Tìm hiểu về nước ối và những bất thường của nước ối trong thai kỳ

Nước ối là gì, xuất hiện khi nào?

BS CKII Bùi Thanh Vân (Trưởng khoa khám, BV Từ Dũ) cho biết, nước ối xuất hiện từ rất sớm, khoảng ngày thứ 12 của thai kỳ và sau đó sẽ phát triển nhiều lên theo tuổi thai.

Nước ối xuất hiện rất sớm trong thai kỳ (Nguồn: Internet)

Nước ối được tạo thành từ 3 nguồn chính:

• Từ bào thai: Ở giai đoạn sớm thai kỳ, da thai nhi đã có khả năng tiết ra nước ối cho đến khoảng tuần thai thứ 20. Sau đó, nước ối được tạo ra từ những khí quản và phế quản thông qua sự thẩm thấu qua mau mạch đường hô hấp. Bên cạnh đó, vào khoảng tuần thứ 16 thai kỳ, đường tiết niệu của em bé cũng bắt đầu hoạt động bài tiết nước tiểu vào trong buồng ối và tạo ra nước ối. 
• Từ những phần phụ của thai như màng ối, màng nhau.
• Từ máu của người mẹ: Máu mẹ và nước ối có một sự trao đổi chất thông qua diện tích của màng ối, từ các mạch máu của dây rốn….

Ngoài ra, từ tuần thứ 20 thai kỳ, nước ối còn được tạo ra qua việc thai nhi bắt đầu nuốt nước ối, gọi là sự tái hấp thu nước ối.

Vào giai đoạn đầu thai kỳ, nước ối thường sẽ có màu trắng trong, không mùi. Khi thai nhi càng lớn thì màu sắc nước ối sẽ trở nên đục dần do chứa nhiều chất gây. Đến khoảng tuần 38 thai kỳ, nước ối sẽ có màu trắng đục gần giống như nước vo gạo.

Nước ối đóng vai trò quan trọng như thế nào?

Theo bác sĩ Bùi Thanh Vân, nước ối đóng một vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự sống còn cũng như sự phát triển của thai nhi.

Trong giai đoạn phát triển của bào thai

• Nước ối được xem là một môi trường chứa đầy chất dinh dưỡng giúp nuôi dưỡng thai nhi .
• Giúp bảo vệ, che chở em bé khỏi những va chạm, sang chấn hay những chấn thương với cơ tử cung.
• Động tác nuốt nước ối sẽ kích thích hệ tiêu hóa của thai nhi phát triển.
• Nước ối là môi trường vô khuẩn để bảo vệ em bé khỏi bị nhiễm trùng trong suốt thai kỳ.
• Về mặt cơ học, nước ối là môi trường giúp thai nhi phát triển toàn diện và bình chỉnh ngôi thai trong giai đoạn cuối thai kỳ.

Nước ối đóng vai trò quan trọng trong suốt thai kỳ (Nguồn: Internet)

Trong giai đoạn chuyển dạ

• Nước ối giúp bảo vệ thai nhi không bị ảnh hưởng bởi cơn co tử cung.
• Trong giai đoạn chuyển dạ, nước ối giúp thành lập đầu ối bên dưới cổ tử cung để nong cổ tử cung của người mẹ, giúp cho sự xóa mở cổ tử cung được thuận lợi hơn.
• Khi nước ối vỡ ra sẽ chuyển thành chất bôi trơn để em bé đi ra được dễ dàng. 

Tóm lại, từ trong giai đoạn bào thai cho đến giai đoạn chuyển dạ thì nước ối là chất không thể thiếu đối với em bé.

Các bất thường hay gặp về thể tích nước ối

Nước ối đóng 1 vai trò quan trọng cho sự phát triển của thai nhi cho nên khi thể tích nước ối quá nhiều hoặc quá ít đều sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, thậm chí là tính mạng của em bé. 

Thể tích nước ối có thể bất thường theo kiểu nhiều hơn bình thường, gọi là đa ối hoặc ít hơn bình thường, gọi là thiếu ối.

1. Đa ối

Đa ối được định nghĩa là khi nước ối đo được trong siêu âm vào khoảng trên 20cm, tức là khoảng 2000ml .

Các nguyên nhân gây đa ối từ người mẹ có thể do:

• Người mẹ mắc bệnh tiểu đường
• Bị thiếu máu nặng.
• Nhiễm trùng
• Có hiện tượng bất thường trong nhóm máu mẹ con, tức là bất tương đồng nhóm máu giữa mẹ và con.

Các nguyên nhân gây đa ối từ em bé là:

• Thai to.
• Bất thường về đường tiêu hóa của em bé.
• Bất thường về thần kinh ví dụ não úng thủy, vôi hóa sọ não, thoát vị não, màng não, thoát vị cột sống…
• Thai nhi có dị tật như phù nhau thai...

