Alexandre Yersin là một trong những người Pháp được nhiều người dân Việt Nam biết đến nhất, ông là người đã có công khám phá ra Đà Lạt và được mệnh danh là công nhân danh dự của Việt Nam ta.
1. Alexandre Yersin là ai?
Alexandre Yersin là một vị bác sĩ người Pháp gốc Thụy Sỹ, ông chính là người đã sáng lập và là viện trưởng đầu tiên của Trường Y - Dược Đông Dương trực thuộc Đại học Đông Dương (tiền thân của Đại học Quốc gia Hà Nội ngày nay). Hiện nay tại thành phố Đà Lạt cũng có ngôi trường mang tên ông, đó chính là trường Đại học Yersin Đà Lạt.
Không chỉ vậy, Yersin còn được biết đến như một nhà khoa học, nhà thám hiểm và nhà nghiên cứu về vi trùng học nổi tiếng thế giới.
1.1 Tiểu sử của Alexandre Yersin
Yersin có tên đầy đủ là Alexandre Émile Jean Yersin (phiên âm tiếng Việt: Y-éc-xanh). Ông sinh ngày 22 tháng 9 năm 1863 tại Aubonne, một vùng quê miền núi ở Navanux thuộc tổng Vaud, Thụy Sỹ.
Alexandre Yersin là con út trong gia đình có ba người con, cha của Yersin đã qua đời chỉ ba tuần trước khi ông ra đời, vì vậy mẹ của ông đã phải một mình nuôi lớn ba đứa nhỏ ngay tại quê nhà.
Năm 20 tuổi, sau khi tốt nghiệp trung học vào năm 1883, Alexandre Yersin đã đến Lausanne (Thụy Sỹ) để theo học ngành Y khoa. Sau đó ông lại tiếp tục tới Marburg (Đức) để tiếp tục theo đuổi ngành học của mình, rồi lại qua Pháp vào năm 1885 để nghiên cứu về Y học tại Hôtel-Dieu de Paris và tốt nghiệp đại học Paris (Pháp).
Năm 1886, ông gia nhập viện nghiên cứu của Louis Pasteur tại trường sư phạm Paris, ở đây ông đã cộng tác với bác sĩ Esmile Roux để tìm ra độc tố vi khuẩn bạch cầu, đồng thời tham gia vào việc phát triển huyết thanh ngừa bệnh dại.
Tới năm 1980 ông được chuyển sang quốc tịch Pháp, tuy nhiên nhà khoa học trẻ đầy triển vọng này lại không chịu hài lòng với môi trường này và quyết định rời nước Pháp để đến Đông Dương. Đây cũng chính là lúc hành trình tìm đến Việt Nam của ông bắt đầu.
Mãi cho đến những năm cuối đời, Alexandre Yersin vẫn luôn say mê nghiên cứu khoa học. Ông qua đời vào ngày 1 tháng 3 năm 1943, hưởng thọ 80 tuổi. Sự ra đi của ông đã để lại niềm tiếc thương sâu sắc trong lòng người dân Nha Trang, nhân dân nơi đây đã cùng tiễn đưa linh cữu của ông tới nơi an nghỉ cuối cùng tại suối Dầu.
Xem thêm: 10 câu nói hay của Charles Darwin khiến bạn nhớ mãi
1.2 Thành tựu của Alexandre Yersin
Sau hơn 50 năm sinh sống và làm việc tại viện khoa học Pasteur – Nha Trang, Việt Nam (1891 – 1943) Alexandre Yersin đã cống hiến cho nền khoa học 55 công trình nghiên cứu đầy giá trị. Đồng thời ông cũng đã đảm nhiệm rất nhiều chức vụ quan trọng như:
- Viện trưởng Viện Pasteur Nha Trang.
- Viện trưởng Viện Pasteur Đông Dương.
- Hiệu trưởng Trường Đại Học Y Khoa Hà Nội.
- Tổng thanh tra các Viện Pasteur Đông Dương.
- Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Pháp.
- Chủ tịch danh dự Hội đồng Y khoa Viện Pasteur Paris.
