Trong văn học thiếu nhi Việt Nam, Phạm Hổ là một cái tên nổi bật với kho tàng tác phẩm đồ sộ và ý nghĩa dành cho lứa tuổi trẻ thơ. Trong bài viết này, VOH chọn lọc những tác phẩm thơ Phạm Hổ hay và tiêu biểu nhất.
Tiểu sử nhà thơ Phạm Hổ
Nhà thơ Phạm Hổ (1926 - 2007), bút danh Hồ Huy, sinh tại xã Thanh Liêm (nay là xã Nhơn An), Thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định. Ông sinh ra trong gia đình làm nghệ thuật khi có anh trai là nhà văn Phạm Văn Ký và em trai là nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ.
Phạm Hổ là một trong những người đặt nền móng cho Nhà xuất bản Kim Đồng, nơi xuất bản văn hóa phẩm dành cho trẻ em uy tín của nước nhà. Sau đó, ông chuyển sang Nhà xuất bản Văn học rồi về báo Văn Nghệ, cơ quan ngôn luận của Hội Nhà văn. Năm 1957, ông là thành viên sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam.
Ông vừa viết văn, làm thơ, viết kịch và vẽ tranh. Tác phẩm của Phạm Hổ chủ yếu dành cho thiếu nhi với ngôn từ giản dị, trong sáng, gần gũi. Nhiều tác phẩm đã được đưa vào giảng dạy trong trường phổ thông.
Năm 2001, ông được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật, đợt 1.
Ông qua đời tại Hà Nội năm 2007, để lại cho đời di sản văn chương vô giá đồng hành thân thiết với trẻ thơ Việt Nam.
Thơ Phạm Hổ viết cho thiếu nhi hay nhất
Thơ Phạm Hổ là hành trình khám phá thế giới tuổi thơ diệu kỳ với những bài thơ dạy cho trẻ em những bài học quý giá về cuộc sống, về tình yêu thương và lòng nhân ái.
Anh là người đẹp nhất
Ơi anh bộ đội
Cháu của Bác Hồ
Mũ gắn sao cờ
Anh, người đẹp nhất!
Tiến như cơn lốc
Đánh như chớp giật
Thắng như chẻ tre
Đâu anh tiến về
Đẩy tan bóng giặc
Anh đến vùng nào
Cả vùng ấy hát.
Cô dạy
Mẹ, mẹ ơi! Cô dạy:
Phải giữ sạch đôi tay,
Bàn tay mà giây bẩn,
Sách, áo cũng bẩn ngay.
Mẹ, mẹ ơi! Cô dạy:
Cãi nhau là không vui
Cái miệng nó xinh thế
Chỉ nói điều hay thôi.
Tắm mưa
Mưa rồi! Em rủ bạn
Ùa ra sân tắm chơi
Vật nhau cho bẩn người
Giơ lưng nhờ mưa dội
Cóc bé và cóc cụ
Đua nhau nhảy mừng vui
Cây cối và nhà cửa
Cũng hả hê reo cười...
Nhà tắm ta rộng quá
Mênh mông bốn chân trời
Nước mát tắm sao hết
Cả một trời mưa rơi.
Trong đêm bé ngủ
Trong đêm bé ngủ
Cây dâu ngoài bãi
Nảy những búp non
Con gà trong ổ
Đẻ trứng ấp con
Cây chuối cuối vườn
Nhắc hoa mở cánh
Ngôi sao lấp lánh
Sáng hạt sương rơi
Con cá quả mẹ
Ao khuya đớp mồi…
Chơi ú tim
Rủ nhau chơi ú tim
Giờ đến phiên chó trốn
Mèo đảo mắt nhìn quanh
Chó nấp đâu giỏi gớm!
Bỗng kìa chỗ khe tủ
Chó để lộ đôi chân
Rón rén, men đến gần
Oà: chộp ngay lưng bạn
Chó cười thú vị lắm
Vì chó vẫn nghĩ rằng
- Không! Mình nấp giỏi thật
Lỗi chỉ tại đôi chân!
Xe chữa cháy
Mình đỏ như lửa
Bụng chứa nước đầy
Tôi chạy như bay
Hét vang đường phố
Nhà nào bốc lửa
Tôi dập tắt ngay
Ai gọi “chữa cháy”
“Có... ngay! Có... ngay!”
Rình xem mặt trời
Sáng mát mẹ phơi áo
Chiều xế mẹ lấy vào:
Bé sờ áo, hỏi mẹ:
“Nước trên áo đi đâu?”
Mẹ cười chỉ mặt trời:
“Ông Mặt trời uống đấy!”
Bé tin mẹ, hỏi thêm:
“Uống lúc nào không thấy?”
Mẹ cười: “Thấy sao được!
Ông ấy rất khôn nhanh
Vắng người bay xuống uống
Thoáng người, vụt bay lên!”
Hôm sau múc bát nước
Bé để chỗ vắng người
Vào nhà, nấp khe cửa:
Bé rình xem mặt trời!
Thuyền giấy
Bé trên bờ với xuống
Thả con thuyền trắng tinh
Thuyền giấy vừa chạm nước
Đã hối hả trôi nhanh
Bé nhìn thuyền lênh đênh
Tưởng mình ngồi trên ấy
Mỗi đám cỏ thuyền qua
Là một làng xóm đấy!
Bé thích lắm reo lên
Thuyền vẫn trôi, trôi mãi
Bé vạch cỏ, vạch lau
Chạy bên thuyền giục, vẫy...
Thuyền phăng phăng trên nước
Bé băng băng trên bờ
Bé theo thuyền, theo mãi
Mặc ông trời chuyển mưa...
Đôi que đan
Từng mũi, từng mũi
Cứ đan, đan hoài
Sợi len nhỏ bé
Mà nên rộng dài.
Em cũng tập đây
Mũi lên, mũi xuống
Ngón tay, bàn tay
Dẻo dần, đỡ ngượng.
Mũ đỏ cho bé
Khăn đen cho bà
Áo đẹp cho mẹ
Áo ấm cho cha
Từ đôi que nhỏ
Từ tay em nữa
Cũng dần hiện ra...
Que tre đan mãi
Bóng như ngọc ngà.
Những bài thơ Phạm Hổ đong đầy cảm xúc
Bên cạnh những bài thơ thiếu nhi nổi tiếng, nhà thơ Phạm Hổ còn có những tác phẩm dành cho người lớn, mang đậm dấu ấn về cuộc sống, con người và những cung bậc cảm xúc tinh tế. Mỗi bài thơ đều là một câu chuyện, một thông điệp ý nghĩa, giúp người đọc suy ngẫm và tìm thấy sự đồng cảm.
Trăng sáng
Về sáng mà trăng như đầu đêm
Sáng xanh, sáng mát, sáng êm đềm
Mình anh... chẳng dám nhìn trăng nữa
Trăng sáng anh càng thấy vắng em.
Đất và hoa
Đào đỏ, mai vàng
Bìm xanh, cúc tím
Mẹ ơi! Ai nhuộm
Đủ các màu hoa?
- Đem hết sức mình
Nhuộm các loài hoa
Ấy là bác Đất
Lặng im, thật thà...!
Mỗi một giờ con học hôm nay
Trường các con “Tây Sơn”, “Nguyễn Du”
Đường đến lớp, qua Hồ Gươm, Hồ Bảy Mẫu
Ngày sơ tán, con khóc chào cô giáo
Ra ngoại thành, thầy mới, bạn chưa quen,
Ruộng và bãi, nhiều khoai, nhiều lúa,
Nhà đồng bào, nhiều rau, nhiều chim...
Ở lại nội thành, cha mẹ lo công tác
Mong chóng chiều thứ bảy con về thăm
Vé một hào, tàu leng keng chạy miết
Kìa rạp xi-nê, kìa hiệu sách, hàng kem...
Các con bảo: “Không xa, sao rất nhớ
Cái bàn cha mẹ, cái nôi em...”
Đội mũ rơm đến trường chăm chỉ
Con học bạn bè: cuốc đất, bắt cua,
Điện Yên Phụ vẫn sáng ngời trang vở
Loa phát thanh vẫn vui hát đúng giờ
Nhìn cây mạ lớn thành cây lúa
Đoá hoa sen đội nước nở đầy hồ.
Rồi Thủ đô trận đầu tiên giết giặc:
Súng đạn ta nổ át tiếng bom rơi
Còn mãi đấy giữa trời xanh Hà Nội
Máy bay thù khói chết kéo dài đuôi,
Thứ bảy đó, lên thăm con tại lớp,
Ôi nhìn con sao gấp bội sướng vui!
Bom bỗng nổ nơi con đang học
Cha vội lên, trường lớp nát rồi
Cầm tay con, càng thương bao cháu chết,
Trong túi còn hòn bi đỏ tươi,
Trang vở còn dở dang bài tính,
Nhìn cũng quặn lòng như máu rơi...
Cha theo con cùng lên bệnh viện
Thăm thầy bị thương, túi sách vẫn gối đầu
“Thầy, cô mới”, ngày con sơ tán,
Với con giờ thân thiết biết bao!
Quyền sổ điểm, bom bi xuyên lỗ chỗ
Thầy gửi về, cô dạy tiếp hôm sau...
Chia tay con, lên ngồi tàu điện,
Tưởng tượng cảnh con cởi áo đưa thầy,
Con khiêng bạn ra xe cấp cứu,
Đội mũ rơm đến lớp ngày mai...
Cha bỗng hiểu: lớn lao, vô giá
Mỗi một giờ con học hôm nay!
Những ngày xưa thân ái
Tôi bắn hắn rồi
Những ngày xưa thân ái
Không ngăn nổi tay tôi
Những ngày xưa thân ái
Chắc hắn quên rồi
Riêng tôi, tôi nhớ:
Đồng làng mênh mông biển lúa
Sương mai đáp trắng cỏ đường
Hai đứa tôi,
Sách vở cặp chung
Áo quần nhàu giấc ngủ
Song song bước nhỏ chân trần
Gói cơm mo mẹ vắt sách tùng sơn
Nón rộng hỏng quai
Trong túi hộp diêm nhốt dế
Những ngày xưa êm đẹp thế
Không đem chung hai đứa một ngày mai
Hắn bỏ làng theo giặc mấy năm nay
Tôi buồn tôi giận,
Đêm nay gặp hắn,
Tôi bắn hắn rồi
Những ngày xưa thân ái
Không ngăn nổi tay tôi
Xác hắn nằm bờ ruộng
Không phải hắn thưở xưa
Tôi cúi nhìn mặt hắn
Tiếc hắn thời ấu thơ.
Bài thơ về sự cô đơn
Con người có những giây phút thích cô đơn
Để nghe thấy những điều có ai bên không nghe thấy
Nhưng nếu kéo dài thành tháng năm những phút giây ấy
Con người sẽ héo mòn đau khổ bơ vơ
Đảo, đó là sự cô đơn giữa muôn trùng biển khơi
Tuyết trên núi cao, đó là sự cô đơn giữa mênh mang trời biếc
Lá vàng là sự cô đơn còn có sức để lượn bay
Tiếng vạc đêm sương là cô đơn còn kêu được
Thằng cuội cung trăng là sự trừng phạt bằng cô đơn
Cuộc đời cung phi là sự may mắn cao sang dẫn đến niềm cô đơn tê tái
Vẫn còn vạn tiếng thở dài cô đơn của những người chồng, người cha sống cạnh vợ cạnh con
Vẫn còn triệu lời thơ cô đơn trong tình yêu trai gái
Không gian cô đơn nhờ không gian màu sắc
Thời gian cô đơn thường khép một vòng rất chặt
Bàn tay cô đơn thường bóp nát chính trái tim mình
Bàn chân cô đơn thường dẫn ta đến với Thần với Phật
"Trăm năm cô đơn" làng ma côn đồ không còn dấu vết
Một tháng cô đơn thôi đủ cho tôi héo úa cả tâm hồn
Hỡi trái đất đang còn khổ đau, đang còn như giọt lệ
Xin đừng gọi là giọt lệ của cô đơn.
