Canxi là khoáng chất thiết yếu đối với cơ thể. Nếu như canxi trong xương đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển xương, thì canxi ngoài xương (hay còn gọi là canxi máu) sẽ chịu trách nhiệm hoạt động co bóp của tim, quá trình đông máu đến các chức năng thần kinh.
Mặc dù chỉ chiếm 1% trọng lượng của có thể, nhưng thành phần canxi máu lại là chất quan trọng trong việc đảm bảo cơ thể hoạt động bình thường.
1. Tụt canxi là gì?
Người bình thường, mức độ canxi trong máu sẽ năm trong khoảng 8.8 – 10.4mg/dL. Tụt canxi máu (hạ canxi máu) là một tình trạng trong đó có nồng độ canxi ở trong phần dịch của máu hoặc huyết tương thấp hơn mức bình thường (8.8mg/dL) hoặc hàm lượng canxi ion hóa trong máu dưới 4.7mg/dL.
Mức độ ổn định của canxi sẽ phụ thuộc vào 3 yếu tố:
- Lượng canxi cơ thể hấp thụ mỗi ngày thông qua việc ăn uống những thực phẩm giàu canxi
- Mức độ ruột hấp thu canxi
- Sự bài tiết canxi tại thận
Những người trưởng thành, cả phụ nữ lẫn nam giới cần tiêu thụ tối thiểu 1000mg canxi mỗi ngày. Trong đó, 200 – 400mg canxi sẽ được hấp thu tại ruột, khoảng 200mg sẽ bài tiết qua thận, 200mg được đào thải qua hệ tiêu hóa và phần còn lại sẽ được thải ra cùng với phân.
Xương sẽ dự trữ khoảng 99% lượng canxi trong cơ thể, 1% còn lại sẽ dùng như chất đệm để điều chỉnh nồng độ canxi trong máu lúc cần thiết bằng cách trao đổi với dịch ngoại bào.
2. Nguyên nhân tụt canxi trong máu
Có khá nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng tụt canxi, trong đó nguyên nhân phổ biến được là do suy tuyến cận giáp.
Tuyến cận giáp có vai trò điều hòa số lượng canxi trong cơ thể. Khi mức hormone tuyến cận giáp thấp sẽ dẫn đến mức canxi trong cơ thể thấp. Suy tuyến cận giáp có thể được di truyền, cũng có thể do kết quả của phẫu thuật cắt bỏ tuyến giáp hoặc ung thư phần đầu và cổ.
Ngoài ra, một số nguyên nhân có thể là yếu tố dẫn đến tình trạng hạ canxi máu, bao gồm:
- Không cung cấp đủ canxi cho cơ thể, thường gặp ở trẻ em đang trong giai đoạn phát triển hoặc phụ nữ mang thai, phụ nữ nuôi con bằng sữa mẹ
- Mắc hội chứng kém hấp thu do rối loạn tiêu hóa kéo dài
- Làm giảm bài tiết parathyroid hormone gây hạ canxi máu, tăng photpho máu và thường gây nên cơn tetani mãn tính
- Do sự thiếu hụt vitamin D
- Hạ protein trong máu
- Thiếu magie
- Do các bệnh lý ở thận như:bệnh lý ống thận, suy thận...
- Viêm tụy cấp
- Uống các loại thuốc gây hạ canxi huyết như thuốc chống động kinh, thuốc cản quang, dùng liều cao calcitonin,…
- Ngoài ra, tình trạng tăng lắng canxi ngoài lòng mạch, tăng lắng phản ứng chelat lòng mạch, nhiễm trùng huyết, tăng phospho máu, tăng tiết calcitonin,... cũng có thể là nguyên nhân khiến canxi trong máu bị tụt.
3. Những biểu hiện của bệnh hạ canxi
Hạ canxi ở giai đoạn đoạn đầu có thể sẽ không có bất kỳ triệu chứng hoặc dấu hiệu đặc biệt nào. Tuy nhiên, một số người khi bị tụt canxi sẽ có các triệu chứng như:
- Cứng cơ bắp
- Co thắt cơ bắp
- Dị cảm hoặc cảm giác ghim và kim châm ở dưới chi
- Thay đổi tâm trạng như lo âu, trầm cảm hoặc khó chịu trong người
- Gặp những vấn đề về trí nhớ
- Huyết áp thấp
- Khó nói hoặc khó nuốt
- Mệt mỏi
- Phù gai thị hoặc sưng đĩa quang
- Gây ngứa và tê ở môi, lưỡi, ngón tay, bàn chân.
Các dấu hiệu tụt canxi nặng hơn có thể kể đến như:
- Co giật
- Rối loạn nhịp tim
- Suy tim sung huyết
- Co thắt thanh quản
Một số triệu chứng lâu dài của tình trạng tụt canxi máu bao gồm:
- Da khô
- Móng tay dễ gãy
- Đục thủy tinh thể
- Eczema
- Bệnh parkinson
Lưu ý: Ở trẻ sơ sinh, do ảnh hưởng đến hệ thần kinh nên trẻ bị tụt canxi máu có thể bị co giật hoặc run người.
Xem thêm: 11 dấu hiệu trẻ sơ sinh thiếu canxi các mẹ cần phải lưu ý
4. Điều trị tụt canxi máu như thế nào?
Ngay khi có những nghi ngờ về bệnh tụt canxi máu, bạn nên đến gặp bác sĩ để thăm khám ngay. Thông thường, bác sĩ sẽ thực hiện xét nghiệm máu để xác định nồng độ canxi, kèm theo đó là các bài kiểm tra tinh thần và thể chất để kiểm tra các dấu hiệu tụt canxi.