Xem thêm: Cuộc đời và sự nghiệp của Alexander Graham Bell - Cha đẻ của chiếc điện thoại
2. Hành trình tới Việt Nam và cuộc thám hiểm của Alexandre Yersin
Đang ở trong giai đoạn đỉnh cao, Alexandre Yersin quyết định rời bỏ nước Pháp để đến Đông Dương. Tuy nhiên, mãi tới năm 26 tuổi, Alexandre Yersin mới được nhìn thấy biển lần đầu tiên khi được cử đi công tác tại làng chài Grandcamp. Trải nghiệm này đã khơi dậy khát vọng được thám hiểm đây đó của ông.
Tiếp sau đó, Alexandre Yersin đã nhận nhiệm vụ chăm sóc cho sức khỏe của hành khách và thủy thủ đoàn trên tàu Volga. Đây là con tàu chuyên chở qua lại giữa hai thành phố Sài Gòn và Manila, nhờ đó Yersin đã tự tặng cho mình những chuyến du thám tại Philippines và Nam kỳ.
Cũng trong lúc này một người khác thuộc viện Pasteur đã đến Sài Gòn tìm gặp Alexandre Yersin để đề nghị hợp tác, thành lập một viện nghiên cứu tại đây. Thời gian sau này, ông chuyển qua làm việc tại chuyến tàu di chuyển giữa Sài Gòn và Hải Phòng. Trong mỗi chuyến đi, Yersin đều bị vẻ đẹp của Nha Trang mê hoặc.
Tháng 7 năm 1891, Alexandre Yersin đã xin thôi việc và quyết định chuyển tới sống tại Nha Trang. Ở đây ông đã thực hiện những chuyến thám hiểm dài hàng trăm cây số trong khu vực đồi núi, tìm tới các ngôi làng dân tộc của người thiểu số. Yersin không chỉ học được chút ngôn ngữ bản địa, săn bắn mà còn chữa bệnh cho người dân.
Từ khu vực Di Linh Nha Trang ông đã tiếp tục đi xuyên rừng, với mục tiêu tìm ra con đường nối liền giữa Nha Trang và Sài Gòn. Chuyến thám hiểm ngắn ngủi đầu tiên này, đã giúp nhà thám hiểm Alexandre Yersin làm quen được với khí hậu khắc nghiệt của vùng miền núi nhiệt đới nước ta. Sau khi tiếp xúc với núi rừng Tây Nguyên, ông đã được khích lệ và mong muốn có được nhiều chuyến thám hiểm khác quanh Việt Nam.
Ngày 29 tháng 3 năm 1892, Yersin đã đi từ Nha Trang tới Ninh Hòa, tiến thẳng về hướng Tây đến Stung-treng thuộc bờ sông Mê Kông.
Xem thêm: Những câu nói của “Huyền thoại thế kỷ 20” Che Guevara truyền cảm hứng đấu tranh giải phóng dân tộc
3. Cơ duyên giữa Alexandre Yersin và Đà Lạt
Năm 1893, nhờ có sự giúp sức của viện Pasteur và bộ trưởng bộ giáo dục Pháp, Alexandre Yersin đã thực hiện chuyến thám hiểm vùng núi nằm giữa bờ biển miền Trung nước ta và sông Mê Kông. Ngày 21 tháng 6 cùng năm, ông đã đặt chân lên thác Prenn và sau đó là cao nguyên Lang Biang, vùng đất tiền thân của Đà Lạt hiện nay.
Alexandre Yersin đã miêu tả về nơi đây trong cuốn hồi ký của mình như sau:
- ‘3 giờ 30, vùng cao nguyên rộng lớn, trơ trụi và lồi lõm hiện ra’
- ‘Không khí mát mẻ đã làm tôi quên đi mệt nhọc, và tôi nhớ lại niềm vui khi được chạy hết tốc lực lên xuống những ngọn đồi như một học sinh trung học trẻ tuổi’
- ‘Đất đồi mấp mô khiến tôi cảm giác như đang đi trên một đại dương xao động vì những ngọn sóng khổng lồ. Núi Lang Biang đứng sừng sững ở giữa như một hòn đảo và hình như ngày càng xa dần khi tôi đến gần, dưới chỗ trũng, đất màu đen và đầy than bù. Những đàn nai lớn để yên cho chúng tôi đến gần vài trăm mét, đàn nai vụt chạy ra xa rồi ngoái cổ lại tò mò nhìn chúng tôi’.