Quả sầu riêng
Nhà ai vừa chín quả đầu
Đã nghe xóm trước vườn sau thơm lừng
Lá chiều cụp ngủ ung dung
Để cây thức giấc tưng bừng sớm mai
Ngọt thơm sau lớp vỏ gai
Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng
Mời cô, mời bác ăn cùng
Sầu riêng mà hoá vui chung trăm nhà.
Thơ Phạm Hổ viết cho thiếu nhi về động vật
Thế giới động vật qua thơ Phạm Hổ không chỉ miêu tả sinh động hình ảnh các con vật mà còn mang những phẩm chất, tính cách như con người. Nhờ vậy, thơ Phạm Hổ trở nên vô cùng sống động, gần gũi và dí dỏm.
Bê
“Đám đất phẳng phiu
Cỏ xanh xanh biếc
Nhảy vào đây chơi
Em vui phải biết!”
Bỗng bê “ối chết!”
Uống nước một hồi
Lên bờ nhìn lại
“Đúng ao bèo rồi!
Bò mẹ
Bò mẹ vừa đẻ con,
Chú bê vàng tí hon
Rúc đầu vào vú mẹ
Bú từng hồi rất ngon.
Bò mẹ quay nhìn con,
Đôi tai hơi động đậy,
Thấy ruồi trên lưng bê,
Đuôi bò mẹ phe phẩy.
Bê con lớn trông thấy,
Bò mẹ lại như gầy;
Em thương bò mẹ lắm
Cắt từng ôm cỏ đầy.
Nhìn bê nằm, mẹ liếm,
Em nghĩ, thấy vui vui:
Chỉ một bụng bò mẹ
Bao nhiêu bê ra đời…
Đàn gà mới nở
Lông vàng mát rượi
Mắt đẹp sáng ngời
Ơi! Chú gà ơi!
Ta yêu chú lắm!
Mẹ dang đôi cánh
Con biến vào trong
Mẹ ngẩng đầu trông
Bọn diều, bọn quạ
Bây giờ thong thả
Mẹ đi lên đầu
Đàn con bé xíu
Líu ríu chạy sau
Con mẹ đẹp sao
Những hòn tơ nhỏ
Chạy như lăn tròn
Trên sân, trên cỏ
Vườn trưa gió mát
Bướm bay rập rờn
Quanh đôi chân mẹ
Một rừng chân con.
Chú bò tìm bạn
Mặt trời rúc bụi tre
Buổi chiều về nghe mát
Bò ra sông uống nước
Thấy bóng mình, ngỡ ai
Bò chào: - “Kìa anh bạn!
Lại gặp anh ở đây!”
Nước đang nằm nhìn mây
Nghe bò, cười nhoẻn miệng
Bóng bò chợt tan biến
Bò tưởng bạn đi đâu
Cứ ngoái trước nhìn sau
“Ậm ò” tìm gọi mãi…
Bê đòi bú
- Nhanh cho con bú tí
Đói, đói rồi mẹ ơi!
- Gì mà nhặng lên thế?
Mới nhả vú đấy thôi!
- Nhả vú là đói rồi
Mẹ ơi, con bú tí!
Sáo đậu lưng trâu
Thách anh trâu đấy
Đánh được sáo đen?
Anh quật đuôi lên
Sáo sà xuống đất
Anh quay sừng húc
Sáo lại lên lưng
Sáo mổ tứ tung
Là anh thua nhé!
Sáo ăn na
Sáo mổ na ăn
Thả rơi mấy hột
Năm sau bay qua
Khóm na lên tốt
Rồi na ra quả
Sáo đậu cành rung
Sáo đâu có biết
Chính na sáo trồng!
Thỏ con và mặt trăng
Thỏ chạy, trăng chạy
Thỏ đứng, trăng dừng
Thỏ con ngẩng mặt
Nhìn trăng lạ lùng:
- “Trăng ơi! Có phải
Trăng cũng có chân?”
Bê hỏi mẹ
- Mẹ uống sữa lúc nào
Mà sữa đầy vú mẹ?
Còn con bú nhiều thế
Sữa lại chạy đi đâu?
Ơ kìa, mẹ không nói
Lại cứ cười là sao?
Đom đóm
- Anh đom đóm ơi!
Đèn anh xanh ngắt
Gió thổi không tắt
Anh xách đi đâu?
- Tôi ra đầu cầu
Cho cóc tối tối
Đi học bình dân
Rồi tôi đến trường
Làm đèn bạn học.
Ngỗng và vịt
Ngỗng không chịu học
Khoe biết chữ rồi
Vịt đưa sách ngược
Ngỗng cứ tưởng xuôi
Cứ giả đọc nhẩm
Làm vịt phì cười
Vịt khuyên một hồi:
- Ngỗng ơi! Học! Học!
Bướm em hỏi chị
- Chị ơi vì sao
Hoa hồng lại khóc?
- Không phải đâu em!
Đấy là hạt ngọc
Người gọi là sương
Sao đêm gửi xuống
Tặng cô hoa hồng…
Gấu đen
Gấu đen chụp ảnh
Gửi tặng bạn thân
Gấu trắng, thợ giỏi
“Tách” cái, chụp xong
Lúc nhận ảnh xem
Gấu đen trợn mắt:
- Sao mình bé choắt
Lại cụt cả chân?
Chụp chẳng nên thân
Này đây, trả cậu!
Thơ Phạm Hổ về thực vật đầy sinh động cho thiếu nhi
Nhà thơ Phạm Hổ không chỉ nổi tiếng với những bài thơ về thế giới động vật mà còn có nhiều tác phẩm về cây cối, hoa lá một cách sinh động, chân thực, giúp các em nhỏ khám phá thiên nhiên một cách thú vị và bổ ích.
Bắp cải xanh
Bắp cải xanh
Xanh mát mắt
Lá cải sắp
Sắp vòng tròn
Búp cải non
Nằm ngủ giữa.
Củ cà-rốt
Lá xanh
Củ đỏ
Lớn nhỏ
Bên nhau
Đất đội
Ngập đầu
Nhảy lên
Đẹp thật!
Tên em
Cà-rốt
Củ đỏ
Lá xanh...
Thị
Lá xanh quả xanh
Lặng im trên cành
Lá xanh quả vàng
Chim chuyền rung rinh
Người qua nhìn lên
Thị thơm nhìn xuống
Thị muốn theo về
Chơi cùng trẻ xóm
Túi thị lủng lẳng
Bé xách trong tay
Có thị cạnh má
Bé càng ngủ say
Bà kể: “Thị này
Ngày xưa cô Tấm
Chui vào đây trốn
Đợi ngày gặp vua...”
Khế
Hoa từ cành cao
Rủ nhau xuống giếng
Tắm xong, hoa tím
Theo gầu nước lên
Ai nặn nên hình
Khế chia năm cánh?
Khế chín đầy cây
Vàng treo lóng lánh...
Con cua, con hến
Giữa ruộng, ven sông
Nấu chung sao khế
Cơm canh ngọt lòng.
Na
Na non xanh
Múi loắt choắt
Na mở mắt
Múi nở to
Na vào vò
Đua nhau chín.
Môi chúm chím
Hút múi na
Hạt nhả ra
Đen lay láy.
Ra tháng tư
Chín tháng bảy
Chào mào nhảy
Suốt mùa na.
Nay chợ gần
Mai chợ xa
Trẻ đón quà
Na nằm rổ.
Tay cháu nhỏ
Rửa sạch na
Sờ mặt bà
Còn thơm phức…
Ổi
Không có gió
Cành vẫn lay
Người hái ổi
Lẫn trong cây
Chìa bàn tay
Cho ổi xuống
Lòng lo lo
Không đón trúng
Ổi tặng bạn
Quả ổi ngon
Đã chín trắng
Lại mập tròn
Sống chung vườn
Bao dòng họ
Đây: ổi đào
Kia: ổi mỡ!