Sau khi có chẩn đoán tụt canxi máu, bác sĩ quyết định việc điều trị. Mục đích của việc điều trị hạ canxi máu là giúp nhanh chóng đưa nồng độ canxi trong máu trở lại bình thường, do đó, các thuốc sử dụng sẽ tùy theo nguyên nhân và mức độ hạ canxi máu.
Các cách điều trị bệnh hạ canxi máu cụ thể như sau:
- Bổ sung canxi (ở dạng muối cacbonat hay gluconat…) qua đường uống hay qua đường tiêm tĩnh mạch trong trường hợp hạ canxi máu do cơ thể thiếu hụt canxi.
- Bổ sung vitamin D (cholecalciferol, calcitriol...) qua đường uống hay đường tiêm tĩnh mạch trong trường hợp hạ canxi máu do cơ thể thiếu hụt vitamin D hay do suy tuyến cận giáp.
- Bổ sung magie (ở dạng muối lactat hay chloride...) qua đường uống hay đường tiêm tĩnh mạch trong trường hợp hạ canxi máu do cơ thể thiếu hụt magie.
- Bổ sung các chế phẩm tương tự hormon tuyến cận giáp (Natpara, forteo…) trong trường hợp hạ canxi máu do thiếu hụt hormon tuyến cận giáp.
- Điều trị bệnh nền (đối với những trường hợp hạ canxi máu do bệnh nguyên trước đó).
Bên cạnh việc uống thuốc, người bị hạ canxi cũng nên xây dựng chế độ ăn uống giúp bổ sung đầy đủ lượng canxi từ nguồn thực phẩm như: ăn nhiều tôm, cua, ốc, nghêu, sò, mực, các loại rau, cải thìa, đậu bắp, quả sung khô, đậu trắng, đậu phộng, đậu đỏ và đậu xanh vào thực đơn hàng ngày.
Xem thêm: Danh sách 16 loại thực phẩm giàu canxi giúp xương thêm chắc khỏe
Ngoài việc bổ sung các thực phẩm trên thì người bệnh cũng nên hạn chế uống cà phê, rượu, bia vì chúng làm chậm khả năng hấp thu canxi vào cơ thể. Thuốc lá làm gia tăng đào thải canxi ra khỏi cơ thể, vì thế bạn cũng cần tránh xa thuốc lá.
5 Hạ canxi máu có nguy hiểm không?
Hạ canxi máu kéo dài mà không được điều trị có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển và sức khỏe người bệnh.
Cả người lớn và trẻ em đều có thể bị các biến chứng của tình trạng tụt canxi máu như:
- Không thể lớn
- Chức năng vận động và não bộ bị tổn thương
- Loãng xương
- Suy dinh dưỡng
- Kém phát triển
- Dễ xảy ra cơn tetani do hoạt động thần kinh quá mức.
Đó là lý do vì sao việc điều trị sớm tình trạng hạ canxi là vô cùng cần thiết đối với cả người lớn và trẻ em.
6. Cách sơ cứu người bị hạ canxi máu
Tình trạng tụt canxi máu có thể xuất hiện bất ngờ, do đó, nếu gặp trường hợp có người bị hạ canxi máu, bạn cần phải phải thật bình tĩnh đưa bệnh nhân vào chỗ mát để nghỉ ngơi.
Sau đó, vỗ nhẹ 2 bên má bệnh nhân để giữ cho bệnh nhân tỉnh táo. Nếu bệnh nhân bị ngất lâu, bạn hãy thử ấn vào huyệt nhân trung (ở giữa mũi và miệng).
Kiểm tra trong đồ đạc bệnh nhân nếu có mang theo canxi viên dạng sủi thì pha 1 viên vào 1 cốc nước, đợi thuốc tan hết thì cho bệnh nhân uống. Nếu 2 hàm răng bệnh nhân cứng lại không mở ra được, bắt buộc phải dùng thìa bón vào miệng bệnh nhân, hoặc đánh thức cho bệnh nhân tỉnh để uống thuốc.
Cuối cùng, nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được xử trí kịp thời.
7. Làm thế nào để phòng ngừa bệnh tụt canxi máu?
Để phòng ngừa bệnh tụt canxi, bạn cần thực hiện tốt một số điều sau đây:
- Ăn thực phẩm giàu canxi là cách tốt nhất để có cung cấp đủ lượng canxi cơ thể bạn cần.
- Dùng thêm các sản phẩm bổ sung canxi và vitamin D. Tuy nhiên nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
- Tập thể dục thường xuyên như đi bộ, bơi lội… để giúp xương chắc khỏe, đồng thời giúp cải thiện sức khỏe tổng thể tốt hơn.
- Phơi nắng vào buổi sáng trước 9h, buổi chiều sau 15h sẽ giúp cơ thể tạo ra vitamin D. Tuy nhiên nếu bị ung thư hoặc có nguy cơ ung thư da bạn cần nói chuyện với bác sĩ trước khi phơi nắng.
- Bỏ hút thuốc lá vì hút thuốc lá sẽ làm mất canxi qua nước tiểu.
Như vậy tụt canxi là bệnh lý cần phải được quan tâm đúng mức và kịp thời để không gặp phải những hệ lụy sức khỏe. Tốt nhất, bạn vẫn nên chủ động phòng ngừa căn bệnh này bằng cách bổ sung đầy đủ canxi cho cơ thể mỗi ngày.
