Chính Hữu là một nhà thơ quân đội, bởi đề tài thơ ông hầu hết là đề tài đánh giặc, với nhân vật trung tâm là anh bộ đội. Thơ Chính Hữu thể hiện một cá tính trầm lặng, nhưng dạt dào tình yêu thương cùng sự khắc khoải về trách nhiệm trước những nỗi gian lao của đồng bào, đồng chí. Hãy cùng VOH “trải lòng” với những vần thơ Chính Hữu trong bài viết dưới đây.
Chính Hữu là ai?
Chính Hữu (1926 - 2007), tên khai sinh là Trần Đình Đắc, quê ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Ông là một nhà thơ quân đội bởi thơ của ông hầu như chỉ viết về người lính và hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ.
Ông tham gia cách mạng từ năm 1945. Năm 1946, ông gia nhập Trung đoàn Thủ Đô và có mặt trong chiến dịch Việt Bắc năm 1947 với tư cách Chính trị viên Đại hội.
Năm 1947 cũng là năm Chính Hữu bắt đầu viết thơ và thơ ông phần lớn chỉ viết về người lính và chiến tranh. Tuy số lượng sáng tác không nhiều, nhưng thơ Chính Hữu lại ghi đậm dấu ấn trong lòng những người yêu thơ bởi sự đặc sắc, cảm xúc dồn nén, ngôn ngữ và hình ảnh chọn lọc, hàm súc.
Một số tác phẩm nổi bật của nhà thơ Chính Hữu có thể kể đến như:
- Đầu súng trăng treo (tập thơ, NXB Văn học 1966)
- Thơ Chính Hữu (tập thơ, NXB Hội nhà văn 1977)
- Tuyển tập Chính Hữu (NXB Văn học, 1988).
Top bài thơ Chính Hữu hay nhất viết về người lính và chiến tranh
Phần lớn thơ của Chính Hữu được ông viết khi đang phục vụ trong quân đội. Sắc xanh áo lính đã gắn bó với ông suốt một thời gian dài nên nói đến thơ Chính Hữu người ta sẽ nghĩ ngay đến những trang thơ về người lính. Trong đó, bài thơ Đồng Chí chính là một trong những bài thơ xuất sắc của nền thơ ca kháng chiến chống Pháp.
Đồng chí
Quê hương anh nước mặn, đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá
Anh với tôi đôi người xa lạ
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau.
Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ
Đồng chí!
Ruộng nương anh gửi bạn thân cày
Gian nhà không mặc kệ gió lung lay
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính.
Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh,
Sốt run người, vừng trán ướt mồ hôi.
Áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay!
Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo.
Tháng năm ra trận
Tháng năm trong làng đã mùa gặt
Lòng dân sung sướng thóc mênh mông
Có người đi lính, hiền như đất
Mùa hạ tưng bừng, thương núi sông
Một sớm mang về tin xuất trận
Vội vàng súng đạn, nao nức lòng
Ai về nhắn hộ cho thôn xóm
Một đi là hẹn chẳng về không
Mùa thu thây giặc chất sông núi
Mùa hạ thây giặc phơi đầy đồng
Ai về cấy lúa trồng bông
Cho lúa mau tốt, cho bông được mùa
Trưa hè rụng lá bàng khô
Tôi đi ra trận nghe hò bốn phương
Súng ơi!
Súng đã theo tôi mùa thu
Súng đi với tôi mùa hạ
Theo tôi diệt hết quân thù
Tôi nhớ thương người bạn cũ
Miệng cười mắt nhắm nghìn thu
Súng nặng
Đường dài
Vai gầy
Áo rách
Nhưng sớm ra đi miệng nở cười
Mặt nóng bừng bừng theo nhịp trống
Lòng nao nức rộn tiếng hoan hô
Bờ tre em nhỏ đưa tay vẫy
Hồn nở muôn sao phấp phới cờ...
Đêm Hà Nội buốt tê
Đêm Hà Nội buốt tê
Phố dài nghe sấu rụng
Nhìn ra cửa ô, bóng những con đê
Ầm ì tiếng súng
Ai về đó?
Trăng chếch bóng đen
Dài trên đường nhựa
Loáng đèn
Những người con trai con gái
Hôm qua ra đi, hôm nay trở lại
Hà Nội vẫn còn đây
Đứng lên từ gạch ngói
Hà Nội đang rầm rì
Đi trong từng ngõ tối.