Đào: ruột hồng
Mỡ: ruột trắng
Đẹp dấu răng
Ai mới cắn
Bạn sơ tán
Về vui đông
Ổi trong vườn
Không chín kịp
Xong tối học
Ngủ bên nhau
Dơi vườn sau
Khua ổi rụng.
Vải
Tu hú kêu từ xa
Vải chín đỏ như hoa
Qua sông xanh, bãi mật
Vải chia đi trăm nhà...
Đây! giống vải quê ta:
Tròn xinh như trứng gà
Vỏ mỏng, lỏi lụa trắng
Mát tay người bóc ra
Chờ vải lúc còn hoa
Ngắm vải mỗi lần qua
Mười điểm đỏ trang vở
Vải càng ngon ngon là!
Dứa
Mỗi cây một quả
Lá gai xương cá
Con sóc đến mùa
Trộm tối, trộm trưa...
Đầu xanh mũ vua
Mình vàng áo giáp
Một trăm con mắt
Nhìn quanh bốn bề
Đồi nắng dứa về
Đẹp trên đất đỏ
Một quả sóc ăn
Thơm lừng trong gió.
Đu đủ
Thân đầy dấu lá
Cộng tỏa như dù
Ôm quanh cổ mẹ
Quả tròn chen nhau
Dù trời mưa lâu
Dù sương lạnh trắng
Quả vẫn chín vàng
Đẹp tươi như nắng
Thân già mốc trắng
Nuôi con lớn đều
Quả chín xa mẹ
Sữa còn mang theo.
Thơ Phạm Hổ viết cho thiếu nhi 4 câu, ngắn gọn
Sau đây là những bài thơ Phạm Hổ viết cho thiếu nhi ngắn gọn, phù hợp sắc màu tuổi thơ.
Soi gương
- Có ai đang khóc nhè
Mà soi gương không bố?
- Một đứa khóc đủ rồi
Soi chi thành hai đứa?
Kêu
Gâu! Gâu! Gâu! Chó hỏi
Ịt! Ụt! Ịt! Lợn đòi
Meo! Meo! Meo! Mèo trách
Bê! Bê! Bê! Dê cười...
Bàn chân của bé
Bàn chân của bé
Đi dép đẹp thêm ra
Dép cũng vui thích lắm
Theo chân đi khắp nhà.
Mèo và tro bếp
Tro bếp làm đệm
Mèo ta khoanh tròn
Cả hai cùng ấm
Cùng ngủ thật ngon.
Miệng xinh
Các cháu chơi với bạn
Cãi nhau là hết vui
Miệng các cháu xinh thế
Chỉ nói điều hay thôi.
Ngựa con
Ngựa cha đi móng sắt
Bật lửa đá dưới chân
Ngựa con thấy kêu ầm:
- “Bố ơi! Chân bố cháy!”
Ngủ rồi
Mẹ gà hỏi con:
- Ngủ chưa đấy hả?
Cả đàn nhao nhao:
- Ngủ rồi đấy ạ!
Tre
Tre cho bóng dỡn
Trên lưng bò vàng
Bây giờ tre mệt
Bóng nằm ngủ ngon.
Thỏ dùng máy nói
- Thỏ đây! Ai nói đấy?
Mèo à? Mèo thế nào?
Mình không trông thấy cậu
Nhỡ đứa khác thì sao?
Trên đây là tuyển chọn những bài thơ hay nhất của Phạm Hổ mà VOH gửi đến bạn. Có thể nói, Phạm Hổ là một nghệ sĩ suốt đời vì thế hệ trẻ. Những tác phẩm của ông vẫn sẽ là người bạn tinh thần đồng hành với thiếu nhi Việt Nam theo năm tháng.
Đón đọc thêm nhiều tác giả cùng các bài thơ hay tại chuyên mục Sống đẹp của voh.com.vn.
