Giải thích ý nghĩa thành ngữ ‘Thuyền theo lái gái theo chồng’

Trong cuộc sống hiện tại, vai trò của người phụ nữ Việt Nam luôn được xem là nhân tố không thể thiếu trong sự phát triển của xã hội. Người phụ nữ trong thời kỳ mới luôn gắn liền với hình ảnh thành đạt, giỏi giang, tự tin và xinh đẹp. Thế nhưng, trải qua ngàn năm lịch sử, không phải lúc nào người phụ nữ cũng được xã hội tôn vinh và có cuộc sống bình đẳng như ngày nay.

Từ thuở xa xưa thời phong kiến, cuộc sống của người phụ nữ sau khi đã lấy chồng sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào người chồng, gia đình nhà chồng mà không có bất cứ quyền hành gì. Có lẽ vì thế mà dân gian ta mới có câu: “Thuyền theo lái, gái theo chồng”. 

1. “Thuyền theo lái, gái theo chồng” là gì?

Đầu tiên, hãy cùng giải nghĩa câu thành ngữ “Thuyền theo lái, gái theo chồng”. 

• Thuyền theo lái là một điều hiển nhiên khi thuyền luôn phải dựa vào bánh lái, bánh lái rẽ sang bên nào thì thuyền sẽ sang bên đấy.
• Gái theo chồng có nghĩa là người con gái khi lấy chồng thì phải nghe theo ý của chồng, không tự quyết định hay cãi lời.

Hình ảnh người phụ nữ xưa được ví như hình ảnh chiếc thuyền. Người phụ nữ khi đã lấy chồng phải đi theo chồng, không được có ý nghĩ chống đối, hay có ý kiến cá nhân, cũng giống như chiếc thuyền luôn dựa vào bánh lái để đi theo hướng nhất định.

Thuyền theo lái, gái theo chồng là tư tưởng, quan niệm cổ hủ từ xa xưa của ông bà ta. Giống như thuyết “tam tòng” của Nho giáo thì người phụ nữ khi còn ở nhà theo bố, khi lấy chồng thì theo chồng, còn nếu chồng chết thì phải theo phục tùng con (Tại gia tòng phụ, Xuất giá tòng phu, Phu tử tòng tử). Điều này cũng cho thấy, ở chế độ phong kiến, đa số người phụ nữ luôn phải chịu chung số phận gian truân và bất hạnh. 

Bên cạnh đó, câu thành ngữ “Thuyền theo lái gái theo chồng” cũng diễn tả sự hy sinh, vất vả của người phụ nữ. Hình ảnh người vợ trong gia đình luôn toát lên sự yêu thương, hết lòng vì chồng con. Đó vừa là bổn phận, vừa là trách nhiệm, vừa là hạnh phúc của người phụ nữ.

Tựu chung lại, thành ngữ “Thuyền theo lái, gái theo chồng” khơi gợi tình cảnh của người phụ nữ xưa và cho ta hiểu toàn diện hơn về khuôn khổ và áp đặt của cuộc đời. Đồng thời, câu thành ngữ cũng nhằm ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn cao quý của phái yếu khi đã xuất giá theo chồng.

Xem thêm: Đi tìm lời giải đáp ý nghĩa cho câu ‘Muốn ăn thì lăn vào bếp’ trong cuộc sống

2. Ý nghĩa “Thuyền theo lái, gái theo chồng” trong cuộc sống ngày nay?

Như đã phân tích ở trên, câu thành ngữ “thuyền theo lái gái theo chồng” thể hiện sự hy sinh, thủy chung, gắn bó của người vợ trong gia đình ​​Việt Nam xưa, từ đó thể hiện rõ quan niệm nữ giới về một gia đình êm ấm, hạnh phúc.

Trong thời kỳ hội nhập, tinh thần dân chủ, bình đẳng trong gia đình Việt Nam mới được phát triển do sự giao lưu, tiếp xúc với văn hóa phương Tây. 

Ngày nay, vị trí của người phụ nữ càng được đề cao và tôn trọng. Hình ảnh người phụ nữ Việt Nam xuất hiện ở nhiều nơi trong đời sống xã hội và để lại nhiều hình tượng đặc sắc trong thơ ca hiện đại.

Vì vậy, phụ nữ ngày càng được tôn trọng, đối xử công bằng, nhân đạo hơn, quan hệ vợ chồng ngày càng có những chuyển biến tích cực.

Cũng chính vì thế mà khi câu thành ngữ “Thuyền theo lái gái theo chồng” được áp dụng vào trong cuộc sống gia đình hiện đại đã gây ra rất nhiều sự bất đồng giữa nhiều cặp vợ chồng vì quan niệm này đã cổ hủ và sai lạc. Nhiều cuộc hôn nhân đi đến bờ vực tan vỡ cũng vì lẽ đó.

Trải qua nhiều cuộc cải cách, tư tưởng “thuyền theo lái gái theo chồng” đã không còn được nhiều người sử dụng. Song vẫn còn đâu đó một số nơi vẫn còn xuất hiện tình trạng “trọng nam khinh nữ” trong gia đình, khi có những người đàn ông có thói gia trưởng, xem thường vợ, bắt người vợ của mình phải phục tùng.

Chính vì thế, người phụ nữ cần phải tìm hiểu cẩn thận về tính cách, nếp sống của đối phương trước khi yêu đương và tiến đến hôn nhân. Nếu không tìm hiểu kỹ mà chỉ dựa vào cảm tính, bạn ắt sẽ có lúc hối hận vì đã chọn nhầm người, và nếu muốn chọn lại, bạn sẽ có thể rơi vào tình thế “chim phải đạn sợ cành cong”, từ đó khó mà ứng xử sao cho hợp tình hợp lý.

Tóm lại, vợ chồng trong xã hội hiện đại phải được xem là những người bạn đời, có thể cùng nhau đồng cảm, sẻ chia, cùng gánh vác mọi chuyện và xây đắp tổ ấm gia đình. Hay nói nôm na, bổn phận và trách nhiệm của vợ và chồng luôn được xây dựng trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau. 

Xem thêm: 'Trăm hay không bằng tay quen' - câu thành ngữ nhấn mạnh tầm quan trọng của thực hành và luyện tập

3. Những thành ngữ, tục ngữ có ý nghĩa tương tự “Thuyền theo lái, gái theo chồng”  

Ngoài “Thuyền theo lái, gái theo chồng”, kho tàng tục ngữ, ca dao Việt Nam còn có không ít những câu tục ngữ, thành ngữ khắc họa thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ.

1. Nhập gia tùy tục
2. Phu vi thê cương
3. Phu xướng phụ tùy
4. Tại gia tòng phụ, Xuất giá tòng phu, Phu tử tòng tử
5. Đàn ông nông nổi giếng khơi/Đàn bà sâu sắc như cơi đựng trầu.
6. Gái phải lòng trai đem của về nhà/Trai phải lòng gái đem cả cột nhà đi.
7. Thân con gái mười hai bến nước
8. Cá cắn câu biết đâu mà gỡ/Chim vào lồng biết thuở nào ra.
9. Có chồng chẳng được đi đâu/Có con chẳng được đứng lâu một giờ.
10. Lênh đênh một chiếc thuyền tình/Mười hai bến nước biết mình nơi đâu?

4. Những câu ca dao, tục ngữ hay về tình nghĩa vợ chồng

Thành ngữ “thuyền theo lái gái theo chồng” như khắc họa hình ảnh nhân vật phụ nữ xưa với thận đáng thương, cùng cực nhưng cũng vô cùng đẹp đẽ, cao quý. Song, bên cạnh những quan niệm bất công, khắt khe về phụ nữ, kho tàng ca dao Việt Nam cũng có những câu ca dao, tục ngữ hay nói về tình nghĩa vợ chồng.

1. Của chồng, công vợ
2. Ðạo vợ, nghĩa chồng.
3. Trai anh hùng, gái thuyền quyên
4. Chồng như đó, vợ như hom
5. Trai có vợ như giỏ có hom
6. Giàu nhờ bạn, sang nhờ vợ
7. Vợ chồng như đôi cu cu/Chồng thì đi trước, vợ gật gù theo sau.
8. Khuyên chàng đọc sách ngâm thơ/Dầu hao thiếp rót, đèn mờ thiếp khêu.
9. Qua đồng ghé nón thăm chồng/Ðồng bao nhiêu lúa, thương chồng bấy nhiêu.
10. Gái có công, chồng chẳng phụ
11. Chồng tới vợ lui, chồng hòa vợ thuận
12. Thuận vợ thuận chồng/Tát bể Ðông cũng cạn.
13. Chồng khôn thì nổi cơ đồ/Chồng dại luống tổn công phu nhọc nhằn/
14. Chồng khôn được vợ đi hài/Vợ khôn chồng được nhiều bài cậy trông.
15. Ở cho chung thủy vẹn toàn/Lên non lên dõi, xuống thuyền xuống theo.

Xem thêm: Nuôi dưỡng vẻ đẹp tâm hồn như câu tục ngữ ‘Tốt gỗ hơn tốt nước sơn’

Trên đây là những giải nghĩa về câu thành ngữ “Thuyền theo lái, gái theo chồng”, cũng như một số câu nói, thành ngữ hay về tình nghĩa vợ chồng mà chúng tôi muốn chia sẻ đến các bạn trẻ hiện nay. Hy vọng chia sẻ đến bạn những trải nghiệm bổ ích và thư giãn.

Sưu tầm
Nguồn ảnh: Internet