Sáng hôm nay
Quê ta lên khói cơm mùa
Ai hát tin về thắng trận
Bâng khuâng nắng nghiêng mái nhà
Bọn chúng ta đi
Lớn lên trong nước Cộng hoà
Phấp phới trong lòng bao nhiêu tiếng nói
Đường xanh cỏ núi
Chân người thiết tha
Ta đi mấy nghìn đêm vội
Sáng nay ta về Hà Nội
Kẻ thắng là ta
Đất nước ta ơi
Sao bỗng tay cầm run rẩy
Máu lên thắm những môi người
Sáo thổi nơi đâu nghe mà hay vậy?
Những đầu say bát ngát
Đi giữa nắng mùa ngân nga
Lòng vui rung rung câu hát
Của chúng ta làm ca ngợi chúng ta.
Giá từng thước đất
Năm mươi sáu ngày đêm bom gầm pháo giội,
Ta mới hiểu thế nào là đồng đội.
Đồng đội ta
là hớp nước uống chung
Nắm cơm bẻ nửa
Là chia nhau một trưa nắng, một chiều mưa
Chia khắp anh em một mẩu tin nhà
Chia nhau đứng trong chiến hào chật hẹp
Chia nhau cuộc đời, chia nhau cái chết.
Bạn ta đó
Ngã trên dây thép ba tầng
Một bàn tay chưa rời báng súng,
Chân lưng chừng nửa bước xung phong.
Ôi những con người mỗi khi nằm xuống
Vẫn nằm trong tư thế tiến công!
Bên trái: Lò Văn Sự
Bên phải: Nguyễn Đình Ba,
Những đêm tiến công, những ngày phòng ngự,
Có phải các anh vẫn còn đủ cả
Trong đội hình đại đội chúng ta?
Khi bạn ta
lấy thân mình
đo bước
Chiến hào đi,
Ta mới hiểu
giá từng thước đất,
Các anh ở đây
Trận địa là đây,
Trận địa sẽ không lùi nửa thước,
Không bao giờ, không bao giờ để mất
Mảnh đất
Các anh nằm.
Lá ngụy trang
Mười năm đi mải miết
Mang quê mình xanh biếc trên lưng.
Khi ta hành quân đã khuất,
Lá ngụy trang còn đọng tiếng chim rừng
Tha thiết
Cây mọc trăm miền gửi lá theo ta
Gian khổ đêm ngày chiến dịch,
Vẫn nghe rì rào thôn xóm ta qua
Nghe núi nghe sông trong cành lá hát.
Nhật ký biên giới
Núi, lại núi, lại núi...
Đội tuần tra súng ướt hơi mây
Hành quân giữa màu xanh biên giới
Không ở đâu bằng ở đây
Đất quê hương đo từng thước một
Của chúng ta, mỗi con suối mỗi gốc cây
Đã ghi trên bản đồ Tổ quốc
Đêm nay dừng lại
Đứng gác trong mây, bốn bề gió thổi
Hỏi quê mình còn thức hay không?
Ai đó, khuya rồi, một ngọn đèn chong
Đèn thương nhớ ai đèn không nhắm mắt
Vì nửa tấm lòng trong kia vẫn thức
Miền Nam xa, dậy tiếng reo hò
Có phải giờ này các anh tập kích
Mà ánh lửa trên đèo rậm rịch?
Đó con tàu lên vùng đất mới
Đội ngũ trùng trùng các chị các anh
Những ngọn đèn soi trong đêm vội
Những con người thức suốt năm canh
Nghe rú ngược rừng xuôi thét gọi
Cửa biển ì ầm suy nghĩ không nguôi
Trong dạ băn khoăn từng bày cá nhảy
Vẫy con thuyền sóng dạt ngoài khơi
Những ngọn hải đăng bồi hồi nhấp nháy
Đêm nào cũng vậy
Từ biên giới cao, lòng ta vẫn thấy
Nghìn dặm nước ta
Như dải Ngân Hà
Thao thức
Ta đứng gác
Cho sao trên trời
Cho sao dưới đất
Thương Tổ quốc ta không đêm nào ngủ được
Lại lên đường, hăng hái bước tuần tra
Đỉnh núi này, ta thức với quê ta.
Một nửa
Gặp anh trên đường đi chiến đấu
Tôi ôm anh
Như ôm nửa thân tôi đẫm máu
Thấy thịt da anh đau xót thịt da mình
Áo anh nhuộm bụi đường nào trong ấy
Xanh gió Tuy Hoà hay bạc nắng Phan Rang?
Ấm áp những đường may, có phải
Bàn tay nhớ thương mẹ già ta đấy?
Tôi nghe trong hơi thở mặn nồng
Những suối, những sông, những cánh rừng anh đã thấy
Phải tiếng trống xóm làng ta đứng dậy
Vẫn rền trong giọng nói của anh không?