Phụ nữ mang thai gặp hiện tượng đa ối thường sẽ bị khó thở, mệt mỏi. Ngoài ra, khi tử cung bị căng giãn quá mức sẽ đưa đến tình trạng rối loạn cơn gò tử cung gây chuyển dạ khó, chuyển dạ kéo dài. Khi nước ối vỡ sẽ dẫn đến tình trạng tụt thể tích tử cung 1 cách đột ngột và dẫn đến hậu quả cho em bé là: sa dây rốn, nhau bong non.

Người mẹ còn dễ gặp phải tình trạng băng huyết sau sinh và đặc biệt là có thể gây ra tình trạng thuyên tắc ối, làm tăng nguy cơ tử vong cho người mẹ.

Trong hầu hết các trường hợp đa ối nhẹ sẽ không quá nguy hiểm. Bác sĩ sẽ theo dõi thai, siêu âm để tìm kiếm nguyên nhân gây đa ối. Đồng thời, trong thai kỳ mẹ bầu cần theo dõi thai máy, theo dõi nhịp tim thai và làm siêu âm double màu để xem tình trạng dinh dưỡng của thai nhi.

Lưu ý: Với những trường hợp thai phụ bị đa ối cấp thì cần phải nhập viện để bác sĩ theo dõi và đưa ra những chỉ cần thiết.

2. Thiếu ối

Mẹ bầu có thể bị thiếu ối hoặc đa ối trong thai kỳ (Nguồn: Internet)

Thiểu ối là tình trạng lượng nước ối đo được dưới 5cm khi siêu âm, hoặc nếu tính bằng ml thì dưới 200ml sau khi vỡ ối.

Có rất nhiều nguyên nhân gây thiếu ối. Nguyên nhân từ người mẹ bao gồm:

• Bị thiếu nước trong thai kỳ.
• Do rỉ ối.
• Thai quá ngoài.
• Mẹ suy dinh dưỡng.
• Có các bệnh lý nội khoa như cao huyết áp, tiểu đường….

Nguyên nhân gây thiếu ối từ em bé là:

• Bất thường về hệ tiết niệu.
• Bất thường về hệ tiêu hóa.
• Nhiễm trùng bào thai.
• Thai suy dinh dưỡng…

Theo bác sĩ Bùi Thanh Vân, thiểu ối thường ảnh hưởng lên người mẹ ít hơn trong đa ối nhưng nó sẽ ảnh hưởng đến em bé nhiều hơn. Thiếu ối khiến em bé bị thiếu chất dinh dưỡng, gây suy dinh dưỡng chậm phát triển, dễ bị cứng khớp, có thể bị khiếm khuyết và không phát triển được.

Ngoài ra, thiếu ối có thể gây ra cho em bé những cơn thiếu máu não và sẽ kích thích cơ vòng em bé mở ra khiến em bé đi cầu phân su ngay trong bụng mẹ, dẫn đến tình trạng viêm phổi hít phân su cực kỳ nguy hiểm bởi có thể đe dọa đến tính mạng em bé.

Để điều trị thiếu ối, bác sĩ sẽ kiểm tra và làm xét nghiệm dịch âm đạo để loại trừ rỉ ối, vỡ ối. Sau đó thực hiện siêu âm tiền sản nhằm khảo sát và phát hiện các bất thường hình thái thai, đặc biệt bệnh lý hệ niệu của bào thai như các trường hợp loạn sản thận, tắc nghẽn đường niệu.

Thông thường, thiếu ối sẽ mang tính chất cấp cứu nhiều hơn đa ối. Những trường hợp nước ối ít quá dưới 2cm (vô ối) sẽ được chỉ định mổ. Những trường hợp bào thai còn non bác sĩ sẽ tư vấn cho người mẹ uống nhiều nước, hoặc tiến hành truyền nước ối vào trong buồng tử cung để em bé thở được tạm thời, trong thời gian đó bác sĩ sẽ hỗ trợ chích tiêm trưởng thành phổi thai để em bé không  bị suy hô hấp.

Ngoài ra, trong quá trình theo dõi thiếu ối, bác sĩ cũng sẽ tiến hành đo tim thai, làm siêu âm doppler màu để xem xét lượng máu qua nhau thai, lượng oxy được đưa từ máu lên não…

Như vậy, những bất thường về thể tích nước ối có thể gây ra những hậu quả nặng nề cho sức khỏe thai nhi cũng như gây tâm lý lo lắng cho thai phụ. Vì vậy, bên cạnh chế độ ăn uống hợp lý, uống nước đầy đủ, các mẹ bầu hãy thực hiện khám thai định kỳ đúng theo sự chỉ dẫn của bác sĩ sản khoa để phát hiện sớm và điều trị kịp thời những bất thường có thể xảy ra trong thai kỳ.

Bạn có thể nghe lại phần tư vấn của bác sĩ từ audio bên dưới: