng chung thủy. Lòng trung thành và sự thật là những điều thiêng liêng và sự quý giá nhất của tâm trí con người.
15. “To live is to think.”
Tạm dịch: Sống là phải nghĩ.
16. “Not cohabitation but consensus constitutes marriage.”
Tạm dịch: Không phải sống thử mà sự đồng thuận tạo thành hôn nhân.
17. “The harvest of old age is the recollection and abundance of blessing previously secured.”
Tạm dịch: Thu hoạch của tuổi già là sự hồi tưởng và những phước lành đã được gieo trồng trước đó.
18. “Silence is one of the great arts of conversation.”
Tạm dịch: Im lặng là một trong những nghệ thuật trò chuyện tuyệt vời.
19. “A home without books is a body without soul.”
Tạm dịch: Một ngôi nhà không có sách là một cơ thể không có linh hồn.
20. “The wise are instructed by reason, average minds by experience, the stupid by necessity and the brute by instinct.”
Tạm dịch: Người khôn ngoan được hướng dẫn bởi lý trí, trí óc bình thường được hướng dẫn bởi kinh nghiệm, kẻ ngu ngốc bởi sự cần thiết và kẻ vũ phu bởi bản năng.
21. “The greatest pleasures are only narrowly separated from disgust.”
Tạm dịch: Thú vui lớn nhất chỉ cách biệt trong gang tấc với sự ghê tởm.
22. “An unjust peace is better than a just war.”
Tạm dịch: Một nền hòa bình phi nghĩa tốt hơn một cuộc chiến tranh chính nghĩa.
Bài viết trên đây đã cho chúng thấy được cuộc đời, tác phẩm và những câu nói hay đáng nhớ của nhà hiền triết Cicero. Hy vọng thông qua bài viết này bạn sẽ hiểu hơn về vị hiền triết tài năng này.
(Sưu tầm - Nguồn ảnh internet)