Cuộc đời anh, cho tôi chia một nửa
Nửa giọt mồ hôi vạt áo còn đầm
Nửa dãy Trường Sơn thác ghềnh vất vả
Nửa nắm cơm hạt muối nhọc nhằn
Một nửa trận nắng
Một nửa cơn mưa
Ta chia nhau
như những ngày kháng chiến năm xưa
Nửa đêm miền Nam hai mươi năm không ngủ
Nửa ngày miền Nam đỏ cờ đỏ lửa
Một nửa trận đánh, một nửa vết thương
Nếu tôi ngã xuống
Hãy chôn tôi trên mảnh đất các anh nằm
Mảnh đất xanh biếc tâm hồn anh Trỗi, anh Đang
Bụi lúa gốc cây điệp trùng kêu gọi
Kiêu hãnh bao nhiêu nếu trên đất ấy
Có bước chân mình trong những bước hành quân.
Bắc cầu
Bom nó bằng gang
Tay ta bằng sắt
Hỡi con sông sâu
Cầu ta lại bắc
Hỡi những con đường
Đừng đau chia cắt
Nối nhịp thuỷ chung
Đinh ta đóng chặt
Ta đứng đêm ngày
Bốn bên khói lửa
Hai tay ta đỡ
Bạt ngàn quân đi
Góp vào tiếng súng
Một tiếng dô ta
Mỗi chuyến xe qua
Chở cả lòng ta
Theo ra mặt trận
Sông vỗ trùng trùng
Nhịp cầu điệp điệp
Đưa cả đất nước
Đi về phía nam.
Đường ra mặt trận
Những buổi vui sao, cả nước lên đường,
Xao xuyến bờ tre, từng hồi trống giục.
Xóm dưới làng trên, con trai con gái
Xôi nắm cơm đùm, ríu rít theo nhau
Súng nhỏ súng to, chiến trường chật chội
Tiếng cười hăm hở, đầy sông đầy cầu.
Bộ đội dân quân, trùng trùng điệp điệp
Chào nhau không kịp nhớ mặt
Dô hò nón vẫy theo,
Hàng ngũ ta đi dài như tiếng hát.
Chào những ngôi trường ngói đỏ bình yên
Lấp lánh cánh đồng đang gặt đang hái
Xuôi ngược công trường những bánh xe reo
Ngọn khói con tàu như tay vẫy gọi
Đất nước mình đây,
Hai mươi năm mưa, nắng, đêm, ngày
Hành quân không mỏi
Sung sướng bao nhiêu: tôi là đồng đội
Của những người đi, vô tận, hôm nay.
Yểm hộ miền Nam
Thình thình đại bác
Nhịp những bước chân
Cả nước lên đường.
Ngọn đèn đứng gác
Trên đường ta đi đánh giặc
Ta về Nam hay ta lên Bắc
Ở đâu
Cũng gặp
Những ngọn đèn dầu
Chong mắt
Đêm thâu
Những ngọn đèn không bao giờ nhắm mắt
Như những tâm hồn không bao giờ tắt,
Như miền Nam
Hai mươi năm
Không đêm nào ngủ được,
Như cả nước
Với miền Nam
Đêm nào cũng thức...
Soi cho ta đi
Đánh trận trường kỳ
Đèn ta thắp niềm vui theo dõi
Đèn ta thắp những lời kêu gọi
Đi nhanh, đi nhanh
Chiến trường đã giục
Đầy núi đầy sông
Đèn ta đã mọc.
Trong gió trong mưa
Ngọn đèn đứng gác
Cho thắng lợi, nối theo nhau
Đang hành quân đi lên phía trước.
Trận địa
Hà Nội
một góc vườn hoa
Đơn vị chúng ta
Đến xây trận địa
Tạm xếp sang bên những hàng ghế đá
Hôm nay
Hà Nội lại đi vào khói lửa
Trận địa ta xây
Trên những công trình dang dở
Ta đi - gian khổ mười năm
Thương quê hương cỗi cằn tàn phá
Về Hà Nội
vất vả mười năm
Ta mới trồng xong chút màu hoa lá
Trận địa của ta
Là một ngôi trường mới mở
Những ánh mắt ngời ngời hai hàng cửa sổ
Trận địa của ta là sân
Một vườn trẻ bây giờ bỏ vắng
Súng ta kê
bên nôi nhỏ
các em nằm
Từ trận địa
ta bắn chúng
Súng của ta
tính tầm tính hướng
Tính theo góc độ của lòng căm
Đạn ta tính
theo từng giọt mồ hôi
ta đổ xuống
Tưới đất này vất vả mười năm
Những ngôi nhà này không hề biết sợ
Mái này tường này
Quen nhìn gạch đổ
Những con người này quen súng cầm tay
Quen mở chiến hào ngay trên đường phố
Dù phải mười năm, hai mươi năm
Đất nước này quen một mất một còn.