Vẻ đẹp tự nhiên đầy thô sơ của nơi này đã để lại trong Alexandre Yersin những ấn tượng quá nỗi mạnh mẽ và tươi mới, gợi cho ông nhớ về quê hương Thụy Sỹ của mình.
Bốn năm sau, sau chuyến công du ở Ấn Độ, toàn quyền Pháp Paul Doumer muốn tìm một nơi để xây dựng khu nghỉ dưỡng cho Pháp kiều giống như ở Ấn Độ. Khi ấy Yersin đã tích cực đề xuất với họ về cùng đất này, bởi đây là nơi có thể đáp ứng được những điều kiện mà họ đưa ra.
Ban đầu Alexandre Yersin đề nghị nên chọn Đankia, vùng đất cách Đà Lạt hiện nay 10km về phía Tây Bắc. Nhưng sau khi ông tháp tùng Paul Doumer lên đó, họ đã chọn vị trí của Đà Lạt hiện nay vì nơi này có độ dốc thoải và không khí ít ẩm ướt hơn khu vực đỉnh Lang Biang.
Có thể nói rằng, nhờ có chuyến thám hiểm và sự đề cử của Yersin, nên vùng đất Đà Lạt xinh đẹp này mới được khai phá và trở thành địa điểm du lịch nổi tiếng như hiện nay.
Xem thêm: Cuộc đời đầy bi kịch của cha đẻ ngành khoa học máy tính và trí tuệ nhân tạo Alan Turing
4. Những hành động đẹp vinh danh Alexandre Yersin
Trong suốt thời gian sống tại Việt Nam, ông đã để lại trong lòng người dân nhiều ký ức sâu đậm, ông còn được nhân dân gọi bằng cái tên thân mật: Ông Năm (Gọi theo cấp bậc đại tá của ông.)
Ông sống rất gần gũi với nhân dân trong vùng, tận tâm giúp đỡ những người dân nghèo trong làng chài. Trên tầng thượng của ngôi nhà ba tầng mà ông sinh sống, có một chiếc kính thiên văn để quan sát tránh bão. Mỗi khi có bão ông đều gọi dân làng tới chỗ mình trú ngụ và cung cấp đồ ăn cho họ.
Yersin còn khám bệnh miễn phí cho người nghèo, tìm đến tận nơi để giúp đỡ họ. Ông cũng rất trân trọng sự đóng góp của những người phụ tá bản địa.
Vì những đóng góp to lớn của ông, vi khuẩn Yersinia pestis đã được đặt theo tên của ông để vinh danh Yersin. Trên đất nước ta cũng có nhiều địa danh được đặt theo tên của ông, tại Hà Nội, Đà Nẵng, Hồ Chí Minh, Nha Trang, Đà Lạt… đều có những con đường mang tên ông.
Trường Yersin (Nay là trường cao đẳng sư phạm) còn được xem là một trong những công trình kiến trúc đẹp và độc đáo của Đà Lạt.
Xem thêm: Tổng hợp 17 câu nói hay của nhà hóa học Alfred Nobel
Nhân kỷ niệm 150 năm ngày sinh của Yersin, ngày 20 tháng 9 năm 2013, hai mẫu tem chung của Việt Nam và Pháp về Alexandre Yersin đã được phát hành. Một năm sau đó, lễ công bố quyết định truy tặng “Công dân Việt Nam danh dự” cho Yersin đã được tổ chức tại Nha Trang. Đồng thời còn tổ chức buổi triển lãm bộ sưu tập tem về “Bác sĩ Alexandre Yersin - người công dân danh dự của Việt Nam”.
Đã gần hai thế kỷ trôi qua kể từ ngày Alexandre Yersin đặt chân lên Việt Nam và chọn nơi đây làm quê hương thứ hai của mình. Trong suốt quãng thời gian sinh sống và làm việc tại Việt Nam, Alexandre Yersin đã để lại biết bao thành tựu cũng như nhận được sự yêu thương, kính trọng của nhân dân ta. Tên tuổi của vị bác sĩ tài ba này sẽ luôn được ghi dấu trên đất nước ta như một sự tri ân dành cho ông.
Sưu tầm
Nguồn ảnh: Internet