Vô danh
Một sườn núi xanh,
Một nấm mồ nằm trong bát ngát,
Tôi muốn biết tên anh
Người chiến sĩ vô danh
Đã làm nên Tổ quốc
Muốn tìm tên anh thì hỏi
Đỉnh núi Khâu Luông đêm đêm gió thổi,
Hỏi con đường truy kích năm xưa
Hun hút rừng Lào đi giữa nắng mưa
Hỏi con sông, con sông sẽ biết
Tên những người bôn tập qua đây
Hỏi từng viên đá gốc cây
Đã trông thấy quân thù tan tác
Hỏi mảnh đất này, khi anh dừng bước
Trên sườn núi khuất vô danh
Xanh như Tổ quốc.
Ôi tên anh không bao giờ mất!
Tôi thấy tên anh
Trong màu cỏ mùa xuân đã mọc,
Một ngôi sao xa long lanh nước mắt.
Một nụ cười em nhỏ mới sinh
Trong hạnh phúc
Những con người anh không biết mặt
Trong tên làng tên xóm mông mênh.
Tôi thấy tên anh trong tên đất nước,
Cuộc sống bây giờ chính là khúc hát
Tên anh.
Anh đứng dậy, như ngày xưa đứng gác.
Hùng vĩ, tự hào, nghe gọi điểm danh.
Ga biên giới
Không phải hiểm trở núi rừng cách biệt hai bên đồn ải
Mà con đường sắt bạn bè nối chặt hai ga biên giới
Nơi thuở trước, tiễn chân nhau, vắng vẻ một làn mây
Hộ chiếu đi về, màu đỏ nắm trong tay.
Ngày về
Có đoàn người lên đóng trên rừng sâu
Đêm nay mơ thấy trở về Hà Nội
Bao giờ trở lại?
Phố phường xưa gạch ngói ngang đường
Ôi hôm nay họ nhớ mái nhà hoang
Bức tường điêu tàn ngày xưa trấn ngự
Nhớ đêm ra đi, đất trời bốc lửa
Cả kinh thành nghi ngút cháy sau lưng
Những chàng trai chưa trắng nợ anh hùng
Hồn mười phương phất phơ cờ đỏ thắm
Rách tả tơi rồi đôi giày vạn dặm
Bụi trường chinh phai bạc áo hào hoa
Mái đầu xanh thề mãi đến khi già
Phơi nắng gió. Và hoa ngàn cỏ dại
Nghe tiếng gọi của những người Hà Nội
Trở về, trở về, chiếm lại quê hương
Nguy nga sao cái buổi lên đường
Súng chuốt gươm lan, mắt ngời sáng quắc
A ha! nhà xiêu mái sập
Xác oan cừu ngập lối chân đi
Gạch ngói xưa mừng đón gót lưu ly
Bước căm giận xéo quân thù lớp lớp
Mịt mù khói ngợp
Cờ máu huy hoàng
Phất nắng
Ôi bài chiến thắng reo vang.
Một số bài thơ Chính Hữu nổi bật khác
Thơ của Chính Hữu phần lớn tập trung khai thác đề tài người lính và chiến tranh. Tuy vậy, trong ông vẫn hiện hữu nhiều thứ tình cảm thân thương khác như tình cảm gia đình, vợ chồng,… trong thời lửa đạn bom rơi, hay sau đó khi đất nước đã hoàn toàn độc lập. Dưới đây là một số bài thơ nổi bật khác trong trang thơ Chính Hữu.
Gửi mẹ
Hôm nọ gặp người làng ta ở xuôi
Hỏi thăm tin nhà tin mẹ
Mẹ hiểu câu "Kháng chiến trường kỳ nhất định thắng lợi"
Những đêm gió mưa dữ dội
Vẫn thắp hương cầu trời phù hộ bước con đi
Lúc thơ ngây con từng nghe kể
Từ tuổi lấy chồng mẹ ít khi vui
Ngày đưa thầy về nơi yên nghỉ
Lá mùa đông rơi xuống đầy vai
Con mang tấm lòng thương mẹ
Đi qua nghìn dặm quê hương
Này đây núi, này đây sông
Này đây buổi chiều khói thổi cơm lặng lẽ
Nơi nào cũng hiền như đời của mẹ
Làng ở đây như làng dưới ta
Cũng có giếng nước
Cũng có gốc đa
Cũng có con trai xa nhà
Yên tâm mẹ nhé
Con đi mười năm
Con đi bảo vệ
Niềm vui của mẹ
Và của quê hương
Một ngọn khói thổi cơm
Một mái nhà bình yên bếp lửa
Tiếng võng đung đưa trưa hè tuổi nhỏ.
Thư nhà
Một lá thư nhà
hôm nay ta đọc
Trong chiến hào chuẩn bị tiến công,
Ta mới hiểu thêm
từng chữ, từng dòng
Chưa bao giờ hiểu hết,
Ta mới biết
Chiều cao ngọn núi, chiều rộng con sông,
Hai tiếng quê hương bỗng sao thắm thiết.
Thư người hậu phương gánh gạo đưa chồng,
Hai vai khó nhọc,
Viết gửi cho ta ngổn ngang từng nét
Như gồng như gánh dân công,
Ánh mực lập loè đường xa lửa đuốc.
Lặn lội đi theo cả nước
Lên đây đánh giặc cùng ta
Đêm nay ở đâu?
lưng đèo?
cuối dốc?
Một lá thư nhà
Chia đôi nhiệm vụ
Hai người đoàn tụ
Hai đầu chiến công.
Ngọn gió
Em có bao giờ nửa đêm thức dậy
Nghe ngọn gió phương này thổi sang phương ấy
Đấy là hồn anh đang thở đêm đêm
Đi giữa đất trời đến hát ru em...
Trang giấy học trò
Em đến trường
Tay cầm cuốn vở
Gió thổi đời em
Lật từng trang mở
Trường mới
như tâm hồn em
Lợp toàn ngói đỏ
Tóc xanh mát bóng cây
Thơm mùi trang giấy mới
Vui với em phơi phới
Tổ quốc lớn từng ngày
Chúng mang bom nghìn cân
Giội lên trang giấy
Mỏng như một ánh trăng ngần
Hiền như lá mọc mùa xuân
Ôi từng trang giấy
Trong lòng anh, đập khẽ, đêm nay
như bàn tay vẫy
như một bàn tay ròng ròng máu chảy!
Nếu em sống lại
Anh đi một nghìn đêm
Để giành lấy cho em
Một ngày không sợ hãi
Trận địa thức bên em
Bóng quân thù hung ác
Không che được ánh đèn
Soi cho em ngồi học
Ôi ánh đèn thúc giục
Như mệnh lệnh hành quân.
Hai người bộ hành
Cháu dắt ông đi
Hai ông cháu mình vừa đi vừa học
Ông dạy cháu biết tất cả những gì
Có ở trên trời dưới đất
Còn cháu thì dạy ông biết
Cuộc đời này ngắn, nhưng ông đừng buồn
Vì nó - vĩnh hằng - tiếp tục
Đường vào thế kỷ hai mốt,
Hai người bộ hành một cháu một ông
Những bước đầu tiên đi song song,
Bên những bước cuối cùng.
Như một di truyền thế hệ
Cháu sẽ yêu, như ông bà, như cha mẹ
Dưới gió, dưới mây,
Những phố, những cây
Dù ở nơi này
Nay mai vắng vẻ
Dáng hình ông.
Phố và cây
Khi hai con bắt đầu yêu nhau
Thường lang thang trên các đường phố.
Cũng như bố mẹ ngày nào,
Muốn phố thật dài, để đi thật lâu.
Cũng dưới bóng cây thầm vụng
Cũng hai con chim đang gù
Những câu tỏ tình ấp úng
Bố mẹ, cũng như hai con, bấy giờ mới hay
Thế nào là phố
Thế nào là cây
Phố là nơi không gặp thì nhớ
Gốc cây ngồi, càng giận càng say
Mai sau, cho hai con, gọi là một chút gia tài.
Bố mẹ chỉ có những kỷ niệm
Để lại sau lưng, như một suối hương dài
Ngơ ngẩn
Còn bay
Trên phố
Trên cây.
Thơ Chính Hữu mang đậm hơi thở thời đại. Dù sự nghiệp sáng tác có phần khiêm tốn nhưng thơ của ông đã ghi dấu ấn vào thi đàn Việt Nam như một gương mặt tiêu biểu của thơ ca kháng chiến.
Hãy cùng theo dõi chuyên Mục Sống đẹp của voh.com.vn để cập nhật thêm nhiều bài viết bổ ích, thú vị khác nhé!
